Kennismaken met rijm en gedichten

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 3

KENNISMAKEN 

MET 

RIJM en GEDICHTEN

Check je begrippen

Doel van de les:

Aan het eind van deze les ken je in ieder geval de volgende begrippen: 

letterlijk en figuurlijk taalgebruik (beeldspraak)

poëzie/ strofe/ rijmschema/ gepaard rijm/ gekruist rijm/ omarmend rijm

Rijm in gedichten

Een dichter kan op verschillende manieren woorden in een gedicht laten rijmen. Rijmende woorden die in dezelfde regel staan, noem je binnenrijm. Rijmende woorden aan het eind van regels noem je eindrijm. 

Als eindrijm een bepaald patroon heeft, noem je dat een rijmschema.

Voorbeeld eindrijm

Rijmschema

• Gepaard rijm: telkens twee regels rijmen op elkaar (a-a-b-b). 

• Gekruist rijm: de regels rijmen om en om op elkaar (a-b-a-b). 

• Omarmend rijm: regel 1 en 4 rijmen op elkaar, daartussen rijmen regel 2 en 3 op elkaar (a-b-b-a).

a

b

b

a

a

b

b

a

Wat is een Haiku?

- Een haiku bestaat uit 3 versregels.

- Belangrijk is het aantal lettergrepen.

- De eerste versregel heeft 5 lettergrepen.

- De tweede versregel heeft 7 lettergrepen.

- De derde versregel heeft 5 lettergrepen.

Voorbeeld Haiku

oh, oude vijver

een kikker springt van de kant.

geluid van water.

Wat is een Elfje?

Een elfje is een eenvoudige, die bestaat uit elf woorden.

De woorden worden als volgt verdeeld:

de eerste dichtregel: een woord

de tweede regel: twee woorden

de derde regel: drie woorden

de vierde regel: vier woorden

de vijfde regel: één woord, dat het gedicht samenvat

Voorbeeld Elfje

Geluk

een gevoel

dat zich verstopt

heel diep in onszelf

zoeken

Wat is een Limerick?

- Een limerick is een kort gedicht met een min of meer komische inhoud.

- Je moet je houden aan de volgende regels:

* bestaat altijd uit 5 regels

* zin 1 en 2 rijmen op elkaar 

* zin 5 rijmt ook op zin 1 en 2

* zin 3 en 4 rijmen op elkaar

* de eerste zin eindigt op jouw woonplaats

* ook maak je gebruik van jouw voornaam

Voorbeeld Limerick

https://youtu.be/HYt0U5t3nMw

Er was eens een jongen uit Loenen

die stond met z'n meisje te zoenen

Toen hij vroeg, is het fijn?

zei ze nee, het doet pijn

want je staat al een uur op mijn schoenen.

Lees de 3e strofe!

Hoe noem je dit rijmschema?

Rijmschema

• Gepaard rijm: telkens twee regels rijmen op elkaar (a-a-b-b). 

• Gekruist rijm: de regels rijmen om en om op elkaar (a-b-a-b). 

• Omarmend rijm: regel 1 en 4 rijmen op elkaar, daartussen rijmen regel 2 en 3 op elkaar (a-b-b-a).

Welke soort rijm heeft de derde strofe?

1. Gepaard rijm (aabb)
2. Omarmend rijm (abba)
3. Gekruist rijm (abab)
4. Geen rijm

Lees het gedicht en bedenk welk rijmschema het heeft.

Rijmschema

• Gepaard rijm: telkens twee regels rijmen op elkaar (a-a-b-b). 

• Gekruist rijm: de regels rijmen om en om op elkaar (a-b-a-b). 

• Omarmend rijm: regel 1 en 4 rijmen op elkaar, daartussen rijmen regel 2 en 3 op elkaar (a-b-b-a).

Welke soort rijm heeft dit gedicht?

1. Gepaard rijm (aabb)
2. Omarmend rijm (abba)
3. Gekruist rijm (abab)
4. Geen rijm

Schrijf nu zelf een gedicht en maak daar een tekening bij.

Kies uit:

- Haiku

- Elfje

- Limerick

Of kies een rijmschema:

• Gepaard rijm: telkens twee regels rijmen op elkaar (a-a-b-b). 

• Gekruist rijm: de regels rijmen om en om op elkaar (a-b-a-b). 

• Omarmend rijm: regel 1 en 4 rijmen op elkaar, daartussen rijmen regel 2 en 3 op elkaar (a-b-b-a).

Schrijf nu zelf een gedicht (opdracht 7) en kies hier een rijmschema bij. Maak een keuze uit de volgende beginzinnen:

- Als ik vannacht ga dromen.....

- Vanmorgen ben ik van huis gegaan....

- 't Is warm, een warme donderdag in mei.....

• Gepaard rijm: telkens twee regels rijmen op elkaar (a-a-b-b). 

• Gekruist rijm: de regels rijmen om en om op elkaar (a-b-a-b). 

• Omarmend rijm: regel 1 en 4 rijmen op elkaar, daartussen rijmen regel 2 en 3 op elkaar (a-b-b-a).

Lever de opdracht in op papier.