2.3 Het bestuur: Athene en Sparta

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

https:

Kabinet wil naast cremeren ook 'oplossen' toestaan

• Vier vormen van 'lijkbezorging' en er komt dus een 5e bij

1. Begraven
2. Cremeren (sinds 1955 ook in NL)
3. Zeemansgraf
4. Lichaam ter beschikking voor wetenschap(populair)
5. (NIEUW) Resomeren(alkalische hydrolyse)

Resomeren: lichaam in wollen lakens gewikkeld, in een stalen vat, vloeistof van water en kaliumhydroxide toevoegen. Na verhitting wordt lichaam binnen een paar uur afgebroken. Botten en vloeistof blijven over. 

Welkom!

• Leerdoelen

• P2.3 Het bestuur, 5 vormen van politiek bedrijven + tekenopdracht

• Volgende keer: bestuur in Sparta en conflict Athene vs Sparta

• Afsluiting
  

Leerdoelen

Aan het einde van deze paragraaf:

• Kun je de volgende 5 bestuursvormen uitleggen: monarchie, aristocratie, oligarchie, tirannie en democratie.(vandaag)
• Weet je wat een schervengericht, ostracisme is.(vandaag)
• Kun je het bestuur van Sparta en van Athene omschrijven.(vrijdag)
• Kun je uitleggen wat de Peloponnesische oorlog is(vrijdag)

Alles wat met het besturen van een land of stad te maken heeft noemen we:

1. politiek
2. poleis
3. polis
4. democratie

Politiek 1

• Poleis waren in het begin vaak een  monarchie.

• Een erfelijke koning (monarch) heeft de macht.

• Geadviseerd door een raad van ouderlingen (oude wijze mannen).

Maak tekening opdracht

Politiek 2

• Griekse poleis hadden onderling vaak oorlog.

• Rijke mannen, die zelf hun uitrusting betaalden.

• In ruil voor het beschermen van hun polis kregen ze inspraak in het bestuur...

Politiek 2

• Aristocratie: bestuur door een kleine groep aanzienlijken (rijken)

• Paar keer per jaar  in volksvergadering 

• Geadviseerd door een raad van ouderlingen (oude wijze mannen).

Maak tekening opdracht

Politiek 3

• Oligarchie: (oligos=weinigen) gaat hier om bezit en niet om aanzien

• Paar keer per jaar  in volksvergadering 

• Geadviseerd door een raad van ouderlingen (oude wijze mannen).

Maak tekening opdracht

Politiek 4

• Soms trok één van de aristocraten alle macht naar zich toe.

• Hij wordt dan een tiran: een alleenheerser.

• Zijn bestuur wordt dan een tirannie genoemd.
  

Maak tekening opdracht

Politiek 5

De Atheense 

democratie

• In Athene was het volk de baas. 
• Er werd gestemd over belangrijke beslissingen.
• Dat was niet altijd zo geweest...

Het volk beslist

• Verschil tussen arm en rijk groot.

• Arme Atheners hadden het zwaar en er kwamen nieuwe ruzies

• Rond 500 v. Chr. komt Kleisthenes met nieuwe wetten en voert een échte democratie in

Kenmerken van de Atheense democratie

• Atheense vrije mannen met burgerrecht mogen stemmen

• Volksvergadering (40x p/j)
  

• Schervengericht(ostracisme)

• Onbetaalde baan

Democratie?!

• Niet helemaal...
• ...alleen mannelijke burgers (ongeveer 16% van de bevolking) 
• Vrouwen, slaven en vreemdelingen mochten niet meepraten.

Filmpje

De polis van de oude Grieken
Leven in de stad

Verschillen met de Nederlandse democratie

• Alle mannen en vrouwen >18 jaar

• Eerste en Tweede Kamer (binnen)

• Verkiezingen (meestal om de 4 jaar)

• Betaalde baan

Sparta

• Twee!! erfelijke koningen (monarchie)

Bestuur bestond uit:

•     Volksvergadering (mannen ouder dan 30)

•     Raad van Ouderlingen(28 mannen ouder dan 60)

•     Dagelijks bestuur controleerde de koningen

Welk bestuur had de stad Athene uiteindelijk?

1. Keizer
2. Democratie
3. Adel
4. Koning

Een land met een regering van een groep rijken, heet ook wel...

1. aristocratie
2. monarchie
3. democratie
4. tirannie

Wat betekent democratie?

1. Een koning regeert
2. Het volk regeert
3. Een tiran regeert
4. Een kleine groep rijken regeert

Wie mochten meebeslissen in de Atheense democratie?

1. slaven
2. vreemdelingen
3. vrouwen
4. vrije mannen

I. Athene lag in Griekenland, Sparta niet.
II. Athene was een stadstaat, Sparta niet.

1. stelling I is juist, stelling II is onjuist.
2. stelling I is onjuist, stelling II is juist.
3. Stelling I en II zijn allebei juist
4. Stelling I en II zijn allebei onjuist

De naam van de persoon die het vaakst genoemd werd tijdens het schervengericht.....

