NU Ned 1F 2F Deel A Woordenschat H2 2.1 Zoeken in het woordenboek

Woordenschat

Hoofdstuk 2

Het woordenboek

Paragraaf

2.1  Zoeken in het woordenboek

Onderwerp

onbekende woorden opzoeken in het woordenboek

Leerdoelen

- Je kunt snel het goede woord in het woordenboek opzoeken

Onbekende woorden zoeken

Weet je het nog? 

De manieren die we kunnen gebruiken om een onbekend woord uit een tekst te begrijpen?

Manieren om de betekenis van een onbekend woord in de tekst te zoeken

- zoeken naar een synoniem woord

- zoeken naar een uitleg/omschrijving van het woord

- zoeken naar voorbeelden van het woord

- zoeken naar een tegenstelling (woord of zin)

- zoeken naar een woorddeel

Onbekende woorden zoeken

Begrijp je het woord nog niet? 

Maak dan gebruik van een woordenboek!

Wist je dat...

Een woordenboek is opgemaakt op alfabetische volgorde.

Aan de zijkant van een woordenboek zie je gekleurde blokjes. Dit zijn ook de letters van het alfabet. Zo kun je snel op zoek naar de 1e letter van jouw woord.

Het woordenboek

Als je de betekenis van een belangrijk (maar onduidelijk) woord niet uit de tekst óf uit het woord zelf kunt afleiden, zoek je het woord op in een woordenboek. 

Gebruik deze tips om snel woorden in het woordenboek te vinden.

1. Als het woord een vorm van een werkwoord is: zoek dit woord altijd op het hele werkwoord op. 

Dus: het werkwoord met -en op het einde. 

 Let op: je zoekt het werkwoord op in de tegenwoordige tijd.  

Voorbeelden bij tip 1.

a. gegrafeerd --> graferen                                      b. vond --> vinden

c. ontfermen (over) --> ontfermen                     d. bande --> bannen

e. geborgen --> borgen                                            f. blies --> blazen

g. dolf --> delven                                                         h. exporteerden -->  exporteren

Tip bij 1.

Bij sterke werkwoorden kan dit nog wel eens een probleem vormen. Je herkent in de verledentijd bijvoorbeeld niet het hele werkwoord in de tegenwoordige tijd. Deze werkwoorden veranderen sterk, naast dat ze in de betekenis misschien ook nog eens lastig zijn.

Gebruik deze tips om snel woorden in het woordenboek te vinden.

2. Als het woord een zelfstandig naamwoord is: zoek dit woord altijd op in enkelvoud, in de vorm van het ‘normale’ naamwoord. 

Dit betekent dat je niet zoekt op de verkleinde vorm of de meervoudsvorm 

Voorbeelden bij tip 2.

a. pochetje --> pochet (verkleind)

b. raadselachtig --> raadsel (met een achtervoegsel)

c. vriendelijkheid --> vriendelijk (met een achtervoegsel)

d. marges --> marge (in meervoudsvorm)

Gebruik deze tips om snel woorden in het woordenboek te vinden.

3. Als het woord een afkortingen of samenstellingen met een letter of cijfer is: Deze zoek je wél op via de afkorting zelf of in samenstelling met een cijfer of symbool:

Voorbeelden bij tip 3.

m.a.w.       d.w.z.

nl.               afz.

t.a.v.           mbo 

ov                y-as 

A4               t-shirt

Gebruik deze tips om snel woorden in het woordenboek te vinden.

4. Als het woord een bijvoeglijk gebruikte vorm heeft, gebruik je de 'niet vervoegde' normale vorm

Voorbeelden bij tip 4.

a. rode --> rood

b. actieve --> actief

c. fantastische --> fantastisch

d. ongelooflijke --> ongelooflijk

Gebruik deze tips om snel woorden in het woordenboek te vinden.

5. Als het een spreekwoord of uitdrukking omvat: In dit geval zoek je op het kernwoord van het spreekwoord of de uitdrukking. Dit is het meest belangrijke woord, wat meestal een zelfstandig naamwoord is. 

Voorbeelden bij tip 5.

a. onder de pannen zijn = pannen (kernwoord van spreekwoord/uitdrukking)

b. in geuren en kleuren vertellen = geuren / kleuren

c. de appel valt niet ver van de boom = appel

d. hoge bomen vangen veel wind = bomen

Gebruik deze tips om snel woorden in het woordenboek te vinden.

