1.2 Zuivere stoffen en mengsels

• Natuurkunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Hoofdstuk 1 Stoffen

Par. 1.2 Zuivere stoffen en mengsels

Leerdoelen:

• Je kunt het verschil aangeven tussen zuivere stoffen en mengsels.
  
• Je kunt uitleggen wat een molecuul is en uit welke soorten moleculen zuivere stoffen en mengsels bestaan.
  
• Je kunt oplossingen en suspensies onderscheiden.
  
• Je kunt beschrijven hoe je stoffen kunt scheiden door middel van extractie of filtreren.
  
• Je kunt de werking van alcohol als oplosmiddel uitleggen. (plusstof)

Zuivere stof

• Soms is een stof in huis een zuivere stof.
• Voorbeelden: suiker en zout

Mengsel

• De meeste stoffen die je thuis tegenkomt, zijn mengsels.
• Een mengsel bestaat uit meerdere stoffen.

Moleculen

Elke stof bestaat uit heel kleine bouwsteentjes: moleculen.

De stof water bestaat dus uit watermoleculen.

Eén watermolecuul heeft een doorsnede van ongeveer:

0,000 000 000 15 meter

• dat betekent dat je ongeveer 7 000 000 000 watermoleculen op een rij kunt leggen in 1 meter!
• dat is bijna net zoveel moleculen
  als er mensen op de wereld zijn!

 Zuivere stoffen en mengsels

Alle stoffen die we kennen bestaan uit hele kleine deeltjes. Die deeltjes noemen we moleculen. 

Een molecuul suiker is anders dan een molecuul water. Dat kan liggen aan de vorm of de grootte.

Een molekuul is het kleinste deeltje van een stof, wat nog steeds de stofeigenschappen bezit van die stof.

We stellen ons de molekulen voor als 'bolletjes'. Je ziet dus twee verschillende bolletjes. Dat zijn dus twee verschillende molekulen; dus twee verschillende stoffen. In dit voorbeeld is de het ene molekuul suiker, het andere molekuul is water.

 Zuivere stoffen en mengsels

• Een zuivere stof bestaat uit één soort moleculen.
• Een mengsel bestaat uit twee of meer soorten moleculen

mengsel:

meerdere soorten moleculen

zuivere stof:

één soort moleculen

We kennen drie soorten mengsels:

• Oplossing

• is helder 
• kan een kleur hebben
• bestaat uit oplosmiddel
• en opgeloste stof

• Suspensie

• is troebel 
• is wit of gekleurd
• bestaat uit vloeistof
• en vaste stof

• Emulsie

• is troebel 
• is kleurloos, wit of gekleurd
• bestaat uit vloeistof
• en andere vloeistof

Sleep de juiste naam van het mengsel bij de goede letter.

A

B

C

OPLOSSING

SUSPENSIE

EMULSIE

Schematisch

• Je kunt een mengsel scheiden. 
• Je krijgt dan twee of meer zuivere stoffen.

Filtreren:

•  Op basis van deeltjes grootte.
•  Grote deeltjes gaan niet door het filtreerpapier, kleine deeltjes wel.

Het RESidu is de RESt.

De vaste stof die in het filter achterblijft.

Het filtrAAT is wat door het filter gAAT.

De vloeistof die niet door het filter wordt tegengehouden.

Extraheren: 

• Betekent "eruit halen".
• Je hebt een geschikt oplosmiddel nodig.

Het oplosmiddel is hier water.

Het water "trekt" de smaak uit de droge theeblaadjes.

Extraheren schematisch

Alcohol als oplosmiddel

Sommige stoffen lossen niet op in water. Welke?

Voor deze stoffen heb je een ander oplosmiddel nodig. Bijvoorbeeld alcohol.

Alcohol als oplosmiddel

Alcohol wordt in allerlei producten als oplosmiddel gebruikt . Voorbeelden zijn parfum, deodorant en bepaalde soorten inkt en lak. Sommige stiften hebben inkt ‘op alcoholbasis’. Als je met zo’n stift schrijft of tekent, verdampt de alcohol en blijven de kleurstoffen achter. Je kunt de alcohol dan goed ruiken.

Opdrachten maken

• Wat: lees  en maak opgaven 1 t/m 10 van H 1.2 op blz. 25 en 26 .   
• Tijd:  15 minuten lang     
  
• Huiswerk: leren 1.1 en 1.2, alle opgaven van 1.2 af
• Klaar?: lees par. 1.3, doe de vaardighedentrainer van par. 1.3 op de site

Leerdoelen gehaald?:

• Je kunt het verschil aangeven tussen zuivere stoffen en mengsels.
  
• Je kunt uitleggen wat een molecuul is en uit welke soorten moleculen zuivere stoffen en mengsels bestaan.
  
• Je kunt oplossingen en suspensies onderscheiden.
  
• Je kunt beschrijven hoe je stoffen kunt scheiden door middel van extractie of filtreren.
  
• Je kunt de werking van alcohol als oplosmiddel uitleggen. (plusstof)

Cola is een

1. oplosmiddel
2. mengsel
3. zuivere stof
4. residu

Keukenzout zonder jodium is een voorbeeld van een ......

1. mengsel
2. zuivere stof
3. suspensie
4. filtraat

Thee is een mengsel. Thee bestaat dus uit..........

1. meerdere soorten moleculen
2. 1 soort moleculen
3. 1 molecuul
4. een suspensie

Als je zand met water mengt krijg je een ........

1. oplossing
2. suspensie
3. emulsie
4. filtraat

Sprite is een heldere kleurloze frisdrank. Dit is een voorbeeld van een........

1. oplossing
2. suspensie
3. emulsie
4. filtraat

Verf is troebel en kan wit of gekleurd zijn. Verf is een voorbeeld van een.......

1. oplossing
2. suspensie
3. emulsie
4. filtraat

Een emulsie is een mengsel van ........

1. een vaste stof en een vloeistof
2. twee vaste stoffen
3. twee of meer vloeistoffen
4. een gas en een vloeistof

Als je een suspensie filtreert.........

1. dan houd je altijd een zuivere stof over
2. zijn de niet-opgeloste deeltjes het residu
3. dan is het filtraat altijd kleurloos
4. dan houd je meestal een emulsie over

Gemalen koffie wordt gemaakt door bonen te malen. Hierdoor:

1. worden de moleculen kleiner gemaakt
2. worden de moleculen veranderd
3. blijven de moleculen hetzelfde
4. komen er nieuwe moleculen bij

Thee zetten is een voorbeeld van extraheren. Hierbij is water .........

1. de smaakstof
2. het filtraat
3. het oplosmiddel
4. de opgeloste stof