Verlichting 4.3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Welkom in de geschiedenisles!

Wat gaan we doen vandaag?

• Lesdoelen
• Herhaling
  

• Verlichting: theorie en praktijk

• Opdrachten

• Afsluiting  

Lesdoelen

Aan het eind van deze les:

• Kun je uitleggen hoe het rationalisme leidde tot nieuwe ideeën in die we de verlichting noemen.

• Kun je benoemen welke kritiek de Verlichtingsfilosofen hadden op de absolute heersers.

• Kun je benoemen welke ideeën de Verlichtingsfilosofen hadden en hoe deze ideeën zich verspreidde.
  

Hoe kwamen mensen aan informatie voor het internet?

(2) Leg in eigen woorden uit wat de ''Verlichting'' is. Geef ook één voorbeeld van Verlichtingsdenken.

Encyclopedie

Horen de uitspraken bij absolute vorsten of verlichte denkers?

Absolute vorsten

Verlichte denkers

Als bestuurders slecht besturen, moeten ze vervangen worden

Elke staat moet een grondwet hebben

De macht moet verdeeld zijn tussen de regering, het parlement en de rechters

Een koning hoeft zijn besluiten niet uit te leggen

Iedereen moet zich aan de wet houden

Mensen hebben mensenrechten

Koningen hebben hun macht van het volk gekregen

Koningen hebben hun macht van God gekregen

De Verlichting

• Verlichting --> nieuwe manier van denken waarbij kritisch zijn centraal stond.
• Men dacht na over wat goed was en wat fout was.

• Veel ideeën uit de verlichting vinden we nu normaal:

1. alle mensen zijn gelijkwaardig.
2. grondrechten (grondwet)
3. leiders van het volk moeten naar wat het volk wil.

Montesquieu

• De Verlichte denker Montesquieu dacht na over het bestuur van een land --> niet alle macht naar één persoon of groep.
  

• Trias Politica

1. Uitvoerende macht,
   
2. Wetgevende macht,
   
3. Rechtelijke macht
   

Montesquieu, 1728. Schilder onbekend

John Locke

• John Locke de eerste filosoof die opschreef dat het absolutisme in tegenspraak is met de rede.

• Ieder mens is gelijk en heeft gelijke rechten

• De natuurwetten bepalen dat alle mensen recht hebben op ‘leven, vrijheid en bezit’. > vorsten moeten die rechten respecteren.

• De vorst regeert namens het volk, het volk respecteert de wetten.  Een vorst die de rechten van het volk niet respecteerde mocht afgezet worden. (sociaal contract)
  

Waren de verlichters hier voor of tegen?

Verlichters zijn voor

Verlichters zijn tegen

Vrijheid van meningsuiting

Gelijke rechten voor iedereen

Vrijheid van godsdienst

Ongelijkheid

Verspreiding van de nieuwe ideeën

• Je kon in Frankrijk niet vrij praten en publiceren over kritiek op het bestuur en de samenleving. (censuur)
   
• Boeken waren duur en werden vaak in het buitenland (o.a. de Republiek) gedrukt. Ook bestonden echte kranten nog niet.
  
  
• Kennis van de Verlichte filosofen werden verspreid via de bijeenkomsten in salons.
  
  
• Op termijn gaan zelfs vorsten deze ideeën deels overnemen zoals Frederik van Pruissen en Catharina de Grote van Rusland > van hun absolute macht deden ze echter geen afstand.

Glorious Revolution

• Glorious Revolution (Engeland): koning regeert alleen met instemming parlement.

• Koning Karel I ontketende een burgeroorlog met het  parlement en werd onthoofd. Na een nieuwe burgeroorlog wilden de Engelsen toch weer een koning. 1685 katholieke Jacobus II koning. 
  
  
• Parlement zette Jacobus af, omdat hij volgens hen meer macht wilde. De Nederlandse stadhouder Willem III verjaagde met het leger de koning en werd koning van Engeland. 
  
  
• Willem III regeerde met instemming parlement > The Bill of Rights (afspraken)

Nederlandse stadhouder Willem III, en Mary Stuart, dochter van koning Jacobus II

Benoem één oorzaak dat de verspreiding van de Verlichtingsideeën maar moeilijk ging in Frankrijk.

Verlicht absolutisme 

• Uitvoeren van aantal ideeën uit de Verlichting.