6. Als het woord uit een samengesteld woord bestaat: Veelgebruikte samenstelling kun je gewoon normaal in het woordenboek opzoeken. Maar, niet alle samenstellingen staan in het woordenboek omschreven. 

Daarom leren we je aan om samenstelling altijd per los woord op te zoeken in het woordenboek. Het eerste woord (of de eerdere woorden) zeggen iets over het laatste woord. Dit is dus het meest belangrijke woord in de samenstelling. 

Voorbeelden bij tip 5.

a. Managementadviseur --> management + adviseur

b. Goocheldoos --> goochel + doos

c. Spoorweg overgang --> spoorweg + overgang / spoor + weg + overgang

Zo zoek je op in een woordenboek

(een voorbeeld van pochet)

- Zoek eerst de 1e letter op: alle woorden in een woordenboek staan in alfabetische volgorde (van A tot Z), dus de P

- Zoek nu de 2e letter op onder alle woorden met een P:  dus PO

- Zoek nu bij woorden met PO de 3e letter op onder alle woorden met PO:  dus POC

- Zoek nu bij de woorden met POC de 4e letter op onder alle woorden met POC  dus POCH

- …

betekenis verduidelijkt!

In het woordenboek lees je achter het woord ‘pochet’ de betekenis: Zakdoekje in de linkerborstzak van een colbert als versiering.

We gaan nu oefenen

Opzoeken in een woordenboek.

Alle woorden staan in alfabetische volgorde.

- werkwoorden zoek je op op het hele werkwoord

- zelfstandig naamwoorden zoek je op in enkelvoud

Zet deze letters in alfabetische volgorde: F E G

Zet deze letters in alfabetische volgorde: O S E

Zet deze letters in alfabetische volgorde: T R S

Zet de volgende letters in alfabetische volgorde: V U W

Zet de volgende woorden op alfabetische volgorde:
project - brugklas - tussenuur -vakkenpakket

Zet de volgende woorden in alfabetische volgorde:

tussenuur - blokuur - opstel - blozen - mentor - excursie

Zet deze woorden in alfabetische volgorde. Let nu ook op de volgorde van de 2e en 3e letter:
les, lezen, leest

Zet de volgende woorden op alfabetische volgorde:

nakijken - verbeteren - beschrijven - aanpassen - noteren - aanraden

Zet de volgende woorden in alfabetische volgorde:
tijdschrift - zaklamp - appel - klapper

Zet op alfabetische volgorde:
spin - vlieg - muis - rat - mug

Zet deze woorden in alfabetische volgorde: bril, broek, brood

Zet deze woorden in alfabetische volgorde: kop, kip, kind

Zet de volgende woorden in alfabetische volgende:

afwassen - aaien - aandragen - accessoire - achterdeur

Zet deze woorden in alfabetische volgorde:
vogelaar, mammoet, zwaardvis, mamma

Zet de volgende woorden op alfabetische volgorde:
ijs- iglo- ijsvrij-yoga

Zet de volgende woorden op alfabetische volgorde:
blozen - brugklas -bloeien- bevatten

Hoe is een woordenboek gestructureerd?

1. Op volgorde van thema
2. Op alfabetische volgorde

Welk doel heeft
"een woordenboek"?

1. informeren
2. instrueren
3. overtuigen
4. overhalen

Hoe zoek je 'sportieve' op in het woordenboek?

1. sport
2. voetbal
3. sportief
4. sportiefe

Het woordenboek zo ..... gebruiken.
Dit scheelt tijd op het examen!

1. vaak mogelijk
2. min mogelijk

Hoe lees je een woordenboek?

1. Zoekend
2. Oriënterend
3. Precies
4. Globaal

Hoe zoek je directeuren op in het woordenboek?

1. baas
2. directeur
3. directie
4. directrice

Wat kun je in een woordenboek vinden?

1. de betekenis(sen) van een woord
2. de meervoudsvorm van een woord
3. spreekwoorden
4. Zowel antwoord A, B als C

In het woordenboek wordt de ij behandeld als i, gevolgd door j. Het woord ijskoud vind je in het woordenboek dus onder de letter...

1. i
2. j
3. ij
4. y

Wat kun je in een woordenboek vinden?

1. het geslacht van een woord
2. de meervoudsvorm van een woord
3. trefwoorden
4. spreekwoorden

Leren voor het centraal examen

- Je kunt snel het goede woord in het woordenboek opzoeken