Les 2 Astma en COPD

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Anatomie, Fysiologie en Pathologie

Periode 2

Leerjaar 2

Lesindeling 

1. Welkom + Osiris
2. Terugblik vorige les 
3. Astma en COPD
4. Medicatie bij astma en COPD
5. Afsluiting en huiswerk 
   

Lesdoelen

Aan het eind van de les kun je:

1. Uitleggen wat Astma en COPD zijn en de overeenkomsten en verschillen benoemen
2. Medicatie bij astma en COPD herkennen en de werking uitleggen
3. De opgedane kennis van longaandoeningen toepassen op een casus uit de praktijk.
   

Herhaling anatomie longen

Lucht stroomt tijdens de ademhaling:

Hoofdbronchus (links/rechts) -> Bronchus/Bronchiën -> Bronchioli -> Alveoli

Ter illustratie: de bronchusboom

Hoe kleiner de vertakkingen, hoe minder kraakbeen zij bevatten en hoe meer spierweefsel -> nodig voor ademhaling

Astma 

COPD

Wat zijn de kenmerken van Astma en COPD?

Astma

Astma: Voortdurende kleine ontstekingen van bronchiën

• Door allergische en andere prikkels (rook, huisdieren, warmte/kou)
• Te vroeg geboren baby's, rokende ouders, beroepsziekten, erfelijkheid
  

Symptomen:

• Benauwdheid, kortademigheid
• (Slijm) Hoesten
• Piepende ademhaling
• Gebrek aan energie

Te vroeg geboren kinderen hebben vaak onderontwikkelde longen. Deze achterstand kan vaak niet meer ingehaald worden. 

Beroepsziekte: schilders die vaak in aanraking komen met verf

moeilijk te diagnosticeren onder de 4 jaar, omdat kinderen dan sowieso vaak verkouden zijn (slijm ophoesten, benauwd, kortademig). Pas daarna komen de klachten aanvalsgewijs en worden uitlokkende factoren duidelijker. 

Om de symptomen beter te begrijpen...

De wanden van de bronchiën zijn al meer verdikt dan bij mensen zonder astma. Bij een aanval (uitgelokt door allergenen, inspanning of temperatuur), spannen de spieren zich daar bovenop extra aan. De lucht moet nu met kracht uit de longen geperst worden (piepende ademhaling)

Astma (2)

Diagnostiek: 

• Vaak hoesten en/of kortademigheid
• Allergische klachten (eczeem, hooikoorts etc.)
• Piepende uitademing!
• Uitademing duurt langer (longfunctieonderzoek)
• Luchtwegverwijders verbeteren klachten
• Evt. Bloedonderzoek

Behandeling: Prikkels vermijden (huisdieren, huisstofmijt), medicijnen 

Medicijnen: luchtwegverwijders en ontstekingsremmers

Schema invullen

Astma

COPD: Chronische bronchitis

COPD: Chronic Obstructive Pulmonary Disease

• Chronische bronchitis + longemfyseem

Chronische bronchitis: Continue ontsteking bronchiën

• Meestal door roken (soms acute bronchitis of zeldzame longziekte)
• Continu veel slijmproductie -> veel hoesten (vooral 's ochtends)
• Gezwollen bronchiën, soms koorts 
• Samentrekken van spiercellen (net als astma)

Bij rokers zijn vaak de trilharen ook beschadigd, waardoor het ophoesten van slijm niet goed meer lukt en er nog meer gehoest wordt.

Piepende ademhaling net als bij astma door gezwollen bronchiën en samengetrokken spiercellen. 

behandeling: stoppen met roken, luchtwegverwijders, corticosteroïden tegen ontsteking, antibioticum bij koorts

COPD: Longemfyseem

Longemfyseem: Steeds meer longblaasjes gaan kapot

• Door roken (soms als beroepsziekte)
• Er ontstaat 'dode ruimte'
• Benauwdheid/kortademigheid
• Hoesten, vermoeidheid

Diagnostiek: 

• Luisteren naar de longen
• Evt. Bronchoscopie

COPD: Longemfyseem (2)

Behandeling:

• Stoppen met roken!
• Lichaamsbeweging voor conditie
• Fysiotherapie om slijm op te hoesten
• Luchtwegverwijders
• Antibiotica bij longontsteking
• Toedienen van zuurstof
• Longtransplantatie

Prognose is niet best als je blijft roken...

Schema invullen

COPD

Wat zijn verschillen tussen astma en COPD?

(Overzicht op volgende dia)

Astma en COPD

Astma en COPD: Vernauwing (obstructie) van de luchtwegen

Astma:

• Vaak normaal longfunctioneren tussen aanvallen door
• Oorzaak: allergie
• Begint op jonge leeftijd
• Normale levensverwachting

COPD:

• Verminderde longfunctie tussen aanvallen door
• Oorzaak: roken
• Begint na 40e
• Vroeger overlijden

Beide lijken veel op elkaar! Er is geen zwart-wit onderscheid, maar veel overlap

Toepassing van kennis

Toepassen van kennis (1)

 Meneer Frens is 38 jaar en belt naar de praktijk. Sinds vorige week is hij zwaar verkouden en gisteren moest hij enorm hoesten en gaf hij slijm op. De vader van dhr. Frens is op 50-jarige leeftijd overleden aan longkanker. Meneer wil graag bij de huisarts op bezoek komen en dat de huisarts hem antibiotica voorschrijft.