• Bijv.: Frederik de Grote (Pruisen)

Een voorbeeld van een verlicht vorst uit de 18e eeuw is koning Frederik de Grote van Pruisen. Hij zorgde voor vrijheid van meningsuiting, godsdienstige verdraagzaamheid en onafhankelijke rechters en hij schafte de censuur af. Maar tegelijkertijd voerde Frederik veel oorlogen en hield de touwtjes stevig in handen.

"De vorst moet steeds bedenken, dat hij maar een mens is, net als zijn onderdanen. Als hij de belangrijkste rechter, de belangrijkste generaal, de belangrijkste minister en de rijkste van zijn land is, dan moet hij daar iets goeds mee doen. Hij is alleen maar de eerste dienaar van de staat."

Denkbeelden in de Verlichting

1. Mensen horen vrij te zijn en mensenrechten te hebben. Dus moet er opgekomen worden voor een menswaardiger bestaan en gestreden worden tegen fouten zoals slavernij en harde straffen.  
2. Volkssoevereiniteit, dat wil zeggen meer macht voor het volk en dus een gekozen parlement en een regering die zich houdt aan een grondwet.
3. Mensen zijn van nature goed, maar moeten goed worden opgevoed en onderwezen tot ‘redelijkheid’, dan zullen veel fouten verdwijnen.
4. Er moet een scheiding zijn van kerk, staat en rechtspraak
5. Het verstand (de rede) is belangrijk en zou uitgangspunt moeten zijn. Daarbij is het wel goed te bedenken dat de eigen kijk op de wereld niet de enige juiste hoeft te zijn.
6. Godsdienstige verdraagzaamheid
7. Economische vrijheid. Ieder persoon moet kunnen doen wat hij/zij wilt als het gaat om economie, dat levert welvaart op.
   

Controle

Paragraaf 4,1 – Lodewijk XIV, een absoluut heerser
Opdrachten:  2, 3, 4, 5,
LB blz.80 en 81
WB blz. 92 t/m 94

Opdrachten

Paragraaf 4,2 – Verlichting: theorie en praktijk
Opdrachten:  39, 40, 41
Leerboek blz.  125
Werkboek blz. 88

Klaar? 

Zet deze opdrachten in je planner!

Afsluiting

Aan het eind van deze les:

• Kun je uitleggen hoe het rationalisme leidde tot nieuwe ideeën in die we de verlichting noemen.

• Kun je benoemen welke kritiek de Verlichtingsfilosofen hadden op de absolute heersers.

• Kun je benoemen welke ideeën de Verlichtingsfilosofen hadden en hoe deze ideeën zich verspreidde.
  

Fijne dag!

Zet de uitspraken in de juiste kolom

Een idee vóór de verlichting

Een idee van de verlichte denkers

Alle gebeurtenissen in het leven kun je logisch uitleggen

In Frankrijk moet iedereen een katholiek zijn

God regelt alles wat in het leven van mensen gebeurt

In Frankrijk moeten mensen zelf bepalen wat ze geloven

Hieronder staan vier personen en aantal uitspraken. Koppel de juiste uitspraak aan de juiste persoon.

Rousseau

Montesquieu

Locke

Lodewijk XIV

Als één persoon alle macht heeft dan is alles verloren.

De staat! Dat ben ik!

De koning moet rekening houden met de belangen van zijn onderdanen. Als hij dit niet doet dan heeft het volk het recht om in opstand te komen.

Iedereen wordt vrij geboren, iemand mag alleen beslissingen voor je nemen als je ermee instemt.

Hoe werden de ideeën van de verlichting verspreid?

1. Deze ideeën werden gedrukt in boeken en kranten.
2. Er werd op de radio verteld over deze ideeën.
3. Universiteiten gingen lesgeven over de ideeën.
4. Verlichtte denkers bespraken de ideeën in salons.

Rousseau

•  Verlichtingsfilosoof.

• Politiek, pedagogiek en filosofie.

• De Franse filosoof Rousseau dacht na over het koningschap --> de macht van een koning komt van het volk, niet van God.

• Schreef het boek "Du Contrat Social" = verdrag van vrije individuen die onderling besluiten een gemeenschap te vormen. (maatschappelijk verdrag)
  

Jean-Jacques Rousseau op 41-jarige leeftijd

Schilderij van Maurice-Quentin de La Tour, 1753.

mijngeschiedenis.be

http://mijngeschiedenis.be/de-verlichting/