Thema 6 Waarneming, regeling & gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 1

Waarneming, regeling en gedrag

Reageren op 

een prikkel

1. Prikkel
2. Waarneming 
3. Reactie

Zenuwen

Prikkel

Zintuig

Waarneming

Click mee

Een impuls is een signaal dat door een zintuig wordt verstuurd als het wordt geprikkeld. (bewegende onderdeel in afbeelding)

 De volgorde bij een waarneming is: prikkel > zintuig > impuls > zenuwen > hersenen

Impuls

Prikkel

Een prikkels is informatie uit je omgeving. 

Zintuigen zijn gevoelig voor prikkels.

Elk zintuig is gevoelig voor een specifieke prikkel.

Zintuigen en prikkels

Elk zintuig is gevoelig voor een prikkel. 

Gedrag wordt veroorzaakt door een Prikkel

Een prikkel is een invloed / verandering vanuit je omgeving, waarop jij (mensen en dieren) kan reageren. 

Een impuls

Zenuwen

Prikkel

Zintuig

Waarneming

Click mee

Een impuls is een signaal dat door een zintuig wordt verstuurd als het wordt geprikkeld. (bewegende onderdeel in afbeelding)

 De volgorde bij een waarneming is: prikkel > zintuig > impuls > zenuwen > hersenen

Wat is een impuls?

Je hersenen moeten de informatie van buiten (of binnen) het lichaam wel begrijpen.  Daarom zetten je zintuigen de informatie om in een elektrisch signaal: 

Een impuls

Reageren

Prikkel -> zintuig -> impuls -> hersenen -> waarnemen (bewust worden)

Hersenen -> impuls -> spieren -> stoppen

hiervoor heb je de delen nodig die samenwerken:                                                           Zintuigenstelsel      

Zenuwstelsel

Spierstelsel

Het zenuwstelsel

Zenuwen lopen in je rug via je ruggenmerg naar de hersenen. 

• Het zenuwstelsel bestaat uit: zenuwen, ruggenmerg en hersenen.

• De hersenen en het ruggenmerg heten samen het centraal zenuwstelsel.

• Centraal zenuwstelsel + zenuwen = Zenuwstelsel

Bouw zenuwstelsel

Het zenuwstelsel: 

centrale zenuwstelsel + zenuwen.

Centrale zenuwstelsel: 

hersenen en ruggenmerg

Zenuwen verbinden het centrale zenuwstelsel met alle lichaamsdelen

De huid 

Tastzintuigen: lichte aanraking.

Drukzintuig: druk op de huid.

Warmtezintuig: aanraking met iets dat warmer is dan je huid.

Koudezintuig: aanraking met iets dat kouder is dan je huid.

Pijnpunt: gevoel van pijn.

Zintuigen in je huid

Warmtezintuigen reageren als je huid iets aanraakt dat warmer is dan je huid.

Koudezintuigen reageren als je huid iets aanraakt dat kouder is dan je huid.

Drukzintuigen reageren als er op je huid wordt gedrukt.

Tastzintuigen reageren op een lichte aanraking van je huid.

Pijnpunt gevoel van pijn.

Met je tastzintuigen kun je waarnemen hoe voorwerpen aanvoelen, bijvoorbeeld glad, ruw, hard of zacht. De tastzintuigen liggen in tastknopjes.

Lagen van de huid (3D)

De opperhuid

Zintuigen in je huid

opperhuid: hoornlaag; dode cellen,                                                                         bescherming

                         kiemlaag; levende cellen /                                                                     aanvulling

lederhuid: zintuigen, zenuwenn, pijnpunten, bloedvaten, zweetklieren

onderhuidse bindweefsel: opslag van vet

Met je tastzintuigen kun je waarnemen hoe voorwerpen aanvoelen, bijvoorbeeld glad, ruw, hard of zacht. De tastzintuigen liggen in tastknopjes.

