Muziekbegrippen uit de hofcultuur en moderne cultuur

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Begrippen in de hofcultuur

MUZIEK

Genres in de hofcultuur

Mis	Vocale kerkmuziek met vaste componenten (voorbeeld: kyri Eleison) die wordt uitgevoerd tijdens kerkdiensten
Motet	Vocale compositie met meestal bijbelse tekst
Madrigaal	Voornamelijk vocale compositie (lied) met wereldlijke tekst (vaak over de liefde) Hoog niveau en Italiaans gezongen
Chanson	Net als Madrigaal, maar dan Franstalig met eenvoudiger melodieën. (meer voor het volk)

Opera

Muzikaal drama, waarin alle dialogen worden gezongen.

Opera

Voorstelling:

toneelstuk, mythologische verhalen

Inhoud: heftige emoties, thema's als liefde dood, macht

Vormgeving:

Monodie (melodie met akkoord begeleiding)

recitatief (het wordt voorgedragen/verhalend)

aria (zangstuk voor solostem en orkest)

basso continuo

Mis

Motet

Madrigaal

Opera

Sleep de omschrijving naar het bijbehorende genre

Vaste Componenten

Gregoriaanse gezangen

Meerstemmige compositie met religieuze tekst

wereldlijke muziek

Drama

Gezongen dialogen

Teksten over de liefde

Eenstemmig	Meerstemmig
alle stemmen zingen de zelfde noten	Stemmen zingen meerdere noten tegelijkertijd (harmonie)
Homofoon	Polyfoon
Alle stemmen zingen in het zelfde ritme	Verschillende melodieën worden door elkaar heen gezongen (verschillende ritmes tegelijkertijd.

Prima Pratica (Stile Antico)	Seconde Pratica (Stile Moderno)
Toepassing strikte muzikale regels met betrekking tot: - Harmonie - Consonante en dissonante	Toepassing, waarbij de muziek meer de tekst van de muziek volgt, waarbij de regels uit de prima practica meer worden losgelaten.

Instrumenten uit de hofcultuur

Basso Continuo

• Pakt de noot van de onderste stem
  
• Doorlopende baslijn
• bedacht rond 1600
• Geld in zijn geheel als bereiding voor de bovenstem
• Eerste vorm van instrumentatie van vocale werken

WAAR

NIET WAAR

In een basso continuo wordt altijd de onderste stem gespeeld (ook als deze niet in de bas zit)

Basso continuo wordt altijd gespeeld door een bas instrument

Basso continuo wordt ook wel "becijferde bas" genoemd.

Door de muzieknotatie volledig uit te werken weet de begeleiding bij basso continuo precies welke noten er gespeeld moet worden.

Cantus Firmus

Een cantus firmus is een bestaande liedmelodie die door Renaissancecomponisten werd hergebruikt als basis voor polyfone meerstemmige muziek. Rond deze melodie zingen andere stemmen snelle en beweeglijke melodieën.

Begrippen in de

Moderne muziek

Schönberg, Strawinsky, Satie

expressionisme (van Latijn: expressio, "het uitdrukken", namelijk van gevoelens)

 Leg uit hoe het onderbewuste waarover Freud schreef een inspiratiebron vormt voor expressionistische kunstenaars.

Het onderbewuste waarover Freud schreef is een inspiratiebron voor expressionistische* kunstenaars.

*expressionisme (van Latijn: expressio, "het uitdrukken", namelijk van gevoelens)

 

Herhaling

expressionisme (van Latijn: expressio, "het uitdrukken", namelijk van gevoelens)

 Leg uit hoe het onderbewuste waarover Freud schreef een inspiratiebron vormt voor expressionistische kunstenaars.

Igor Stravinsky 

• De beroemste première in de geschiedenis: le sacre du printemps
  
• Wat hoor je? Noteer wat je opvalt.
  

Arnold Schönberg 

• Die Erwartung
  
• Dissonanten: geen discriminatie!
  
• Atonale muziek en twaalftoonsmuziek

 

Expressionisme

Expressionisme

Klanken worden gebruikt om emoties te uiten en over te          brengen,

Bestaande regels staan ‘vrije, spirituele expressie’ in de weg

expressionisme (van Latijn: expressio, "het uitdrukken", namelijk van gevoelens)

 Leg uit hoe het onderbewuste waarover Freud schreef een inspiratiebron vormt voor expressionistische kunstenaars.

Igor Stravinsky 

• De beroemste première in de geschiedenis: le sacre du printemps
  
• Wat hoor je? Noteer wat je opvalt.
  

Arnold Schönberg 

• Die Erwartung
  
• Dissonanten: geen discriminatie!
  
• Atonale muziek en twaalftoonsmuziek

 

Expressionisme

Futurisme

futurisme (Italiaans futuro, "toekomst")

• Het dynamische, energieke leven in de stad
• Beweging, snelheid van moderne machines en vervoersmiddelen,
• Breken met het oude,
• Er is sprake van beweging!

expressionisme (van Latijn: expressio, "het uitdrukken", namelijk van gevoelens)

 Leg uit hoe het onderbewuste waarover Freud schreef een inspiratiebron vormt voor expressionistische kunstenaars.

Luigi Russolo

Industrieel geluid

Intonarumori – Lawaaimachine

Maar ook 

Muziek die beweging suggereert 

(bijvoorbeeld auto’s)

 

Futurisme

Dadaïsme

• Alles is zinloos nu er oorlog heerst,
  
• Nihilisme
  
• Anti-stroming,
  
• Tegen kunst, burgerlijkheid, oorlog, beschaving
  
• Wakker schudden!
  
