Blok 1 Wonen op gevaarlijke plekken

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 1

Blok 1

Wonen op gevaarlijke plekken

Waar gaat dit blok over?

Bangladesh is een land in Azië waar vaak overstromingen zijn. Net als Nederland ligt Bangladesh laag, aan zee en aan grote rivieren. Toch overstroomt Bangladesh veel vaker dan Nederland. Hoe komt dat? Welke maatregelen zijn er in Nederland genomen om overstromingen tegen te gaan? En als er een overstroming komt, wat gebeurt er dan?

Maken

Opdracht 1 en 2

Bergdorp in Nepal, dicht bij het begin van een zijrivier van de Ganges

Overstromingen in Bangladesh

Bangladesh ligt in Azië op een plek waar twee grote rivieren in zee stromen. In een deel van het jaar regent het heel erg veel in Bangladesh. Die regen zorgt voor wateroverlast. Die overlast wordt nog groter doordat de rivieren extra water aanvoeren uit gebieden in India, waar het dan ook regentijd is. Dit gebeurt precies in de tijd van het jaar dat er zware stormen voorkomen in Bangladesh. Ook vanuit zee dreigt dan het gevaar van overstromingen.

Overstromingen in Bangladesh

De rivieren ontstaan in de bergen. Daar stonden vroeger veel bomen. De bladeren van die bomen zorgden ervoor dat de regen niet direct op de grond viel. Na een bui druppelde het water nog lang naar beneden. Tegelijk verdampte er ook alweer veel water (het vloeibare water werd een gas: waterdamp). In een bos heeft het water dus veel tijd om in de grond weg te zakken en komt maar een deel van het water direct in de rivier terecht.

Overstromingen in Bangladesh

Maar die bomen bij het begin van de rivieren zijn gekapt. Er is dan geen bos meer dat het water vasthoudt en het water komt dus sneller in de rivier terecht. In de natte tijd van het jaar komt er daardoor sneller en meer water in Bangladesh. Bovendien neemt het stromende water veel gronddeeltjes mee. Aarde en zandkorrels die in de rivier terechtkomen, noem je slib.

Zo beschermt een plant de bodem.

Maken

Opdracht 3 en 4

Bescherming tegen het water

De rivieren in Bangladesh voeren zand en slib aan. In het vlakke land gaat de rivier langzamer stromen, waardoor de stroming minder sterk wordt. Het zware slib zakt naar de bodem en blijft daar liggen. Dit heet sedimentatie. Door al dat slib raakt de rivier soms verstopt. Het water vormt dan nieuwe geulen op weg naar zee. Zo’n monding (einde) van een rivier die steeds nieuwe vertakkingen maakt, heet een delta.

Bescherming tegen het water

Met al dat water en slib kunnen planten heel goed groeien. Langs de kust van Bangladesh groeien daardoor dichte bossen. Soms staan die ook in het ondiepe water. Deze bossen aan de kust zijn een goede bescherming tegen stormen en overstromingen vanuit zee. Er komen heel veel verschillende diersoorten voor, zoals krokodillen en tijgers.

Bescherming tegen het water

Bangladesh is vier keer zo groot als Nederland, maar er wonen bijna tien keer zoveel mensen: 160 miljoen. Het land is veel armer dan Nederland. Omdat Bangladesh veel vruchtbare grond heeft, is er genoeg voedsel. Toch komt er honger voor. Dat komt vooral doordat het voedsel niet eerlijk wordt verdeeld. Veel mensen op het platteland werken in de landbouw en visserij. Er is veel akkerland en er zijn vijvers voor het telen van vis en garnalen, maar daarvoor is wel veel bos aan de kust gekapt. Een deel van de natuurlijke bescherming van de kust is daardoor weg.

Deze rivier zoekt steeds een nieuwe weg naar zee

Maken

Opdracht 5 en 6

De Nederlandse delta

Net als Bangladesh is Nederland dichtbevolkt en ligt het in de delta van rivieren.

Nederlanders vinden de Rijn en de Maas grote rivieren, maar deze rivieren zijn vergeleken bij de rivieren in Bangladesh klein. Bovendien is de neerslag in Europa redelijk gelijk verdeeld over het jaar. De waterstand in de rivieren schommelt daardoor niet zo erg als in Bangladesh. De rivieren zijn voor Nederland erg belangrijk. Net als in Bangladesh hebben de rivieren gezorgd voor de sedimentatie van slib, waardoor ons land erg vruchtbaar is. 

De Nederlandse delta

Ook de duinen en polders aan de kust zijn gevormd van het zand en slib dat door de rivieren naar de zee is gebracht.

