5.1 De Koude Oorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 4

De Koude Oorlog 5.1

De wereld na 1945

...beschrijven hoe in Europa kort na 1945 een 

Westblok en een Oostblok ontstond.

...de oorzaken en gevolgen noemen van de Blokkade van Berlijn.

...uitleggen waarom bij mensen in het Oostblok meer onvrede was dan bij mensen in het Westblok, en welke gevolgen dit had.

Aan het einde van de les kan je...

§5.1

De Koude Oorlog

A

Europa raakt verdeeld

Leerdoel:

Je kunt beschrijven hoe in Europa kort na 1945 een Westblok en een Oostblok ontstond.

Begrippen:

invloedssferen

communisme

Oostblok

satellietstaten

B

Ruzie over Duitsland

Leerdoel:

Je kunt de oorzaken en gevolgen noemen van de Blokkade van Berlijn.

Begrippen:

Blokkade van Berlijn

Warschaupact

C

Verschillen tussen Oost en West

Leerdoel:

Je kunt uitleggen waarom bij mensen in het Oostblok meer onvrede was dan bij mensen in het Westblok, en welke gevolgen dit had.

Begrippen:

Marshallplan

containmentpolitiek

Berlijnse muur

kapitalisme

Westblok

IJzeren Gordijn

Koude Oorlog

Na de Tweede Wereldoorlog waren de Europese landen (GB, FR, DU) minder machtig geworden.

Voortaan bepaalde de Verenigde Staten en de Sovjet Unie wat er gebeurde.

Leerdoel:

Je kunt beschrijven hoe in Europa kort na 1945 een Westblok en een Oostblok ontstond.

Begrippen:

invloedssferen

communisme

Oostblok

satellietstaten

§5.1

De Koude Oorlog

A(5.1.1) 

DeBoze burgers

Europa raakt verdeeld

kapitalisme

Westblok

IJzeren Gordijn

Koude Oorlog

De VS was kapitalistisch: er was een vrije economie met ondernemers en privébezit

Vrijheid en democratie zijn belangrijk in kapitalistische landen

De SU was communistisch: de communistische partij heeft alle macht (dictatuur) en bepaalde wat er werd geproduceerd(planeconomie), de prijzen en de salarissen 

§5.1

De Koude Oorlog

A

DeBoze burgers

Europa raakt verdeeld

Tweedeling van 

Europa > Duitsland > Berlijn

twee invloedssferen: een verdeling van landen die onder invloed van de VS of de SU vielen.

landen in invloedssfeer SU:  Oostblok, 

landen in invloedssfeer VS:  Westblok.

§5.1

De Koude Oorlog

A

DeBoze burgers

Europa raakt verdeeld

Westblok

Oostblok

De Oostbloklanden werden satellietstaten: landen die volledig afhankelijk waren van de SU. (bufferstaten)

Langs de grens west-oost >  IJzeren Gordijn: de streng bewaakte grens tussen het Oosten en het Westen met mijnenvelden, prikkeldraad en wachttorens tussen 1945 en 1989

§5.1

De Koude Oorlog

A

DeBoze burgers

Europa raakt verdeeld

Satellietstaten

Koude Oorlog: periode van vijandschap tussen het kapitalistische westen en het communistische oosten, waarbij er geen échte, daadwerkelijke  oorlog ontstond tussen beide machtsblokken. Wel altijd dreiging.

van 1945-1989

§5.1

De Koude Oorlog

DeBoze burgers

Europa raakt verdeeld

Al tijdens de oorlog hadden de geallieerden afgesproken om Duitsland en Berlijn te verdelen in vier stukken.

Leerdoel:

Je kunt de oorzaken en gevolgen noemen van de Blokkade van Berlijn

Begrippen:

Blokkade van Berlijn

Warschaupact

§5.1

De Koude Oorlog

B

DeBoze burgers

Ruzie over Duitsland

Verdeling Duitsland in 1945:

4 bezettingszones

Verdeling Berlijn in 1945 +

Berlijnse Muur  in 1961 

Verdeling Duitsland in 1945:

4 bezettingszones

Verdeling Berlijn in 1945 +

Berlijnse Muur  in 1961 

Berlijn lag midden in het Oostblok. Vrij reizen was daar nog mogelijk.

