9.4 Ziek

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

9.4 Ziek

Leerdoelen 9.4

• Je kunt opnoemen door welke ziekteverwekkers je ziek wordt en je kunt beschrijven hoe ze in je lichaam komen 
• Je kunt beschrijven hoe een infectieziekte verloopt 
• Je kunt beschrijven hoe witte bloedcellen ziekteverwekkers herkennen en hoe ze je genezen 
• Je kunt uitleggen wat de functie van koorts is bij de genezing 
• Je kunt uitleggen hoe je lichaam op eigen kracht immuun wordt voor een ziekte en hoe vaccinatie (inenting) daarbij helpt 
• Je kunt uitleggen wat er gebeurt als je een nieuw orgaan of weefsel nodig hebt 

Ziek zijn

Ziekte is een tijdelijke lichamelijke of geestelijke aandoening die iemand belemmert in het normale functioneren. 

Een ziek organisme is uit zijn evenwicht, er is sprake van een verstoorde homeostase

Hoe word je ziek?

Ziekteverwekkers: micro-organismen waar je ziek van kunt worden

1. Bacteriën en schimmels kunnen giftige stoffen afgeven
2. Virussen dringen je cellen binnen en zich daar vermeerderen, waardoor uiteindelijk de cel stuk gaat

Hoe word je ziek?

Infectieziekte: ziekte die door een infectie met bacteriën, virussen of schimmels ontstaan.

• Verkoudheid: virus in slijmvliescellen van je mond, neus en keel - besmetting via druppeltjes vocht in de lucht/handcontact
  
  
• Griep: spierpijn, koorts, hoofdpijn, verkouden - zelfde manier van verspreiding

Bij de supermarkt werden in Coronatijd de manden/karren ontsmet. Leg uit hoe je besmet kan raken als men dit niet doet.

Hoe word je ziek?

Infectieziekte: ziekte die door een infectie met bacteriën, virussen of schimmels ontstaan.

• Verkoudheid: virus in slijmvliescellen van je mond, neus en keel - besmetting via druppeltjes vocht in de lucht/handcontact
  
  
• Griep: spierpijn, koorts, hoofdpijn, verkouden - zelfde manier van verspreiding

Hoe genees je?

Afweer: het uitschakelen van ziekteverwekkers -> witte bloedcellen

• Vreetcellen: sluiten bacteriën in en verteren ze -> pus/etter = dode witte bloedcellen, verteerde bacteriën en resten van kapotte huidcellen.
  Vreetcellen zijn niet heel specifiek

Hoe genees je? (2)

Afweer: het uitschakelen van ziekteverwekkers -> witte bloedcellen

• Antistofcellen: WBC die antistoffen maken

1. Ziekteverwekker komt in lichaam
2. Antistofcellen maken juiste antistof
3. Antistofcellen delen snel  = + antistoffen
4. Antistoffen koppelen en schakelen ziekteverwekkers uit
5. Vreetcellen sluiten ze in en verteren ze

Hoe herkennen je witte bloedcellen dan een ziekteverwekker?

Lichaamseigen/vreemd

Antigenen: herkenningseiwitten aan buitenkant van een cel 

• Lichaamseigen - eigen lichaamscellen
• Lichaamsvreemd - ziekteverwekkers

Op iedere antigen past slechts één specifieke antistof

Waarvoor krijg je koorts?

Koorts doordat witte bloedcellen stofjes maken waardoor de hypothalamus lichaamstemperatuur verhoogt

• Bloed stroomt sneller en voert de afvalstoffen van ziekteverwekkers sneller af
• Witte bloedcellen maken sneller antistoffen
• > 42 graden Celsius is gevaarlijk, waarom?

Veel mensen slikken bij koorts paracetamol. Deze stof zorgt ervoor dat de hypothalamus weer de normale lichaamstemperatuur aangeeft.
De koorts zakt dan.

Word je door paracetamol ook sneller beter? Leg uit.

Aan de slag!

Je kunt opnoemen door welke ziekteverwekkers je ziek wordt en je kunt beschrijven hoe ze in je lichaam komen opdr 4, 5 

Je kunt beschrijven hoe een infectieziekte verloopt opdr 6a en 7 

Je kunt beschrijven hoe witte bloedcellen ziekteverwekkers herkennen en hoe ze je genezen opdr 9, 11 t/m 13 

Je kunt uitleggen wat de functie van koorts is bij de genezing opdr 15 t/m 17 

aan de slag

9.4 Ziek

Leerdoelen 9.4

• Je kunt opnoemen door welke ziekteverwekkers je ziek wordt en je kunt beschrijven hoe ze in je lichaam komen 
• Je kunt beschrijven hoe een infectieziekte verloopt 
• Je kunt beschrijven hoe witte bloedcellen ziekteverwekkers herkennen en hoe ze je genezen 
• Je kunt uitleggen wat de functie van koorts is bij de genezing 
• Je kunt uitleggen hoe je lichaam op eigen kracht immuun wordt voor een ziekte en hoe vaccinatie (inenting) daarbij helpt 
• Je kunt uitleggen wat er gebeurt als je een nieuw orgaan of weefsel nodig hebt 

Geheugencellen

Bekijk het plaatje. 

Functie?

Wat voor gevolgen hebben geheugencellen?

Geheugencellen zorgen voor immuniteit. Wat houdt dat in?

Er zijn twee soorten immuniteit. Wat is het grote verschil en hoe komt dat? 

Vaccinatie zorgt dus voor immuniteit. Hoe werkt een vaccin eigenlijk dan?

Het Covid-19 vaccin zorgt voor immuniteit tegen corona. Wat voor soort immuniteit is dat?

1. Actieve immuniteit
2. Passieve immuniteit

Meisjes in Nederland krijgen een prik tegen het HPV-virus. Wat voor soort immuniteit levert dat op?

1. Actieve immuniteit
2. Passieve immuniteit

Je bent gebeten door een hond. Als je niets doet loop je grote kans om tetanus te krijgen. Je krijgt daardoor altijd van de huisarts een prikje. Wat voor immuniteit levert dat op?

1. Actieve immuniteit
2. Passieve immuniteit

De griepprik zorgt voor actieve immunisatie. Toch moeten veel mensen met verhoogde gezondheidsrisico's elk jaar een griepprik halen. Leg dit uit.

Orgaandonaties

Sommige ziektes zijn niet te genezen. Deze worden chronisch genoemd.

Het verkrijgen van een donororgaan kan soms een oplossing geven.

Een bepaald type diabetes kan worden genezen door het verkrijgen van een nieuw orgaan.
- Welk type diabetes?
- Welk soort orgaan?

1. Diabetes type I Lever
2. Diabetes type I Alvleesklier
3. Diabetes type II Lever
4. Diabetes type II Alvleesklier

Het vinden van een juiste 'match' is heel erg belangrijk bij orgaandonaties.
Is de match niet juist, dan kan het ontvangen orgaan worden 'afgestoten' door de afweer van de ontvanger. Het orgaan zal dan uiteindelijk afsterven.
Leg dit uit. Gebruik de termen lichaamseigen, lichaamsvreemd, antistoffen, antigenen

Een match

Bij een match lijken de antigenen van de donor dusdanig veel op de antigenen van de ontvanger, dat het ontvangen orgaan niet (meteen) zal worden afgestoten. 

aan de slag