Cultuur van de kerk: Beeldende kunst en architectuur

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Romaanse en Gotische architectuur 

Cultuur van de kerk (9de t/m 14de eeuw)

Kerken en kloosters

• Luxe of sober: Kloosters en kerken steeds rijker (schenkingen, aflaten, erfenissen).
• Groot contrast met de arme bevolking.
• Bouwstijl:
• 1000-1200 Romaans
  
• 1140-1500 Gotiek

Romaans

• Naam uit de 19de eeuw (overeenkomsten met de Romeinse bouwkunst)
• Rondbogen
• Tonggewelven
• Zware massieve muren die het gewicht dragen 
• kleine ramen
• Sober en overzichtelijk

Romaans

Romaanse kerk in Jistrum

Rondboog

tonggewelf

Grondplan

Romaanse kerk

Wat valt je op aan de grondvorm van Romaanse kerk?

Gotiek

• 12de eeuw: steden groeien --> meer geld door aflaten en schenkingen.
• 1150-1500: nieuwe bouwstijl: Gotiek
• Hoogtepunt (letterlijk en figuurlijk) 13de eeuw

• In tegenstelling tot kloosters kan volk hier wel deelnemen aan de dienst
• "Stile Gotico" scheldwoord: Gorgio Vasari noemde het gotiek naar de Goten (Noord-Europese stam die Rome hadden geplunderd). Hij vond de de bouwstijl smakeloos en barbaars.

Gothic

Gotiek

Gotiek

• Kerk moet het geloof aansprekend overbrengen aan het volk.
• De rol van het volk wordt belangrijker. Nemen deel aan de erediensten in de kerken. 
• Dat bevordert de behoefte aan een herkenbaarder en menselijker Christus. (geen goddelijke koning meer)
• Veel kerkgebouwen werden gewijd aan Maria: aansprekend en herkenbaar, verbinding tussen de mens en goed.
•  Drang naar 'verticaliteit' en 'licht'. Doel: Imponeren.

Mozaïek, 10de eeuw

Beeldenpartij, 14de eeuw 

Giotto di Bondone (1266-1337)

• Vernieuwd de schilderkunst
• Geeft figuren een kloppende plek in de perspectivische ruimte
• Plooien, houdingen en gezichtsuitdrukkingen niet meer schematisch
• Eerste middeleeuwse kunstenaar die religieuze voorstellingen van mensen van vlees en bloed in natuurlijke omgeving
• Voorloper renaissance

• In de kunst wordt de waarneming van de objectief tastbare en meetbare wereld belangrijker, alles op het schilderij van Giotto moet kloppen
  

Onderwijs

• In onderwijs verglijkbare mentaliteitsverandering (objectief tastbare en meetbare wereld wordt belangrijker)

• Vanuit kathedraalscholen ontstaan universiteiten
• Artes liberales staan centraal: zeven vrije kunsten: Grammatica, Logica, Retorica, rekenkunde, meetkunde, Muziek en Astronomie. 

• Onderwijs verder gebaseerd op scholastiek (Bijbelse teksten worden gekoppeld aan niet-Bijbelse bronnen)

De zeven vrije kunsten, gezien aan het einde van de twaalfde eeuw (Herrad von Landsberg, Hortus deliciarum)

Romaans fresco (schematisch)

Giotto - Gotiek

In de orthodoxe kerken hebben de iconen nog steeds schematische weergave

Gotisch relief: realistischer en los van de muur. Emotie op gezichten

Romaans reliëf: plat en gestileerd.

Gotische kerk 

Romaanse kerk

Romaans fresco 

Gotische fresco 

Insta

Tip

Insta

Tip

Saint Denis

• Abt Suger (1081-1151) wilde meer pelgrims trekken naar Saint Denis
• Verbouwde het Romaanse donkere interieur
• Creëerde een hoge, lichte ruimte d.m.v. spitsbogen. 
• Het Goddelijke zichtbaar door licht.
• Sant Denis startschot voor de gotische bouwstijl

Groeien naar de hemel

• Gebouwen werden steeds hoger, ofwel: dichter bij god. 
• Concurrentie tussen steden: wie heeft de grootste!
• Hoe: Spitsbogen-->Grote ramen-->meer licht.
• Gebrandschilderde ramen vertellen verhalen. (prentenboek)
• Onderwerpen: Bijbelse: verhalen uit het heilige boek. 
• Niet-Bijbelse: dierenriem, artes liberales

Detail van het roosventer met glas-in-lood van de kathedraal Chartres.

Constructie 

• Romaanse kerk: gewicht gedragen door de dikke muren. Rondbogen.
• Gotische kerk: Skeletbouw. Kruisribgewelf. Gewicht gedragen door luchtbogen en steunberen. 

luchtboog - steunbeer

Toepassing

Kruisribgewelf

Rondboog

Steunbeer

Luchtboog

Notre-Dame: Vroeggotiek (12de eeuw)

Kathedraal van Beauvais: Hooggotiek (13de-14de eeuw)

Kruisribgewelf

Roosvensters

Dikke muren

Kleine ramen

Rondbogen

Luchtbogen

Gotiek

Romaans

Benoem de verschillen tussen de twee kerken

Financiering 

• Hoe werden de religieuze bouwwerken in de middeleeuwen gefinancierd?:
• Hoge belastingen 
• Schenkingen 
• Aflaten
• Roof/kruistochten in naam van de Heer.

Huiswerk

9, 19, 20, 21, 23, 24, 29