• Het absurde, het spontane en toeval
  

expressionisme (van Latijn: expressio, "het uitdrukken", namelijk van gevoelens)

 Leg uit hoe het onderbewuste waarover Freud schreef een inspiratiebron vormt voor expressionistische kunstenaars.

Erik Satie

Muziek voor Parade

John Cage

Muziekstuk 4’33

Geen dada, maar wel geïnspireerd door.

 

Dadaïsme

Interculturele invloeden

• Kunstenaars doen onderzoek naar niet-westerse culturen
• Puurheid en oorspronkelijkheid wordt gewaardeerd

expressionisme (van Latijn: expressio, "het uitdrukken", namelijk van gevoelens)

 Leg uit hoe het onderbewuste waarover Freud schreef een inspiratiebron vormt voor expressionistische kunstenaars.

Bela Bartòk

• Allegro
• Onderzoek volksmuziek door middel van fonograaf

 

Interculturele invloeden

Luisteren en analyseren

Luister naar de volgende fragmenten.

Bij welke stroming horen ze?

Waaraan hoor je dat?

Expressionisme

Futurisme

Dadaïsme

Intercultureel

Moderne muziek

1900-1950

Muziek

vóór 1900

Tonale muziek

veel dissonanten

atonaliteit

duidelijke harmonie en melodie

1

2

3

4

Voor 1900

----------------------------------

• Tonale muziek/Tonaliteit 
• (er zit een grondtoon in de muziek die voor samenhang zorgt)
• Er is een duidelijke melodie en harmonie in de muziek 
  
• (je herkent de structuur in de muziek, het voldoet aan je verwachtingen)

1900- 1950

----------------------------------

Het tonale systeem werd losgelaten...vernieuwing!

• -Veel dissonanten
• -Atonaliteit
• -Melodie kent geen logisch verloop/ grote sprongen/ fragmentarisch
• Klankkleur: andere 'instrumenten' of bijzondere combinatie
• - 12 toonsmuziek 

Dodecafonie

(of twaalftoonstechniek)

Dodecafonie  is een compositietechniek waarin van alle twaalf verschillende tonen uit de westerse muziektraditie één basisreeks wordt gemaakt. Die reeks dient vervolgens als uitgangspunt voor de compositie.  

Aan de basis van elk dodecafonisch stuk staat een reeks van twaalf verschillende tonen, heel toepasselijk de twaalftoonreeks genoemd. Dit is de ‘primaire’ reeks. Er kunnen ook variaties hierop worden gebruikt: kreeft (retrograde), omkering (inversie), en de omkering van de kreeft (retrograde inversie). 

Dit systeem berust op de absolute gelijkheid van elk van de 12 tonen binnen het octaaf en daarom is deze muziek ook atonaal.

Bij kreeftgang wordt de reeks van achter naar voor gespeeld. Bij omkering worden de intervallen tussen de noten van de reeks verticaal gespiegeld: een kwint omhoog wordt bijvoorbeeld een kwint omlaag. Retrograde inversie is een combinatie van beide technieken. Je kunt al deze variaties ook transponeren (op een andere toonhoogte plaatsen). 

Emancipatie van de dissonant

Een muzikale samenklank heet dissonant als zij niet welluidend is, de samenklank wringt. Een welluidende samenklank heet consonant. Vaak wordt dissonant door minder geoefende luisteraars verward met vals.

Een dissonant diende van oudsher om een moment van onrust en beweging op te roepen, een kortstondige spanning die even later in een welluidend akkoord oploste. Schönberg hief dat tijdelijke karakter op, met als resultaat een voortdurend veranderende, naar evenwicht zoekende muzikale beweging. Een nieuw geluid, dat helemaal paste bij het experiment-gerichte culturele leven in Wenen rond de eeuwwisseling.

Dissonanten hebben dus niet langer een ondergeschikte positie in de muziek. Maar zijn bij Schonberg juist erg belangrijk.

In dit fragment wordt gebruik gemaakt van 'Sprechgesang', een veelgebruikte zangvorm in expressionistische muziek. 

De componist Arnold Schönberg is een belangrijke vertegenwoordiger van het expressionisme. De gedichtencyclus Pierrot Lunaire van Albert Giraud zet hij op verzoek van de sopraan Albertine Zehme op muziek. 

Bekijk de video: Enthauptung uit Pierrot Lunaire 

van Arnold Schönberg. 

>>>

Kenmerken expressionisme

Tekst:

- De tekst geeft een nachtmerrie/angst weer.

- De tekst geeft een vervorming van de realiteit weer.

- De tekst geeft een beeld van krankzinnigheid.

Muziek:

- Fragmentarische muziek zonder melodie/ alleen korte motieven en fragmenten.

- Atonale muziek

- Veel dissonanten 

- Geen harmonie

- Muziek als directe expressie van gevoelens.

- De muziek begeleidt niet, maar versterkt de betekenis van de tekst.

expressionisme (van Latijn: expressio, "het uitdrukken", namelijk van gevoelens)

 Leg uit hoe het onderbewuste waarover Freud schreef een inspiratiebron vormt voor expressionistische kunstenaars.

• Werk aan de begrippen in je begrippenlijst 

En nu