1 E Burgerschap 2023

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 1

Jas uit

Telefoons uit

Kauwgom en ander eten uit je mond

Alles wat niet met de les te maken heeft van tafel

Veel plezier bij de les.

Tijdens de instructie/ uitleg

stil zijn.

Wat gaan we doen?

- Herhalen van het verschil tussen een feit en een mening.

- Herhalen verwijswoorden

- Huiswerk nakijken: oefeningen 2, 4 en 7.

- Oefenen met begrijpend lezen en verwijswoorden: maak oefening 9. 10 en 11.

- Samenlezen.

Feit of mening

Een feit

- is echt zo of het is echt gebeurd;

- kun je controleren.

Voorbeeld: Roken is slecht voor je gezondheid.

Een mening 

- is wat iemand ergens van vindt of denkt;

- kan verschillen van persoon tot persoon.

Voorbeeld: Ik heb een hekel aan wiskunde. Mijn vriend vindt het juist een heel leuk vak.

Voorbeeld 

Karel vindt katten schoon	Sumit vindt katten vies
Katten gaan niet op een kattenbak die stinkt.	Katten poepen en plassen in huis.
Katten likken zich de hele dag schoon.	Katten likken aan hun vacht en met diezelfde tong aan hun achterste.

Hoe zou je feiten aan een mening kunnen verbinden?

Begrijpend lezen

Zo noem je alles wat je leert over 

- hoe een tekst is opgebouwd (titel, alinea's, tussenkopjes, inleiding, kern, slot);

-  manieren van lezen (o.a. nauwkeurig lezen, zoekend lezen, verkennend lezen) en het tekstdoel (o.a. informeren, amuseren, activeren) en hoe je het onderwerp van een tekst vindt;

- hoe je de betekenis van een woord in de tekst kan vinden.

Verwijswoorden

Verwijswoorden zijn woorden die verwijzen naar één of meer woorden in de tekst. Dit zorgt voor afwisseling in een tekst.

Hoe weet je waar een verwijswoord naar verwijst?

Stel een vraag die begint met wie, wat of waar?

Voorbeeld: Jacqueline vindt sporten belangrijk. Zij loopt elke dag een uur hard in het park.

Nakijken

Oefeningen 2, 4 en 7 van paragraaf 3.5.

Oefenen

Maak oefeningen 9, 10 en 11 van paragraaf 3.5.

Regels samenlezen

- Iedereen leest mee. Ook degene die de voorlezer aanwijst.

- De aanwijzer stopt niet midden in een zin.

- Als je niet weet waar we zijn, luister dan of zoek in de tekst waar we zijn. (Zoekend luisteren en lezen oefen je dan).

- Als je het echt niet weet, wacht dan op een beurtwissel.

- Je steekt dan je vinger op. 

- We roepen/praten niet tijdens het lezen.

- Wees zuinig op de boekjes. Die moeten nog gebruikt worden door andere klassen de komende jaren.

Samen lezen: om de beurt hardop

Je kent nu drie manieren van lezen

Nauwkeurig lezen: je wil precies weten wat er staat.

Verkennend lezen: je bekijkt de tekst om een eerste indruk te krijgen.

Zoekend lezen: je zoekt naar het antwoord op een vraag.

Je herkent drie tekstdoelen

Een tekstdoel is de bedoeling van de schrijver met de tekst:

1. informeren: De schrijver wil de lezer informatie geven over een bepaald onderwerp. Voorbeeld: nieuwsbericht, leerboek.

2. amuseren: De schrijver wil de lezer vermaken.

3. activeren: De schrijver wil de lezer iets laten doen: de lezer moet in actie komen. Voorbeeld: reclame

Tekstopbouw

- Je herkent een alinea

- Je kunt de opbouw van een tekst herkennen en aanwijzen in een tekst én zelf gebruiken in een eigen tekst: inleiding, kern, slot

- Je kunt het onderwerp van een tekst vinden door jezelf de vraag te stellen: Waarover gaat deze tekst?

Tip: gebruik méér dan een woord en herhaal de titel niet.

- Je kent het verschil tussen een regel en een zin.