Veel (hoogopgeleide) burgers, vluchtten van Oost naar West-Berlijn.

Daarom begon Stalin met de Blokkade van Berlijn: alle toegangswegen van en naar West-Berlijn werden afgesloten van juni 1948 tot mei 1949.

§5.1

De Koude Oorlog

B

DeBoze burgers

Ruzie over Duitsland

De Amerikanen kwamen West-Berlijn te hulp: 11 maanden lang vlogen vrachtvliegtuigen dag en nacht om Berlijn te bevoorraden: een luchtbrug. 

Stalin gaf op, maar de spanning bleef…

§5.1

De Koude Oorlog

B

DeBoze burgers

Ruzie over Duitsland

In 1949 werd de BRD opgericht: de Bundesrepublik Deutschland (West-Duitsland)

Daarna werd snel de DDR opgericht: Deutsche Democratischer Republik (Oost-Duitsland)

Duitsland was nu definitief verdeeld

§5.1

De Koude Oorlog

B

DeBoze burgers

Ruzie over Duitsland

Tijdens de blokkade van Berlijn (1949) richtten een aantal West-Europese landen, met Canada en de VS de NAVO op: de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie; het was een bondgenootschap tegen het communisme.

Ze beloofden elkaar te helpen bij een oorlog

In 1955 werd het Warschaupact opgericht: een militair bondgenootschap van de SU en de Oostbloklanden

§5.1

De Koude Oorlog

B

DeBoze burgers

Ruzie over Duitsland

In West-Duitsland kwam de (kapitalistische) economie weer snel op gang. Dat kwam onder andere door het Marshallplan. Dit plan bevatte geld, grondstoffen, voedsel en machines.

Leerdoel:

Je kunt uitleggen waarom bij mensen in het Oostblok meer onvrede was dan bij mensen in het Westblok, en welke gevolgen dit had.

Begrippen:

Marshallplan

containmentpolitiek

Berlijnse muur

§5.1

De Koude Oorlog

C

DeBoze burgers

Verschillen tussen Oost en West

De VS wilden niet dat het communisme zich verder zou verspreiden. Ze voerden daarom containmentpolitiek: de politiek van de VS die erop is gericht om de verspreiding van het communisme overal ter wereld tegen te houden.

Het Marshallplan past compleet bij deze politiek.

§5.1

De Koude Oorlog

C

DeBoze burgers

Verschillen tussen Oost en West

Poster van de Amerikaanse informatiedienst die in Azië is verspreid en waarop Juan de la Cruz staat afgebeeld, klaar om de Filippijnen te verdedigen tegen de dreiging van het communisme.

Toch greep de VS niet altijd in; ze waren bang voor een kernoorlog met de SU:

• In 1956 werd in Hongarije een opstand tegen de communistische regering hard neergeslagen door Sovjet-tanks
• In 1961 werd de Berlijnse Muur gebouwd
• In 1968 werd er met geweld een einde gemaakt aan de ‘Praagse Lente’. In Tjecho-Slowakije had de communistische leider de bevolking meer vrijheid gegeven. De SU was het hier niet mee eens en herstelde het communistische gezag

De VS greep niet in bij deze gebeurtenissen.

§5.1

De Koude Oorlog

C

DeBoze burgers

Verschillen tussen Oost en West

Het IJzeren Gordijn zou moeten voorkomen dat mensen van Oost naar West gingen vluchten.

Op 1 plek zat er een gat in deze grens: Berlijn. Het was vrij simpel om van Oost- naar West-Berlijn te vluchten: tussen 1945-1961 2,5 miljoen mensen. 

