17.3 Het maken van polypeptiedeketens - 20242025

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

17.3 Het maken van een polypeptideketen

Leerdoelen

-Je legt het transcriptieproces uit

- Je beschrijft de bewerking van pre-mRNA tot mRNA

-Je beschrijft het translatie proces

Begrippen: TRANSCRIPTIE, TRANSLATIE, t-RNA, SPLICING, TATAA-BOX, PROMOTOR, RNA-polymerase, polyA-tail ( poly-adenylering), Capping

Nu eerst: Het syndroom van Usher

Wat is de functie van m-RNA?

1. de informatie voor een eiwit van DNA naar de ribosomen overbrengen
2. het bevat alle erfelijke informatie
3. RNA maakt eiwitten
4. RNA koppelt aminozuren aan elkaar tot eiwitten

Wat is de juiste volgorde bij eiwitsynthese (eiwitvorming)

Stap 1

Stap 2

Stap 3

Stap 4

Stap 5

Stap 6

RNA verlaat de celkern en komt in het RER terecht

Het eiwit verlaat de ribosoom en komt in het RER

DNA in de celkern wordt afgelezen

Het RNA wordt afgelezen. Er ontstaat een eiwit

Er wordt RNA gevormd

RNA komt aan bij de ribosomen

	Transcriptie	Translatie
Waar?
Proces?
Bouwstenen?

DNA --> RNA

Celkern

Cytoplasma

Nuleotiden

RNA --> Eiwit

Aminozuren

DNA

DNA nodig om eiwitten te maken. Het is een soort receptenboek. Het stukje DNA (gen) is het recept voor een eiwit.

• Replicatie: verdubbelen van DNA nodig voor mitose (17.2)
• Transcriptie: aflezen van DNA -> RNA (U ipv T)
  
• Translatie: vertaling van RNA -> eiwit (aminozuren)

Transcriptie

De promotor wordt herkend door RNA polymerase door speciale nucleotidevolgorde: 3’-TATAAA-5’ (TATA-box)

Transcriptie

RNA polymerase bindt aan een promotor

Transcriptie

RNA polymerase leest het DNA van 3’ naar 5’ en bouwt het RNA molecuul op van 5’ naar 3’

Transcriptie

De transciptie begint vóór het daadwerkelijke gen

Transcriptie

De transciptie eindigt ná het daadwerkelijke gen bij 3’- TTATTT-5’ (eindsignaal)

Transcriptie

RNA polymerase koppelt af

=> pre mRNA is ontstaan.

RNA splicing

Genen (DNA) bevatten introns (niet coderende delen) en exons (wél coderende delen)

RNA splicing

Het pre mRNA dat ontstaat bevat dezelfde introns en exons

RNA splicing

De introns moeten uit het RNA geknipt worden: splicing

RNA splicing

mRNA ontstaat. Daarna verlaat het mRNA de kern.

Leerdoelen

-Je legt het transcriptieproces uit

- Je beschrijft de bewerking van pre-mRNA tot mRNA

Maak nu par 17.3 opgave 28 t/m 34 = Huiswerk

en van par 17.2 overige opgaven

Translatie

Ribosomaal RNA (rRNA) bindt aan het 5’-einde van een mRNA molecuul 

Translatie

Schuift richting 3’ op zoek naar startcodon

VAN 5’ NAAR 3’ DUS!!

Translatie

tRNA transporteert de aminozuren

tRNA heeft aan de bindingskant een ‘anticodon’ van het betreffende codon

Translatie

tRNA met anticodon 3’-UAC-5’ bindt aan het startcodon (AUG)

Dit tRNA draagt het  aminozuur Methionine

Translatie

Na de koppeling van het volgende tRNA molecuul  worden de aminozuren aan elkaar gekoppeld door het ribosoom

Translatie

het lege tRNA molecuul wordt losgekoppeld 

Translatie

Het ribosoom schuift één codon op en het proces gaat weer hetzelfde: tRNA bindt, aminozuur wordt gekoppeld, leeg tRNA wordt losgekoppeld, enz enz.

Translatie

Bij het stopcodon worden de polypeptideketen, het laatste lege tRNA en het mRNA van de ribosoom losgekoppeld.

tRNA

De meeste organismen hebben maximaal 45 verschillende tRNA moleculen (en er zijn 64 codons mogelijk).

tRNA

Sommige tRNA moleculen passen ook op een codon met een niet precies passende laatste base (wiebelbase)

tRNA

Bijvoorbeeld:

codons voor Serine, AGC en AGU, worden gelezen door 

tRNA met anticodon UCG

Transcriptie en translatie

Maak nu de opdracht:

aminozuurvolgorde in eiwitten

Je kunt hiervoor ook het vervolg van de LessonUp gebruiken. 

www.bioplek.org

Begrippen 17.3

mRNA, transcriptie, RNA-polymerase, promotor, TATA-box, matrijsstreng/ template, afleesrichting, coderende streng, eindsignaal, UTR, pre-mRNA, splicing, exons, translatie, genetische code, tRNA`s, stopcodon, wiebelbase

Transcriptie en translatie

Bedenk zelf een basevolgorde van een gen, begin met TAC.

Maak ook de complementaire streng.

Vermeld ook de 3` en 5` kant.

Vervolgens vertaal je het DNA naar RNA.

Vertaal zelf je RNA naar een aminozuurketen/ polypeptideketen.

Check de juiste BINAS tabellen!

Je kunt hier ook het vervolg van de LessonUp bij gebruiken. 

www.bioplek.org

Leerdoelen

-Je legt het transcriptieproces uit

- Je beschrijft de bewerking van pre-mRNA tot mRNA

-Je beschrijft het translatie proces

Maak nu opgave 35 t/m 39

www.bioplek.org