2.3: Een verandering in één nacht, 1848

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

H1: Tussen koning en kiezer

2.3: Een verandering in één nacht, 1848

Wat weet je nog
van de vorige lessen?

de Scheiding der Machten: Trias Politica

de rechtbanken

parlement

regering: premier + ministers

De vorige les had een aantal begrippen. Welk begrip kun jij aan je klasgenoten uitleggen? 

Grondwet (constitutie)

Parlement

Volksvertegenwoordiging

Staten-Generaal

Wetgevende macht

Regering

Uitvoerende macht

Ministers

Constitutionele monarchie

Leerdoelen

1. Je kunt het verschil tussen liberalen en conservatieven uitleggen.

2. Je kunt uitleggen waarom Willem II aan Thorbecke de opdracht geeft om de grondwet aan te passen.

3. Je kunt de grondwetswijzigingen van Thorbecke uit 1848 benoemen en uitleggen.

Ouderwets of modern? 

In 1840 werd koning Willem II de nieuwe koning. Willem II wilde alles hetzelfde houden, dit noem je conservatief. Willem II wilde veel macht voor zichzelf en weinig voor het parlement. 

Veel welgestelde (rijke) burgers waren liberalen, een stroming waarbij individuele vrijheid belangrijk is. Zij waren het oneens met Willem II. Liberalen vonden niet dat iedereen gelijk was, socialisten wel. Zij kwamen op voor de armere (arbeiders-)bevolking. 

Liberalen vonden dat ze een rol in het bestuur mochten spelen, omdat ze belasting betaalden. Koning Willem II moest alleen niets weten van deze liberale ideeën.

Klik op de afbeelding om in te zoomen. Je ziet de inhuldiging van Koning Willem II in 1840. Het schilderij komt uit 1845. 

Geschreven bronnen zijn bronnen met tekst.

Ongeschreven bronnen zijn afbeeldingen of voorwerpen.

Primaire bronnen zijn bronnen die uit de tijd zelf komen.

Secundaire bronnen komen van iemand uit een andere tijd.

De afbeelding hiernaast is dus een.....

1. geschreven primaire bron
2. ongeschreven primaire bron
3. geschreven secundaire bron
4. ongeschreven secundaire bron

Red de troon! 

Het jaar 1848 is belangrijk voor de Nederlandse democratie. In Europa waren er veel problemen:

• Een aardappelziekte zorgde voor een tekort aan eten
• Er braken voortdurend besmettelijke ziekten uit
• Strenge winters
• Weinig tot geen inspraak

In veel Europese landen braken opstanden uit en zelfs een revolutie. In Frankrijk werd de koning afgezet. 

Ook in Den Haag, waar Willem II woonde, en in andere Nederlandse steden braken relletjes uit.

Willem II werd bang dat hij ook afgezet zou worden. Hij was liever een minder machtige koning dan helemaal géén koning. Daarom vroeg hij de liberaal Johan Rudolf Thorbecke de grondwet te veranderen. 

Die grondwet moest de positie van de koning redden, maar zou Willem II ook minder macht geven. Zo veranderde Willem II in één nacht van conservatief tot liberaal.

Liberale koning

Twee uitspraken:

1. De grondwet werd getekend in 1848. Dit was in de 18e / 19e eeuw

2. De video komt uit 2019 en geeft daarmee een betrouwbaar / onbetrouwbaar beeld van de ondertekening van de grondwet. 

1. 1: 18e 2: Betrouwbaar
2. 1: 18e 2: Onbetrouwbaar
3. 1: 19e 2: Betrouwbaar
4. 1: 19e 2: Onbetrouwbaar

Klik op de afbeelding om in te zoomen. Je ziet de geschreven grondwet van Thorbecke uit 1848. 

Geschreven bronnen zijn bronnen met tekst.

Ongeschreven bronnen zijn afbeeldingen of voorwerpen.

Primaire bronnen zijn bronnen die uit de tijd zelf komen.

Secundaire bronnen komen van iemand uit een andere tijd.

De afbeelding hiernaast is dus een.....

1. geschreven primaire bron
2. ongeschreven primaire bron
3. geschreven secundaire bron
4. ongeschreven secundaire bron

Parlementaire monarchie

In de grondwet van 1848 stond dat de koning fors macht inleverde. 

De Tweede Kamer werd nu rechtstreeks gekozen door de bevolking. Alle mannen van 23 jaar en ouder die veel belasting betaalden, mochten stemmen. 

De Tweede Kamer kreeg de wetgevende macht. Zij bepaalden welke wetten en regels er wel/niet kwamen. 

Leden in de Tweede Kamer mochten ook zélf wetsvoorstellen doen (recht van initiatief) en wetsvoorstellen veranderen (recht van amendement). Voor 1848 had alleen de koning deze rechten. De Eerste Kamer mocht nu alleen nog maar wetten goed- of afkeuren. De koning mocht de mensen in de Eerste Kamer ook niet meer zelf kiezen. 

De koning kon niet meer worden afgezet. De koning was in de nieuwe grondwet onschendbaar geworden. De regering was verantwoordelijk voor de uitspraken en het gedrag van de koning. Dat werd ministeriële verantwoordelijkheid genoemd.

Veranderingen

Weer een Willem

Nederland was een parlementaire constitutionele monarchie geworden. 

Daarmee is de grondwetswijziging uit 1848 van Thorbecke de basis voor het huidige bestuur van Nederland. 

Koning Willem II zijn gezondheid ging achteruit en een val van een trap verergerde alles. In maart 1849 stierf Willem II aan een hartstilstand en werd Willem II opgevolgd door zijn zoon, koning Willem III.

De leerdoelen van de paragraaf waren: 

1. Je kunt het verschil tussen liberalen en conservatieven uitleggen.

2. Je kunt uitleggen waarom Willem II aan Thorbecke de opdracht geeft om de grondwet aan te passen.

3. Je kunt de grondwetswijzigingen van Thorbecke uit 1848 benoemen en uitleggen.

Noem 3 dingen die je nu nieuw geleerd hebt. 

1. Je kunt het verschil tussen liberalen en conservatieven uitleggen.

2. Je kunt uitleggen waarom Willem II aan Thorbecke de opdracht geeft om de grondwet aan te passen.

3. Je kunt de grondwetswijzigingen van Thorbecke uit 1848 benoemen en uitleggen.

Onze huidige koning heet koning Willem Alexander. Neem de volgende zin over en maak het af met een argument:

"Koning Willem-Alexander mag van mij in de toekomst meer macht hebben / minder macht hebben / dezelfde hoeveelheid macht behouden, omdat...."

Werktijd

Havo

Vwo

Klaar? 

Maak 2.3: Een verandering in één nacht opdr. 1a - 11b

Hoe?

• Zelfstandig werken
• Vraag? Steek je vinger op!

Maak 2.3: Een verandering in één nacht opdr. 1a - 11c

Hoe?

• Zelfstandig werken
  
• Vraag? Steek je vinger op!

Nakijken via Tijd voor GS.