2.1 Luxe of sober

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

2.1 Luxe of sober

Kloosters verdienen in de loop der jaren veel geld en bezittingen uit schenkingen, erfenissen en door handel in aflaten. Veel kloosters leven comfortabel door al dit geld. Dat vormt een groot contrast met de armoede van de bevolking.

In de twaalfde eeuw bekritiseert Bernardus van Clairvaux de pracht en praal van kloosters en kerken. Schoonheid en zuiverheid schuilen volgens hem in soberheid.

Kerk van Sainte-Marie-Madeleine in Vézelay, Frankrijk

Een kerk van pracht en praal.

De kerk van Sainte-Marie-Madeleine in Vézelay in Frankrijk is een kerk van de Cluniacenzers: een kloosterorde ontstaan in het Franse Cluny die heel erg pronkt met zijn rijkdom.

Rondboog, halfronde boog

Romaanse bouwstijl; bouwstijl met rondbogen, gebaseerd op vroegere Romeinse bouwkunst.

Tongewelf

gewelf in de vorm van een halve cilinder

Pelgrimstocht: bedevaartstocht naar plaatsen waar de relieken van heiligen worden bewaard of een goddelijk wonder heeft plaatsgevonden.

De kerk van Sainte-Marie-Madeleine is een pelgrimskerk. Een andere zeer bekende pelgrimskerk is die van Santiago de Compostela.

Uit welke bronnen verdienden kloosters hun inkomen?

Landbouw bedrijven: Ze verbouwden gewassen, hielden vee en beheerden landbouwgronden om in hun eigen behoeften te voorzien en overschotten te verhandelen.

Landbouwgrond verhuren: Kloosters konden land verhuren aan boeren in ruil voor pachtgeld of een deel van de opbrengst. 

Ambachten en Handel: Sommige kloosters waren betrokken bij ambachtelijke activiteiten zoals het maken van manuscripten, kaarsen, bier, wijn of andere producten. Ze konden deze goederen produceren en verhandelen voor inkomsten.

Donaties en Schenkingen: Kloosters ontvingen vaak giften en schenkingen van gelovigen, landheren of edelen.

Pelgrims en Gasten: Kloosters, vooral die langs belangrijke pelgrimsroutes, konden inkomsten genereren door pelgrims en reizigers te ontvangen. Ze zorgden voor onderdak en maaltijden tegen betaling.

1

3

Middenschip 1: in een kerk met een plattegrond als kruisvorm, is het middenschip het deel van de kerk dat in de lengte-as is gebouwd en omgeven wordt door zijbeuken 2.

Apsis 3: halronde nis of uitbouw waarmee het koor van de kerk wordt afgesloten.

2

2

Pijler, pilaar of zuil

Pilaster of halfzuil

Kapiteel

Kapiteel: kopstuk van een zuil, pijler of pilaster.

Zuil: vrijstaande, verticale en cilindervormige ondersteuning van een deel van een gebouw.

Halfzuil: een zuil die half verzonken in het muurvlak is gebouwd.

Drie belangrijke kenmerken Romaanse Bouwkunst:

1)Rondbogen en tongewelven: Romaans bouwen kenmerkt zich door het gebruik van ronde bogen, vooral in de constructie van deuren, ramen en galerijen. Daarnaast werden tongewelven (lange, halfronde gewelven) vaak gebruikt om de ruimtes te overspannen.

2)Massieve (=hele dikke) muren en kleine ramen: De muren van romaanse gebouwen zijn dik en zwaar, vaak gemaakt van steen. Om de zware structuur te ondersteunen, hadden de gebouwen slechts kleine ramen, waardoor het interieur vaak somber en donker was.

3) Zuilen en pilasters: De binnenruimtes van romaanse kerken werden vaak ondersteund door dikke zuilen. Deze waren niet alleen functioneel, maar ook versierd met eenvoudige of geometrische motieven, soms met beeldhouwwerk van religieuze figuren of scènes. Pilasters zijn halfzuilen.

Deze kenmerken gaven de romaanse gebouwen hun robuuste, massieve uitstraling.

De tegenhangers van de Cluniacenzers zijn de Cisterciënzers. "Die stenen bedekt met goud, terwijl de kinderen niets hebben om zich te kleden", dat vinden zij maar niets. Zij willen soberheid en nauwelijks versiering. Ze werden geleid door Bernardus van Clairvaux.

In Nederland worden Cisterciënzers schiermonniken genoemd. Het eiland Schiermonnikoog is er naar vernoemd.

Cisterciënzers houden van verlaten en verwilderde plekken. Vandaar dat er in Groningen en Friesland relatief veel Cisterciënzer Kloosters te vinden zijn.

De kloosters zijn van baksteen en worden gebouwd met dezelfde klei waarop ze ook gebouwd zijn. Die bakstenen heten Kloostermoppen.

Voormalig Klooster in Aduard Groningen

Verwerkingsvraag:

Als je móést kiezen, zou je dan liever een Cluniacenzers

of een Cisterciënzers monnik zijn? Waarom?

• Cluniacenzers: een kloosterorde die heel erg pronkt met zijn rijkdom.

• Cisterciënzers: kloosterorde die soberheid wil. Zij vinden dat een klooster niet mag pronken met rijkdom omdat er zoveel armoede om ons heen is.

Opdracht:

 Over de wijze waarop God het beste geëerd wordt, bestaan meningsverschillen tussen kloosterorden van de Cluniacenzers en de Cisterciënzers. Beschrijf deze tegenstelling