Oefenen

Maak oefening 9 en 10 (tot en met e)

Als je eerder klaar bent, kun je alvast de leerteksten nog even leren voor de toets.

Nauwkeurig lezen

Nauwkeurig lezen: als je precies wilt weten wat er in een tekst staat.

Hoe lees je nauwkeurig?

1. Lees de tekst aandachtig. Lees zin voor zin.

2. Probeer zo goed mogelijk te begrijpen wat er staat.

Hoe lees je verkennend?

Huiswerk nakijken

Oefeningen 2, 3 en 4 van paragraaf 4.3

Oefenen met tekstdoelen

Maak oefeningen 6, 7 en 8 van paragraaf 4.3

Luisteroefening

Oefenen met manieren van lezen 

Maak oefening 10.

Maak daarna oefeningen 13, 14 en 16.

Als je eerder klaar bent maak je oefeningen 11, 12 en 15.

Voltooid deelwoord (vd)

Het voltooid deelwoord is een vorm van een werkwoord.

Het staat vaak achteraan in de zin. 

Een voltooid deelwoord begint met ge-, be-, her-, ver- of ont-.

In een zin met een voltooid deelwoord staat meestal een pv van hebben, zijn of worden.

Voorbeeld:

Wij zijn naar huis gelopen. Heb jij dat ontdekt?

Morgen

Gaan we verder met 

Voltooid deelwoord (vd)van sterke ww en van zwakke ww

Bijvoeglijk naamwoord (bn)

VD sterke ww schrijf je zoals je het zegt. Voorbeeld: gelopen, gedacht.

(Sterke werkwoorden: de klinker verandert in de vt)

VD zwakke ww eindigt op -d of -t. (Voorbeeld: gehaalde, ingepakte)

Maak het woord langer of te horen of het op -d of -te eindigt.

Een bijvoeglijk naamwoord (bn) hoort altijd bij een zelfstandig naamwoord.

De-woord (de maaltijd, de gezonde maaltijd, een gezonde maaltijd)

Het-woord (het mes, het scherpe mes, een scherp mes)

Dus: geen -e bij bn van het-woorden met een.

Bijvoeglijk naamwoord (bn)

Een bijvoeglijk naamwoord (bn) hoort altijd bij een zelfstandig naamwoord.

Is het een znw met het lidwoord de, dan eindigt het bijvoeglijk naamwoord bij dat znw op -e, ook als je het lidwoord een gebruikt.

Voorbeeld: de gezonde maaltijd, een gezonde maaltijd.

Is het een znw met het lidwoord het, dan eindigt het bijvoeglijk naamwoord bij dat znw op -e, maar je schrijft geen -e als je het lidwoord een gebruikt.

Voorbeeld: het scherpe mes, een scherp mes.

Vraag

Als je een zin moet maken met het bijvoeglijk naamwoord goed en je mag het woord goed niet veranderen, wat voor zn kies je dan voor jouw zin?

A. Een zn met het lidwoord de en je gebruikt het lidwoord een.

B. Een zn met het lidwoord het en je gebruikt het lidwoord een.

Nakijken

Oefening 3, 4 en 5 uit paragraaf 5.8.

Oefenen

Maak oefeningen  6, 7 en 8 van paragraaf 5.8.

Als je eerder klaar bent, mag je oefening 9 maken.

Of je noteert bij oefening 4 en 5 wat de sterke en wat de zwakke werkwoorden zijn.

We gaan deze oefeningen vandaag nakijken.

Antwoorden oefening 2

Tekstdoel informeren

Je leert het tekstdoel informeren herkennen in teksten.

Bij elke tekst die je leest, kun je je afvragen: wat is het doel van de schrijver?

Je leert dit jaar  vier tekstdoelen herkennen: informeren, activeren, amuseren.

Bij het tekstdoel informeren wil de schrijver de lezer informatie geven over een bepaald onderwerp. Voorbeelden zijn nieuwsberichten en tekst in een schoolboek.

Nieuwsbegrip

1. Lees de tekst Videobellende papegaaien eerst verkennend.

2. Uit hoeveel alinea's bestaat de tekst?

3. Wat is het onderwerp van de tekst? (Niet de titel herhalen, maar in je eigen woorden. Maak er een korte zin van).

5. Beantwoord dan alleen of met zijn tweeën de sleutelvragen.

Uitleg veel gemaakte fout

Let op: er is een verschil in spreektaal en schrijftaal.

