literatuurgeschiedenis

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

literatuurgeschiedenis

1880-1914

fin de siècle 

Fin de siècle, ook wel la belle époque;

Modernisering door de industriële revolutie:

Stoommachine werd breed ingezet; reizen werd veel makkelijker:

Culturele uitwisseling kwam goed op gang.

Boeren trekken naar de stad;

industriële revolutie

De industriële revolutie zorgde voor ingrijpende veranderingen in de maatschappij. De uitvinding van de stoomlocomotief maakte het reizen gemakkelijker. Zo kwamen steeds meer mensen in aanraking met andere culturen.

industriële revolutie

De arbeidsomstandigheden in de fabrieken waren uitzonderlijk slecht. Alleen een kleine bovenlaag van de bevolking profiteerde van de economische vooruitgang die de industrie met zich meebracht. Uiteraard leidde dat tot protesten. Zowel het socialisme als het feminisme streefden naar een gelijkwaardigere samenleving.

optimisme

Ze hadden succes: de werktijden werden verkort, kinderarbeid werd teruggedrongen en de lonen stegen geleidelijk. Vandaar volop optimisme aan het eind van de negentiende eeuw. De internationale handel en het toerisme groeiden door de toegenomen rijkdom en vervoersmogelijkheden. De koopkracht van burgers steeg en er ontstonden allerlei nieuwe kunststromingen. Daarom spreken we ook wel van "la belle époque" = het mooie tijdperk. 

ruw einde optimisme

Emancipatiebewegingen: Socialisme en feminisme

Het einde van de 19e eeuw wordt gekenmerkt door optimisme

Geloof in een moderne, welvarende maatschappij;

De welvaart en het toerisme groeien:

Gevolg: reizen en internationale handel

Waarom eindigt dit optimisme ruw in 1914

1. Mensen lazen geen boeken meer
2. De eerste wereldoorlog brak uit
3. De stoommachine werkte toch niet zo goed

vier belangrijke stromingen

• impressionisme
• naturalisme
• beweging van Tachtig 
•  symbolisme

Impressionisme

Reactie op het classicisme en de romantiek

Doel: de beleving van het moment uitdrukken

- Veel beeldspraak;

- Veel neologismen (nieuw bedachte woorden);

- Gewone mensen

Voorbeeld van zo’n werk: Een liefde van Lodewijk van Deyssel

cultureel-literaire stromingen

Het impressionisme is in heel Europa sterk in de beeldende kunst en muziek aanwezig. Met name Franse impressionistische schilders zijn bekend geworden en zij worden nog altijd zeer gewaardeerd. De impressionisten wilden de beleving van een moment uitdrukken, meestal met "gewone mensen" als onderwerp.

neologismen en beeldspraak

Deze impressionistische kunst staat zo ongeveer haaks op de stijl van het claccicisme en de romantiek. In de literatuur gebruiken schrijvers veel neologismen (nieuwe woorden) en beeldspraak. Een goed voorbeeld is de roman Een liefde van Lodewijk van Deyssel.

Naturalisme

Verbonden met het realisme en het impressionisme;

stroming in heel Europa populair;

Onderwerp: de gewone mens (Jan met de Pet)

Auteurs geven aandacht aan de zware kanten van het leven:

- Sociale romans;

- Psychologische romans;

- Invalshoek is het determinisme (alles heeft een reden)

Voorbeeld van zo’n werk: Eline Vere- Louis Couperus

naturalisme

Het naturalisme is nauw verbonden aan het impressionisme maar ook aan het realisme. Ook hier is het onderwerp "de gewone mens", maar schrijvers hebben het vooral over de zware kant van het leven in de vorm van sociale romans en psychologische romans.

De tachtigers

In Nederland komen de stromingen naturalisme en impressionisme samen in de Beweging van Tachtig;

Afwijzing van moraliserende, traditionele literatuur 

- grote vernieuwing binnen de poëzie;

- Individualisme staat centraal:

- Kloos: kunst (poëzie) is de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie;

- Vorm belangrijker dan inhoud:

- Nog steeds veel neologismen en beeldspraak

Sluit goed aan bij het estheticisme, en heeft overeenkomsten met: l’art pour l’art

Beweging van Tachtig

In de Nederlandse literatuur komen impressionistische en naturalistische poëzie samen bij de Tachtigers. Deze groep was wars van de moraliserende, traditionele literatuur en zorgde voor grondige vernieuwing in de poëzie. De vorm was belangrijker dan de inhoud en net als de impressionisten was hun taal doorspekt met neologismen en beeldspraak.

Beweging van Tachtig

De Tachtigers streven ernaar de expressie van individuele emoties in bekoorlijke taal neer te zetten. Schoonheid in haar puurste vorm; dat was het devies. In dat opzicht sluit hun kunst aan op het estheticisme en had het veel gemeen met l'art pour l'art in Frankrijk of art for art's sake in Engeland. In Nederland waren vooral Willem Kloos, Frederik van Eeden en Herman Gorter belangrijk.

Symbolisme

Sluit ook aan bij het idee l’art pour l’art;

Vooral in beeldende kunst en design:

Uitingsvorm: art nouveau;

Thema’s mythisch en fantasierijk

In de literatuur vooral gebruikt door Fransen, Belgen en Russen

Doel: komen tot een diepere waarheid door je uit te drukken in symbolen, begrijp je de symbolen niet, dan begrijp je het werk niet, erg ontoegankelijk.

- Verheven taalgebruik

- In Nederland de dichters: Ida Gerhardt, Adriaan Roland Holst en soms Herman Gorter

art nouveau

Eveneens verbonden met l'art pour l'art was het symbolisme. Vooral in de beeldende kunst kwam dit symbolisme naar voren. In Nederland is het in de literatuur niet echt belangrijk geworden. Symbolistische dichters waren Ida Gerhardt en A. Roland Holst. Ook Herman Gorter bezigde soms symbolistische poëzie. Symbolistische literatuur is niet erg toegankelijk.

Welke stroming was het lastigste begrijpen?

1. Impressionisme
2. Naturalisme
3. De tachtigers
4. symbolisme

Welke stroming was in heel Europa populair

1. Impressionisme
2. Naturalisme
3. De tachtigers
4. symbolisme

Wat is neologisme

1. Een vorm van beeldspraak
2. Letterlijk taalgebruik
3. Nieuwe woorden

Opdracht

De beweging van Tachtig wordt gezien als de geboorte van de moderne Nederlandse literatuur. Waarom zou dat zijn? 

Zoek op www.literatuurgeschiedenis.org het antwoord op de bovenstaande vraag. Geef in ongeveer 200-300 woorden, in eigen woorden, het antwoord op de vraag.