7.4 en 7.5 Populaties - Ecosystemen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Populaties - Ecosystemen

4 havo

Thema 7

Basisstof 4

Wat is ecologie?

1. Het deel van biologie dat de opbouw van organismen onderzoekt.
2. Het deel van biologie dat gaat over voortplanting.
3. Het deel van de biologie dat relaties tussen organismen en hun milieu onderzoekt.
4. Het deel van biologie dat gedrag onderzoekt

Door klimaatverandering warmt de zee op. Voor sommige organismen wordt de temperatuur op een bepaalde plek onaangenaam. Wat verandert er voor vissen?

1. Het tolerantiegebied verschuift
2. Het verspreidingsgebied verschuift

1. Welke abiotische en biotische factoren spelen een rol in het leven van deze hagedis? 2. Zou een zandhagedis (een in Nederland voorkomende hagedis) onder dezelfde omstandigheden kunnen leven? Leg uit waarom wel/niet.

Deze venusvliegenvangers leven op bodems met weinig voedingsstoffen. Zouden deze planten een groot of klein wortelstelsel hebben? Leg uit.

Biologisch evenwicht

= de grootte van een populatie schommelt altijd rond een bepaalde evenwichtswaarde.

Of een populatie groeit of krimpt is afhankelijk van de abiotische en biotische factoren (afb. 10).

Welke lijn is hier de predator?

Concurrentie binnen een populatie (intraspecifiek)

Bij soorten die in groepen leven en soorten die individueel leven. Redenen:

•  beschikbaarheid van bronnen: licht (planten), voedsel en ruimte
• partner

Dit heeft tot gevolg dat alleen de best aangepaste individuen zich voort kunnen planten (natuurlijk selectie).

Concurrentie tussen soorten (interspecifiek)

Bv. leeuwen en hyena's

Redenen:

•  beschikbaarheid van bronnen: voedsel

Territorium

Wil je afbakenen! Want territorium is voor:

• Veiligstellen van voedsel (territorium is dan jachtgebied). 
• Veilig groot brengen van jongen.
• Voorkomen dat andere mannetjes met je partner paren.

De grootte van een territorium is soortafhankelijk, net als de hoeveelheid mannetjes die in één territorium kunnen leven.

Samenwerking binnen een populatie

Handig:

• bescherming tegen predatoren (roofdieren)  
• bescherming tegen extreme abiotische factoren (bijv. pinguins die tegen de kou in de winter als één grote groep bij elkaar staan) 
• maakt het vangen van een prooi gemakkelijker (bijv. bij wolven). 
• paarvorming voor voortplanting

Oostvaardersplassen

Bekijk de volgende video.

Dit heeft te maken met draagkracht en concurrentie. (=dichtheidsafhankelijke factor)

Populatiegroei

J-curve

S-curve

7.5 Ecosystemen

Relaties tussen soorten

Individuen van verschillende soorten kunnen langdurige relaties met elkaar onderhouden

= Symbiose

Mutualisme

Beide soorten hebben voordeel van de symbiose (samenlevingsvorm)

+/+ 

Voorbeelden:

• Korstmos: Schimmel + algen
• Impala en oxpecker
• Anemoon en clownvissen
• De bloemetjes en de bijtjes

Commensalisme

Ene individu heeft voordeel de ander geen voordeel of nadeel

+/0

Voorbeelden:

• zeepokken op een walvis
• vissen meezwemmend met een haai

Parasitisme

Ene individu heeft nadeel en de ander een voordeel

+/-

De parasiet leeft op of in de gastheer

Voorbeelden:

• muggen en mensen
• parasitaire plant en 'gastheer-plant'

Lastige gevallen

* Is 'leeuw en impala' symbiose?

* En leeuwen die elkaar helpen jagen?

* Manta die bedekt is met Remora vissen

* Waarom is er geen 'min-min' symbiose?

* Schimmel en mier ook lastig (zie volgende video). Waarom?

Oftewel

* Leeuw en Impala is geen symbiose, maar predatie. De Impala gaat dood.

* Leeuwen die elkaar helpen jagen: samenwerking i.p.v. symbiose, want ze behoren tot dezelfde soort.

* Manta bedekt door teveel remora's: de Manta heeft er last van bij het zwemmen. Commensalisme is geleidelijk overgegaan op parasitisme.

* 'Min-min-symbiose' bestaat niet: waarom zouden soorten elkaar opzoeken als ze er beide nadeel van hebben?

* Schimmel doodt de mier: argument tegen symbiose. Maar de mier blijft wel een tijd leven: argument voor parasitisme (vandaar ook 'parasytic fungus'). Maar meestal blijft de gastheer leven bij een parasiet. Dat is ook in het belang van de parasiet, anders moet hij op zoek naar een nieuwe gastheer.