1. Moest voor tien jaar in de gevangenis
2. Werd meteen vermoord
3. Werd voor tien jaar verbannen uit Athene
4. Mocht nooit meer in Athene komen

Wat is een tirannie?

1. Een regering van een kleine groep aanzienlijken
2. Een regering waarbij het volk beslist
3. Een regering door een vorst, meestal een koning
4. Een regering met een alleenheerser die de macht gegrepen heeft

Wat waren voordelen van de Atheense democratie en wat waren nadelen?

• Denk hier eerst zelf overna in stilte (1 minuut)
  
• Daarna bespreek je met je buurman/vrouw (1 minuut)
• Tot slot bespreken we dit klassikaal
  

Peloponnesische oorlog

(431-404 v. Chr.) 

• via Thucydides
• Militair strateeg: generaal op zee
• Atheense zijde
• Verloor een slag om Amphipolis
• 20 jaar verbannen
• Gebruikte de tijd om ooggetuigen te spreken: historicus
• Oorzaken van conflict kunnen aangeven
• Grondlegger van geschiedkundige wetenschap!

- Zijn boek De Peloponnesische Oorlog is vandaag de dag nog steeds één van de meest gelauwerde en bewonderde historische werken uit de geschiedenis. Bovendien wordt het beschouwd als het eerste moderne, wetenschappelijke geschiedwerk ooit.-

 

Thucydides ongeveer dertig jaar oud en, zo schrijft hij zelf, ‘oud genoeg om de oorlog te begrijpen’. Tot 424 neemt hij als legeraanvoerder (strategos) deel aan de strijd. In dat jaar valt hij in ongenade als hij met zijn vloot van zeven schepen te laat komt om de stad Amphipolis voor de Atheners te behouden. Wegens het mislukken van zijn opdracht gaat hij twintig jaar lang in ballingschap op zijn familiebezittingen in Thracië. Hier beheert hij onder andere een goudmijn. Men vermoedt dat hij tijdens zijn verbanning heeft rondgereisd en zich heeft opgehouden met de Spartanen.

Aanleiding 

• Athene en Sparta wilden allebei de machtigste en sterkste zijn.
• Bondgenootschappen,
• Delische Bond (A) tegen de Perzen
• Peloponnesische Bond (S)
•  ...maar Athene probeerde die van Sparta over te laten lopen. Oorlog van Grieks wereldformaat!
• Sparta viel toen Attika aan, Atheens gebied met hulp van de Perzen!
  
• Alle poleis deden mee!

- Zijn boek De Peloponnesische Oorlog is vandaag de dag nog steeds één van de meest gelauwerde en bewonderde historische werken uit de geschiedenis. Bovendien wordt het beschouwd als het eerste moderne, wetenschappelijke geschiedwerk ooit.-

 

Thucydides ongeveer dertig jaar oud en, zo schrijft hij zelf, ‘oud genoeg om de oorlog te begrijpen’. Tot 424 neemt hij als legeraanvoerder (strategos) deel aan de strijd. In dat jaar valt hij in ongenade als hij met zijn vloot van zeven schepen te laat komt om de stad Amphipolis voor de Atheners te behouden. Wegens het mislukken van zijn opdracht gaat hij twintig jaar lang in ballingschap op zijn familiebezittingen in Thracië. Hier beheert hij onder andere een goudmijn. Men vermoedt dat hij tijdens zijn verbanning heeft rondgereisd en zich heeft opgehouden met de Spartanen.

Einde

• Athene sterk op zee, Sparta sterk op land. 
• Na 30 jaar vechten wonnen de Spartanen met eigen vloot
• Blokkade zilvermijnen
• Athene verliest! (klein detail: vernieling muren en olijfbomen?)

https://isgeschiedenis.nl/nieuws/de-strijd-tussen-sparta-en-athene 

Na de oorlog in Athene

• Democratie opgeheven
• oligarchie van 30 mannen al in 403 v.Chr. worden zij verdreven en wordt de democratie hersteld.
• onderlinge oorlogen tot 338 v. Chr, dan verslaat Philippos (Macedonië) de Griekse legers.
• Periode van de zelfstandige Griekse poleis voorbij.

Zelfstandig werken

Wat?  Maken opdracht 6 t/m 11.

Hoe? Alleen en in stilte!

Hulp? Je mag aan de docent vragen stellen.

Tijd? Tot het einde van de les.

Klaar?  Bestudeer de leertekst of kijk de videoclip terug in deze lesson up

Leerdoelen

Aan het einde van deze paragraaf:

• Kun je de volgende vijf bestuursvormen uitleggen: monarchie, aristocratie, oligarchie, tirannie en democratie.
• Weet je wat een schervengericht is.
• Kun je het bestuur van Sparta en van Athene omschrijven.
• Kun je uitleggen hoe de Peloponnesiche Oorlog verliep

https://schooltv.nl/video/de-polis-van-de-oude-grieken-leven-in-de-stad/

https://schooltv.nl/video/de-polis-van-de-oude-grieken-leven-in-de-stad/