De DDR bouwde in 1961 een muur om West-Berlijn: de Berlijnse Muur. Oost-Duitsers konden nu niet meer het land verlaten. 

§5.1

De Koude Oorlog

C

DeBoze burgers

Verschillen tussen Oost en West

Containment-politiek

President Truman (VS)

• Communisme is aantrekkelijk voor mensen uit arme landen; dus mensen zullen hier snel voor kiezen. 
• Als het communisme zich verspreidt; meer macht voor de SU
• 'Indammen' (Containment)

Amerikaanse buitenlandse politiek na 1945

• Beschermen van vrijheid en democratie (Trumanleer)

• Voorkomen dat meer landen communistisch worden (Containmentpolitiek)

• Actief helpen bij de wederopbouw van Europa (Marshallplan)

• Vergeet dit ook niet: met het Marshallplan wilden de Amerikanen ook voorkomen dat Europa voor het communisme zou kiezen.
  

Gevolgen

• Er wordt niet meer gepraat

• Steeds minder vertrouwen tussen de landen

• Geen oplossing voor Duitsland en Berlijn

• Ontstaan van twee machtsblokken in Europa

• Vergeet dit ook niet: De grens van deze twee blokken loopt dwars door Duitsland (en Europa)
  

Democratie

Dictatuur

Communisme

kapitalisme

vrijheid

onderdrukking

Op de afbeelding zie je:

1. Berlijnse muur
2. Bombardement Berlijn
3. Luchtbrug
4. Marshallhulp

VS

SU

dictatuur

democratie

vrijheid

gelijkheid

kapitalisme

communisme

NAVO

Oost

West

Vrije markteconomie

Planeconomie

Kapitalisme

Communisme

Warschaupact

Heeft de DDR Marshallhulp gekregen?

1. Ja, want is West-Duitsland
2. Nee, want is Oost-Duitsland
3. Ja, want iedereen mocht Marshallhulp
4. Nee, mocht niet van Stalin

Nederland kreeg hulp van Amerika bij de wederopbouw. Dit heet de

1. Trumandoctrine
2. Marshallhulp
3. Dawesplan
4. SER

Welk begrip hoort niet bij de Sovjetunie?

1. Marshallhulp
2. Warschaupact
3. Plan economie
4. Atheïsme

Zet de gebeurtenissen in de juiste volgorde

Amerika voert een containmentpolitiek

VS en SU werken samen om Duitsland te verslaan

Er komt een IJzeren Gordijn tussen Oost- en West-Europa

Er ontstaat ruzie tussen VS en SU, begin van de Koude Oorlog

Stalin sterft

5 maart 1953

• 
  

• Er is geen directe opvolger
  
• Na een machtsstrijd wordt Chroesjtsjov de nieuwe leider (1956)
  
• Hij wil afrekenen met de terreur van Stalin: destalinisatie
  

'Heetste momenten van de Koude Oorlog'

Wat bedoelen we daar mee?

Dominotheorie

Amerikaanse steun aan Zuid-Vietnam

Doel: voorkomen dat Zuid-Vietnam onder de voet wordt gelopen door het communistische Noord-Vietnam

• Noord-Vietnam steunen communistische aanhangers in Zuid-Vietnam: Vietcong

• Er ontstaan een burgeroorlog in 1957
  

• Amerikanen steunen Zuid-Vietnam, eerst met 'adviseurs' en wapens, daarna met troepen.
  

• CIA vermoordt leider van Zuid-Vietnam in 1963 en plaatst een stroman. In november 1963 zijn er al 16.000 Amerikaanse soldaten in Zuid-Vietnam

Escalatie

• VS krijgen geen grip op Viet Cong --> meer troepen en wapens naar Vietnam
• 1964: Tonkin incident --> escalatie oorlog
• Om Vietcong te verslaan gebruikt VS napalm en chemische middelen
• Media aandacht en aantal doden zorgt voor groeiende protesten in VS
• 1968: Tet offensief --> grootschalige verrrassingsaanval Viet Cong
• Korte termijn: winst VS
• Lange termijn: terugtrekking 

Video: Operation Rolling Thunder

Hoe verliep de oorlog?