Dat ga ik aan mijn moeder vragen.

Ik ging met mijn zusjes naar de Albert Cuyp.

Hij ging met zijn vader nachtvissen op de Noordzee.

Wel goed: Ga jij met je/jouw vriendinnen karten in de vakantie?

Ik -mijn

Jij - je/jouw

Hij - zijn

Zij - haar

Wat doen we verder dit jaar?

- Toets spelling paragraaf 5.8 vrijdag 12 mei

- Toets begrijpend lezen paragraaf 3.3. (1A) en 4.3 (1B) ma 15 mei

- Toets grammatica: paragraaf 5.7: bijvoeglijk naamwoord, voorzetsel, lidwoord

- Toets fictie: boek (samenlezen) beoordelen met beoordelingswoorden

- Fictiebiografie

- Toets begrijpend lezen paragraaf 5.3: feit en mening, verwijswoorden

- Fictieopdracht over een zelf gekozen boek, film, toneelstuk, musical, game of...

Proefwerk spelling 2

Grammatica en spelling hebben met elkaar te maken.

- Getalsproef: als het onderwerp (O) meervoud is, dan de PV (persoonsvorm ook).

- Dus je moet weten wat het onderwerp is. Wie/wat +PV.

Test Teams

- Ga naar Magister en lees mijn mail Link naar Teamspagina van 12 april.

- Klik op de link in de mail en stuur mij een Worddocument waarin je mij schrijft wat het tekstdoel is van een krantenbericht.

Dus geen berichtje sturen, maar een document.

Woorden van eerdere weken

Exporteren: het uitvoeren/versturen van goederen (handelsproducten) naar andere landen.

Etmaal: een periode van vierentwintig uur.

Verhinderen: voorkomen, zorgen dat iets niet gebeurt.

Nauwkeurig: zorgvuldig, met veel aandacht, heel precies.

Woorden van deze week

Ordenen

Het is overzichtelijk om de documenten op je computer te ordenen.

Betekenis: in een bepaalde volgorde of opstelling zetten.

Vloeistof

Water is een geur- en kleurloze vloeistof.

Betekenis: vocht, vloeibare stof.

Proefwerk verslag schrijven

Zie paragraaf 3.4 Schrijven en formuleren in Talent 1A.

Verslag:

- Onderwerp is iets wat je hebt gezien, gelezen, (mee-)gemaakt.

- Je schrijft in de verleden tijd (VT).

- Drie alinea's: Inleiding, kern en slot.

- Passende titel.

Voorbereiding proefwerk verslag schrijven

5W1H-vragen helpen je bij het verzamelen van informatie:

1. Wie: jij (en ...?)

2. Wat: (bijvoorbeeld een toneelstuk )

3. Waar: De La Mar

4. Wanneer: datum, of in de winter, of toen je acht jaar was.

5. Waarom: je houdt van toneel/je was jarig

6. Hoe: Met de trein uit Purmerend en toen lopend door de stad.

Gebruik verwijswoorden

Enkelvoud: hij, hem, zij/ze, haar, het

Voorbeeld: De boerin is aan het werk. Zij melkt haar koeien.

Meervoud: ze

De meeste leerlingen hebben goed geleerd. Daarom hadden ze ook goede cijfers voor de toets.

Oefenen

- Je bedenkt een onderwerp voor je verslag.

- Je beantwoordt de 5W1H-vragen.

- Je oefent voor vrijdag door een kladversie te schrijven.

- Je controleert na of je de werkwoordspelling (VT) goed hebt.

- Let op: het moet een eigen verhaal zijn.

- 

Sterke werkwoorden in de verleden tijd

(herhaling)

Bij sterke werkwoorden verandert de klank als je de pv in de verleden tijd zet. 

Hele werkwoord: lopen, fluiten, snijden.

Ik-vorm tegenwoordige tijd: ik loop, ik fluit, ik snijd.

Ik-vorm verleden tijd enkelvoud: ik liep, ik floot, ik sneed.