Wat ga je vragen?

Dhr. Frens heeft geen koorts

- is niet kortademig of benauwd

- wel bang voor longkanker

- rookt zelf niet

- geen bloed bij het slijm

Toepassen van kennis (2)

Mw. Kasmi (74 jaar) belt naar de praktijk, ze voelt zich ziek en had een longontsteking. Hiervoor heeft zij  1,5 week geleden een antibioticakuur gekregen. 

Ze voelt zich weer ziek, bij navragen blijkt dat zij haar kuur 

3 dagen heeft gebruikt. Nu wordt ze weer zieker. 

Leg uit aan mw Kasmi waarom zij de kuur moet afmaken. 

Wat doe je? 

'sterke' bacteriën kunnen overleven als je en kuur niet afmaakt, die kunnen zich vervolgens weer vermeerderen. 

Huiswerk

• Ga verder met jouw lijst van moeilijke woorden uit de lesstof. Geef de naam in het Nederlands en in het Latijn.
  
• (Af)maken Expert College: Longkanker
  
• (Af)maken Expert College: Kortademigheid

Astma en COPD

Astma en COPD: Vernauwing (obstructie) van de luchtwegen

Astma:

• Vaak normaal longfunctioneren tussen aanvallen door
• Oorzaak: allergie
• Begint op jonge leeftijd
• Normale levensverwachting

COPD:

• Verminderde longfunctie tussen aanvallen door
• Oorzaak: roken
• Begint na 40e
• Vroeger overlijden

Beide lijken veel op elkaar! Er is geen zwart-wit onderscheid, maar veel overlap

Voordat we aan de slag gaan met de medicijnen...

Regeling van de ademhaling

Door ademhalingscentrum in hersenstam/verlengde merg

• Autonoom systeem (niet/weinig beïnvloedbaar)

Autonoom zenuwstelsel: Reguleert de organen (dus ook de longen!)

• Sympathisch deel: Zorgt voor actie (fight/flight/fright)
• Parasympathisch deel: Zorgt voor ontspanning (rest and digest)

Ademhaling: Het proces waarbij zuurstof wordt opgenomen in het lichaam en koolstofdioxide wordt afgegeven aan de buitenlucht.

Een voornamelijk onvrijwillig proces

Gestuurd door ademhalingscentra in verlengde merg en hersenstam

Ademhaling: 12 tot 16 keer per minuut

Inspiratie: Inademing (aanspannen diafragma)

Gebruik van (hulp)ademhalingsspieren

Longen worden naar beneden gezogen

Door drukverschil adem je lucht naar binnen

Expiratie: Uitademing (ontspannen diafragma)

Borstholte wordt kleiner

Luchtwegverwijders

Sympathico-mimetica: Bootsen het effect van het sympathische deel na

• Stimuleren de vecht/vlucht reactie
• Verwijden de luchtwegen en verhogen de ademfrequentie
• Bij acute astma-aanvallen en als onderhoudsdosering
• Inhalatie (lagere dosis is voldoende)

Lagere dosis zorgt voor minder bijwerkingen

Luchtwegverwijders (2)

Direct effectief, verwijden bronchiën en verbeteren hiermee de ademhaling

Bijwerkingen: Trillende handeren, hartkloppingen, droge mond, heesheid

Kortwerkend: Salbutamol (Ventolin) en Terbutaline (Bricanyl)

Langwerkend: Salmeterol (Serevent)

Lagere dosis zorgt voor minder bijwerkingen

Luchtwegverwijders (3)

Parasympathicolytica: Remt de werking van het parasympathische deel

Vooral bij COPD toegepast:

• Remt de 'ontspanning'
• Verwijden van luchtwegen en verhogen ademfrequentie
• 'Gunstige' bijwerking: indroging van slijmvliezen (minder slijm)
• Inhalatie

Kortwerkend: Ipratropium (Atrovent)

Langwerkend: Tiotropium (Spiriva)

Helaas ook moeilijker slijm ophoesten

Andere bijwerkingen: droge mond en obstipatie

Remt de 'rem'

Luchtweg beschermers

Corticosteroïden: Werken ontstekingsremmend, geen direct effect, verminderen de gevoeligheid van de longen voor irriterende stoffen.

Bijwerkingen: heesheid, schimmelinfectie in de mond (spoelen na gebruik)

beclometason

budesonide

fluticason

mometason

Luchtwegbeschermers (2)

Eerst luchtweg verwijder gebruiken daarna de luchtwegbeschermer. Waarom? 

Voorbereiden op volgende les

Neem je aantekeningen door of maak een samenvatting:

- begrijp je alles uit deze les? 

- let komende week op stage op of je longmedicijnen tegenkomst (herhaalrecepten bijv.)

Huiswerk

Zorg dat het schema is bijgewerkt tot en met Astma en COPD, als je dit niet klaar hebt kan je niet deelnemen aan de les volgende week

Welke medicatie voor luchtwegen kom je tegen op stage?