• De vijand bevond zich ook tussen de bondgenoten
  

• Waar is de vijand?! De Vietcong maakte gebruik van tunnels, ondergrondse bunkers en waren soms vrijwel onzichtbaar
  

Afloop van de oorlog

Nixon, vanaf 1969 president, wil de oorlog beëindigen

• Zo min mogelijk gezichtsverlies voor de Amerikanen: Peace with Honour

• Vietnamisering: geef de oorlog terug aan de Vietnamezen
  

• Terugtrekking van de Amerikaanse troepen
  

• Vredesverdrag met Noord-Vietnam/Vietcong in Parijs (1973)
  

Gevolgen van de Vietnamoorlog

• Het Amerikaanse zelfvetrouwen heeft een enorme dreun gehad

• Veel Vietnamveteranen met posttraumatische stressstoornis, maar worden vooral als moordenaars gezien
  

• Enorme staatsschuld van de Verenigde Staten door de oorlogskosten

Cuba crisis 1962

Fidel Castro pleegt 

staatsgreep in Cuba

1 januari 1959

• Cubaanse Revolutie tegen corruptie en grote ongelijkheid in Cuba
  
• Cuba wordt communistisch
  
• Buitenlandse bedrijven, vaak Amerikaans, worden genationaliseerd.
  
• Het communisme kwam voor de Amerikanen nu wel heel dichtbij: Cuba ligt op ongeveer 150 kilometer van de VS 
  

Oorzaak Cuba-crisis (1962)

Oorzaak 1

Varkensbaai-invasie (1961): Amerika organiseert een aanval door Cubaanse bannelingen om Castro te verdrijven; complete mislukking; Castro wil bescherming raketten.

Oorzaak Cuba-crisis (1962)

Oorzaak 2

 Sovjet-Unie bouwt raketinstallaties op Cuba.

Geldige reden? Tegenwicht voor de Amerikaanse raketten in Europa en Turkije (NAVO-landen)

Escalatie Cuba Crisis:

Kennedy eist de ontmanteling van de raketinstallaties.

Schepen met nieuw materiaal onderweg naar Cuba

Kennedy stelt zeeblokkade in

Chroesjtsjov zegt kernwapens in te zetten bij aanval V.S op Cuba

Na diplomatiek overleg toch oplossing:

- Rusland ontmantelt raketinstallaties op Cuba

- Amerika haalt installaties weg uit Turkije    

Cuba crisis (1962)

(Cuba is communistisch)

Russische raketinstallatie op Cuba (spionage foto van CSI)

zicht op tanks = kunnen raketvloeistof vervoeren 

zicht op kabels = leiden naar lanceerplatform

Escalatie Cuba Crisis:

> Kennedy eist de ontmanteling van de raketinstallaties

> Schepen met nieuw materiaal onderweg naar Cuba

> Kennedy stelt Amerikaanse marineblokkade in

> Chroesjtsjov zegt kernwapens in te zetten bij aanval V.S op Cuba

> Na diplomatiek overleg toch oplossing = resultaat:

- Rusland ontmantelt raketinstallaties op Cuba

- Amerika haalt installaties weg uit Turkije    

- geen kernoorlog

Maar de wereld hield zijn adem in...

Gevolgen van de Cuba Crisis:

• Schrik! De grootmachten waren zeer dicht bij een nucleaire oorlog waardoor een
  
• 'Hotline' ingesteld werd tussen Moskou en Washington

Over welke angst gaat het liedje "de bom?''

Video: Duck and Cover

Hoe gaan de Amerikanen om met dreiging van een atoombom?

Voorlichtingsfilm van de Amerikaanse overheid voor scholen

Extra video: Target You

Hoe gaan de Amerikanen om met dreiging van een atoombom?

Voorlichtingsfilm van de Amerikaanse overheid voor de Amerikaanse burgers