Pupilreflex

Pupilreflex

Pupilreflex

Kleine opdracht

Smaak waarnemen

Wat?: Teken in tweetallen op deze manier de route die een smaakprikkel, aflegt naar de hersenen.

Zet daarbij de begrippen: Tong, smaakstof (zout, zuur, zoet, bitter), Prikkel, Impuls, smaakzenuw, Hersenen & signalen.

Hoelang: 5min

Op deze manier 

tong

neus

Het reukzintuig 

Reukzintuig

Belangrijk bij smaken!!!

Smaak is combinatie van 

smaakprikkel van tong 

en geurprikkel van de neus

Smaakzintuig

Gedrag

• Alles wat mensen en dieren doen is gedrag.
  Bijv. Lachen, slapen, eten, dansen, schreeuwen enz.

• Gedrag bestaat uit handelingen. 
• de ene handeling leidt tot de andere handeling: gedragsketen. 

Gedrag is in essentie alles wat dieren en mensen doen. Of het nu dansen is, schreeuwen, eten of slapen. Dit is allemaal gedrag.

En gedrag bestaat uit verschillende handelingen. Denk aan eten, je moet het vinden, voorbereiden op eten en afruimen als je klaar bent.

Hoe gedraag je je?

Bepaald door aangeboren en aangeleerd gedrag.

Aangeboren = iets meteen kunnen, zonder dit te hoeven leren.

                               Voeden bij de moeder.

Aangeleerd = door te leren.

                             Leren eten met mes en vork.

verdovende middelen

alcohol, drugs, medicijnen

-effect op stemming & gedrag

-geen rem, geheugen + concentratie problemen, geen zelfkritiek

Gedrag wordt veroorzaakt door prikkels

Respons --> reactie op een prikkel

Inwendige prikkel --> prikkel die in het lichaam ontstaat (honger)

Uitwendige prikkel --> prikkel die van buiten het lichaam komt

Motivatie --> de bereidheid te reageren op prikkels

De gevolgen van alcohol

Gevolgen alcohol

Korte termijn	Lange termijn
Opwekkend Alert, ontspannen, makkelijk praatje Hartslag gaat omhoog	Verstoort ontwikkeling van de hersenen
Verminderde remming Reactiesnelheid omlaag Geheugen wordt minder	Verstoorde hormoonbalans
Verminderde controle Emotioneel Black-outs	Beschadiging van lever, hersenen, maag en hart
Verdoving van zintuigen In de war, weet niet meer wat hij hoort/ziet	Geheugenverlies en verminderde school-, studie- en werkprestaties

Het hormoonstelsel

Hormoonklieren

Het hormoonstelsel bestaat uit een aantal hormoonklieren.

• Hypofyse
• Hypothalamus
• Schildklier
• Bijnieren
• Eilandjes van Langerhans
• Testes/ovaria

Hormoonklieren

Het hormoonstelsel regelt

langzame, langdurige processen

-stofwisseling

-voortplanting

-groei & ontwikkeling

Hormoonklieren

klieren maken hormonen, komen in je bloed

Diabetes

= suikerziekte

Glucosegehalte/bloedsuikerspiegel  wordt geregeld

Eilandjes van Langerhans

• Eilandjes van Langerhans: zijn groepjes cellen in de alvleesklier
  
• Eilandjes van Langerhans produceren insuline en glucagon (hormonen)
  
• Regelen glucosegehalte/ bloedsuikerspiegel
  

Veel glucose dan insuline, glucose daalt

Weinig glucose dan glucagon, glucose stijgt

Eilandjes van Langerhans

1. glucose is brandstof van ons lichaam
2. bij veel bewegen verbrandt je glucose
3. glucosegehalte daalt onder 0,1%
4. eilandjes van Langerhans maken glucagon
5. het glucosegehalte stijgt dan weer!

Diabetes (suikerziekte)

Diabetes type 1: erfelijk​

Diabetes type 2: oa. door een slechte livestyle