-d of -t bij sterk werkwoord?

Een handige tip!

Maak het sterke werkwoord langer, dan hoor je het

Ik vond of vont? Vonden, dus ik vond. 

Ik beet of beed? Beten, dus ik beet. 

Zwakke werkwoorden in de verleden tijd?

En hoe zit het dan met zwakke werkwoorden in de verleden tijd?

Lastige gevallen bij zwakke werkwoorden in vt

- Bij t-werkwoorden hoor je één -t, maar je schrijft  -tt.

Voorbeeld: sporten, ik sport, ik sportte

- Bij d-werkwoorden hoor je één d, maar je schrijft -dd.

Voorbeeld: laden, ik laad, ik laadde, wij laadden.

- Bij z-werkwoorden schrijf je de ik-vorm met -s en de vt met -de(n).

Voorbeeld: reizen, ik reis, ik reisde, wij reisden.

- Bij v-werkwoorden schrijf je de ik-vorm met -f en de vt met -de(n)

Voorbeeld: leven, ik leef, ik leefde, wij leefden.

Meervoud zelfstandige naamwoorden

Wat is een zelfstandig naamwoord ook al weer?

Meervoud spellen bij zelfstandige naamwoorden:

- en (het boek, de boeken; de leerling, de leerlingen)

- en + extra letter ( de kat, de katten); het handvat, de handvatten)

- en +letter eraf ( de muur, de muren)

- en + letter veranderen (de neus, de neuzen)

Meervoud zn op -s

Wat is een zelfstandig naamwoord ook al weer?

- Het meervoud van een zelfstandig naamwoord kan eindigen op -s.

Voorbeeld: het horloge - de horloges

- Je schrijft 's als je het meervoud verkeerd kunt uitspreken.

Voorbeeld: de foto, de foto's; de kiwi, de kiwi's, de hobby, de hobby's.

Stappenplan zinsdelen

Mijn hond was een etmaal spoorloos.

1. PV (zet de zin in een andere tijd) 

Mijn hond was een etmaal spoorloos.

2. Alles vóór de PV is een zinsdeel.

Mijn hond/ was een etmaal spoorloos.

3. Werkwoordelijk gezegde = alle ww in de zin. Verhinderen is PV én WG.

                       WG

Mijn hond/was/ een etmaal spoorloos.

De sloop /verhinderen /de bewoners/ van de oude woningen.

Stappenplan zinsdelen

Mijn hond was een etmaal spoorloos.

4. Zinsdeelproef (zie 2).1. 

Mijn hond /was/ een etmaal spoorloos.

Een etmaal/was/mijn hond/spoorloos.

Spoorloos/was/mijn hond/ een etmaal.

Zinsdeelstrepen: Mijn hond/was/een etmaal/spoorloos.

5. O = Wie/wat +WG? Wie/wat was? Mijn hond = O.

6. LV = Wie/wat +WG + O? 

Woorden van deze week

Exporteren

Veel Nederlandse bedrijven exporteren producten naar het buitenland.

Etmaal

Mijn hond is een etmaal spoorloos geweest.

Stappenplan zinsdelen

De bewoners verhinderen de sloop van de oude woningen.

Vervolg zinsdeelproef (check om na te gaan wat bij een zinsdeel hoort of niet)

Van/verhinderen/ de bewoners /de sloop/ de oude woningen *

Sloop /verhinderen/ de bewoners/ de/ van de oude woningen *

De bewoners/ verhinderen/ de sloop/ van de oude woningen.

6. LV = Wie/wat +WG + O.= Wie/wat verhinderen de bewoners? De sloop van de oude woningen.

 /de bewoners/ van de oude woningen.

De persoonsvorm (pv) vind je door de tijd van de zin te veranderen. (= tijdproef)

Het werkwoordelijk gezegde (wg) bestaat uit de pv en alle andere werkwoorden in de zin.

Alle woorden voor de pv zijn één zinsdeel.

Zinsdeelproef: verander de zin door andere woorden voor de pv te plaatsen. Zo vind je de zinsdelen van de zin.

Zinsdeelstrepen: je geeft zinsdelen in de zin aan met zinsdeelstrepen