4.2 en 4.3 Natuurrampen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Natuurrampen

Aardbeving 1.2

Platentektoniek

Krachten die de aarde veranderen

Endogene krachten:

Def.: Krachten die de aarde van binnenuit veranderen

krachten die de aarde veranderen

Endogene krachten:

Exogene krachten = van buiten af

Lagen van de aarde

Continentale plaat

- Liggen onder alles wat land is.

- Dikker dan de oceanische plaat.

Oceanische plaat

- Liggen onder de oceanen.

- Dunner dan de continentale plaat.

- Zwaarder dan de continentale plaat <- komt door gesteente

Hoe heten de 'stromingen' in de aardmantel

1. circulaire stromingen
2. Vectorstromen
3. convectiestromen
4. confettistromen

Convectiestromen vinden plaats in de ...

1. Aardkorst
2. Aardmantel
3. Buiten kern
4. Binnen kern

Vloeibaar gesteente in de aardmantel, noem je ...

1. Magma
2. Convectiestromen
3. Lava
4. Mantelgesteente

Motor

De motor achter de bewegingen van de platen is de inwendige warmte van de aard(e)(kern). 

Convectiestromen dus!

Convergentie

Convergentie

Convergentie (1)

Een oceanische en een continentale plaat bewegen naar elkaar toe.

De oceanische plaat is het zwaarst en duikt dus onder de continentale plaat. Dit heet subductie

Er ontstaan aardbevingen en vulkanen. Ook ontstaat er een trog

wat is de goeie volgorde

1. aardkorst-aardmantel-vaste kern-vloeibare
2. vaste kern-aardmantel-aardkorst-vloeibare
3. aardmantel-vaste kern-aardkorst-vloeibare
4. vloeibare-aardkorst-aardmantel-vaste kern

Uit welk materiaal bestaat de aardmantel?

1. magma
2. lava
3. as

Convergentie (2)

1. continentale platen bewegen naar elkaar toe.

Deze platen zijn even zwaar, dus ze duwen elkaar omhoog

Er ontstaan aardbevingen

Divergentie

Divergentie

1. platen bewegen uit elkaar.

Magma komt naar boven

Er ontstaat een nieuwe aardkorst

Ook ontstaan er vulkanen en een midoceanische rug

• Warmte is oorzaak 
  
• Druk op aardkorst 
• Aardkorst breekt
• Platen bewegen opzij
• Magma stroomt naar boven
• Magma stolt
• Magma vormt nieuw geberte

Divergentie

Transform

2 platen bewegen uit elkaar.

Magma komt naar boven

Er ontstaat een nieuwe aardkorst

Transform

1. platen bewegen langs elkaar

Er ontstaan aardbevingen

Zware aardbevingen

Grootste bergketen ter wereld

Vulkanisme

Divergent

Convergent

Transform

1. Convergent
2. Subductie
3. Transversaal
4. Divergent

1. Divergent
2. Convergent
3. Subductie
4. Transform

1. Transform
2. Convergent
3. Divergent
4. Subductie

Platen schuiven van elkaar af =

1. Convergent
2. Subductie
3. Divergent
4. Transform

Bergen ontstaan bij de volgende plaatbeweging

1. Convergent
2. Divergent
3. Transform

Welke plaatbeweging overheerst er bij IJsland?

1. Convergent
2. Divergent
3. Transform

Waardoor kunnen de aardplaten bewegen?

1. Ze drijven op de buitenkern
2. Door de interne magmastromen
3. Door de botsende platen en diens gevolgen
4. Door subductie

Aardbeving meten

Aardbevingen meten we met een seismograaf

Die meet de trillingen

De plek waar de aarbeving plaatsvindt is het hypocentrum

Recht daarboven, aan het aardoppervlak, is het epicentrum

Deze les: Lesdoel

Verschillende soorten vulkanisme kennen en kunnen herkennen.

Geen willekeur

Bij vulkanisme komt magma omhoog door mantel en korst. Aan aardoppervlak wordt dit lava. Platentektoniek en convectiestromen kunnen het ontstaan van vulkanen verklaren.

Verschillende typen uitbarstingen leiden tot verschillende vulkanen:

schildvulkaan, stratovulkaan, caldeira en hotspot 

Schildvulkaan

Schildvulkanen bij divergente breuken, op mid-oceanische ruggen en bij hot spots. 

Schildvulkanen bij divergente breuken, op mid-oceanische ruggen en bij hot spots. 

Kenmerken:

door minder druk op heet gesteente uit diepte daalt smelttemperatuur → gesteente smelt → magma stijgt op → lava aan aardoppervlak vrij vloeibaar → kan zich ver uitspreiden → vulkaan met flauwe hellingen

Stratovulkaan

Stratovulkanen bij subductiezones. Kenmerken:

1. water in duikende oceanische plaat wordt heet door hogere druk → gesteente zal eerder smelten

2. smelten van: oceanische plaat + rand continentaal gesteente  → dit mengsel geeft stroperig magma

3. opstijgend stroperig magma verstopt kraterpijp → hoge druk → explosieve eruptie

4. vulkaan opgebouwd uit lagen stroperig lava, as, vulkanische bommen en puimsteen met steile hellingen

Caldeira

Caldeira

Caldeira ontstaat bij zeer krachtige uitbarsting waardoor de magmahaard voor groot deel leegloopt. 

Gevolgen:

bovenliggende gesteentelagen storten in
-> er ontstaat een komvormig gebied met een doorsnede tot 50 km 

Hotspots

Mantelpluim en hotspot

Soms komen vulkanen voor die niet bij breukzones liggen.

mantelpluim = grote bel magma die opstijgt vanuit diepere mantel. 

Gevolgen:

bij aardkorst wordt korst omhooggedrukt en scheurt, lava stroomt naar buiten: hotspot

aardplaat schuift over stabiel liggende mantelpluim heen en hotspot vormt aan het aardoppervlak een keten vulkanen

lesdoelen 

na de les kun je uitleggen wat een aardbevin is en weet je hoe deze is ontstaan

na de les kun je uitleggen wat vulkanisme is en hoe dit onstaan