De Nederlandse opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 1

De Nederlandse opstand

Leerdoelen:

-Je kunt uitleggen waarom Willem van Oranje belangrijk was voor het begin van de Opstand.

-Je kunt vier redenen noemen waarom de opstandelingen de Opstand konden volhouden.

-Je kunt uitleggen dat het ontstaan van de Republiek een gevolg was van de Opstand.

De eerste jaren van de Opstand

In 1566 had de Beeldenstorm plaatsgevonden. Daarna nam de hertog van Alva strenge maatregelen. Hij strafte de Nederlandse adel en mensen die aan de Beeldenstorm hadden meegedaan. Alva hief ook een extra belasting. De maatregelen van Alva hielpen weinig: ze leidden juist tot meer ontevredenheid onder de bevolking.

Al voor de komst van Alva was Willem van Oranje gevlucht. Daarop ontsloeg Filips hem als stadhouder. Het was bekend dat Willem het verkeerd vond om mensen om hun geloof te vervolgen. Willem was zelf protestant geworden. Ook had hij openlijk kritiek op het centrale bestuur van Filips.

In Duitsland verzamelde Willem een leger. Een eerste aanval op de Spaanse legers in 1568 mislukte. Vier jaar later hadden de opstandelingen meer geluk. In 1572 namen ze het plaatsje Den Briel in. Vervolgens veroverden ze bijna alle steden in de gewesten Holland en Zeeland. Ook in andere gewesten sloten steden zich aan bij de Opstand.

Willem van Oranje

In datzelfde jaar, 1572, benoemden de opstandige gewesten Willem van Oranje tot aanvoerder van hun legers. Zo werd hij de leider van de Nederlandse Opstand: het verzet in de Nederlanden tegen het Spaanse bestuur. Willem maakte het einde van de Opstand niet mee. Hij werd in 1584 vermoord.

schooltv.nl

Kort na 1572 kregen de opstandelingen het moeilijk. De Spanjaarden heroverden bijna alle opstandige steden. Alleen de gewesten Holland en Zeeland bleven in handen van de opstandelingen. Pas na 1588 lukte het de opstandige gewesten om hun grondgebied uit te breiden. Afgezien van de eerste jaren speelde de oorlog zich dus vooral af in het oosten en zuiden van wat nu Nederland is. Uiteindelijk duurde de Nederlandse Opstand – met pauzes – tachtig jaar. In 1648 sloten Spanje en de Nederlanden vrede.

De opstandelingen hadden de strijd om vier redenen zo lang kunnen volhouden.

• Spanje moest regelmatig even stoppen met vechten omdat het geen geld meer had. Dat kwam doordat Spanje ook oorlogen tegen andere landen voerde. De Spaanse huursoldaten weigerden te vechten als ze niet betaald kregen. "pauzes in de strijd"

• De opstandelingen kregen hulp van Engeland en Frankrijk, vijanden van Spanje.

• De handelssteden in de gewesten Holland en Zeeland werden steeds rijker waardoor er voldoende geld was voor het leger.

• Het leger kreeg vanaf 1588 een kundige leider: Maurits, de zoon van Willem van Oranje.

Plakkaat van Verlatinghe. 

Vertegenwoordigers van de opstandige gewesten ondertekenen op 26 juli 1581 het Plakkaat van Verlatinghe. In dit document staat geschreven dat zij Filips II niet meer als hun koning erkennen: Filips II wordt afgezet als koning van de Nederlanden. (Schilderij uit 1837-1897.)

De Republiek ontstaat

Een belangrijk gevolg van de Nederlandse Opstand was het ontstaan van een nieuwe, zelfstandige staat. Dat kwam door twee langzame veranderingen.

1. verandering was het ontstaan van een scheiding tussen de noordelijke en de zuidelijke gewesten. Aan het begin van de Opstand kwamen zowel in het noorden als in het zuiden van de Nederlanden gewesten en steden in opstand. Rond 1588 was die situatie veranderd. In het zuiden waren alle opstandige gewesten heroverd door Spanje. Alleen de noordelijke gewesten waren nu nog in opstand.

oprichting van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

2. verandering was dat de opstandige gewesten steeds meer gingen samenwerken. Ze besloten bijvoorbeeld om samen één leger te hebben. Een volgende stap was dat zij, na ruim tien jaar oorlog, besloten dat Filips II niet langer hun koning was. De laatste stap was de oprichting van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in 1588. Zeven noordelijke gewesten werden toen een republiek: een land zonder koning aan het hoofd.

In de Republiek bestuurden rijke burgers de steden en gewesten. De gewesten samen besloten over oorlog en vrede, maar elk gewest hield zijn eigen wetten en rechtspraak. De Republiek kreeg dus geen centraal bestuur. Verder spraken de gewesten af dat niemand vervolgd mocht worden vanwege zijn geloof. Maar alleen protestanten mochten in het bestuur.

schooltv.nl