De rivieren vormen bovendien een prima verbinding tussen plaatsen aan de kust en in het binnenland. Transport van veel goederen is over water vaak gemakkelijker dan over land. Dat was zeker zo in de tijd dat er nog geen goede wegen waren. Zo ontstonden in Nederland veel haven- en handelssteden.

De waterafvoer van rivieren in Bangladesh.

De waterafvoer van rivieren in Nederland.

Maken

Opdracht 7 en 8

Wateroverlast in Nederland

Ook in Nederland zorgt het water voor gevaar. Die gevaren worden groter door de verandering van het klimaat. Er zijn drie soorten gevaren:

1

Wereldwijd wordt het warmer. De dikke ijskorsten op de bergen, de gletsjers, smelten. Daardoor komt er extra water in de oceanen. Tegelijk zet het zeewater uit, omdat het warmer wordt. Zo neemt het zeewater meer ruimte in. Die twee veranderingen zorgen ervoor dat de zeespiegel stijgt. Dat gaat heel langzaam, maar ook heel langdurig. Om het land te beschermen zijn er langs de kust hogere dijken, duinen en dammen nodig.

2

Er ontstaan ook langere perioden met veel of juist weinig neerslag. De rivieren staan dan heel hoog of juist heel laag. Dat duurt soms een paar weken. In 1995 overstroomden dorpen in het dal van de Maas en dreigden in Gelderland dijken te breken. 250.000 mensen moesten weg uit het gebied. Daarom zijn in Nederland veel dijken versterkt en soms verplaatst. De rivieren hebben zo meer ruimte gekregen.

3

Overal in Nederland kunnen vaker zware regenbuien vallen. Dat water kan vooral in steden moeilijk weg. Dat komt doordat:

1. Nederland vlak is; 

2. De stoeptegels, straatstenen en het asfalt ervoor zorgen dat         het water niet gemakkelijk in de grond kan zakken.

Straten komen onder water te staan. Dat duurt maar kort en het is vaak plaatselijk.

Maken

Opdracht 9, 10, 11 en 12

Natuurrampen

Natuurrampen Stormen en overstromingen met nare gevolgen zijn voorbeelden van natuurrampen. Een ramp is een plotselinge, onverwachte gebeurtenis die veel schade en slachtoffers veroorzaakt. Bij een natuurramp is de oorzaak daarvan een natuurlijke gebeurtenis, zoals een storm of een aardbeving. Het aantal gebeurtenissen dat rampen veroorzaakt, verandert nauwelijks. Er komen niet meer stormen, aardbevingen en vulkaanuitbarstingen. Door klimaatverandering kunnen stormen wel sterker worden en door een hogere zeespiegel is de kans op een overstroming groter.

Natuurrampen

Of een storm een ramp wordt, hangt natuurlijk af van hoe hard de wind is. Maar het hangt vooral af van hoe kwetsbaar een gebied is. Omdat rampen vaak in het nieuws komen, denk je misschien dat er steeds meer mensen het slachtoffer worden van rampen, maar dat is niet waar! De wereld wordt juist steeds veiliger. Dat komt doordat weersverwachtingen steeds beter worden en dijken steeds sterker.

Maken

Opdracht 13 en 14

Steeds veiliger

De laatste grote overstroming in Nederland was in 1953. Toen braken in Zuidwest-Nederland de dijken bij een zware storm. Die dijken waren niet goed onderhouden, omdat er na de Tweede Wereldoorlog vooral aandacht was voor het herstellen van oorlogsschade aan woningen. Er verdronken 1.836 mensen en ook verdronk er veel vee. Om het zuidwesten van Nederland veiliger te maken werd het Deltaplan uitgevoerd: een project met sterkere dijken in heel Nederland en nieuwe dammen in Zuidwest-Nederland, die de kustlijn korter maakten. Het Deltaplan kostte veel geld.

Steeds veiliger

Niet alleen Nederland is steeds veiliger geworden. In de hele wereld wordt de kans kleiner dat je door een natuurramp om het leven komt. Zo kwamen bij tropische orkanen in Bangladesh in 1970 nog 500.000 mensen om en in 1991 140.000. In 2016 kwamen bij zo’n storm en de overstromingen ‘maar’ 25 mensen om het leven. Dat zijn er natuurlijk nog steeds 25 te veel. In 1970 gaf de overheid in Bangladesh dorpelingen een radio, waarmee zij naar weerberichten konden luisteren. Ook kreeg iemand in het dorp een megafoon om dorpsgenoten te waarschuwen wanneer er storm op komst was. Daardoor konden mensen zich op tijd in veiligheid brengen. Tegenwoordig worden in Bangladesh schuilplaatsen voor tropische stormen gebouwd.

Schuilplaats voor stormen in Bangladesh

Maken

Opdracht 15, 16, 17 en 18