H2: het ontstaan van de aarde

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

H2: Schatkist aarde

§2.1 Het gezicht van de aarde verandert -

Het ontstaan van de aarde 

Programma

Uitleg het ontstaan van de aarde

Checkvragen 

Aan de slag!

Leerdoelen: 

Je kan uitleggen hoe de aarde is ontstaan.  

Je kan uitleggen waardoor er plaatbewegingen ontstaan.  

Je kan de 3 soorten breuken benoemen. 

Je kan uitleggen wat het verschil is tussen de 3 verschillende soorten breuken. 

www.ntr.nl

Ontstaan van de aarde 

Ons zonnestelsel is onderdeel van het melkwegstelsel. Dit zonnestelsel is ongeveer 4.6 miljard jaar geleden gevormd.

Dichtbij de zon ontstonden kleine vaste planeten en verder van de zon gasvormige planeten. 

Ontstaan van de aarde 

De aarde is tegelijkertijd met de andere planeten in ons zonnestelsel gevormd. 

Door de samenklonting van een gigantische gaswolk, ontstond er zo'n 4.6 miljard jaar geleden een bolvormig lichaam. 

Uiteindelijk ontstond er door afkoeling en andere processen een vaste binnenkern, vloeibare buitenkern, een mantel met vloeibaar, stroperig gesteente en een vaste aardkorst, het land waar wij op leven.  

Opbouw van de aarde

Al sinds het ontstaan van de aarde verschuiven de platen als gevolg van convectiestromen in de aardmantel. 

De convectiestromen ontstaan door de temperatuursverschillen tussen de aardkern en afgekoelde aardkorst. Het taaie, vloeibare gesteente vormt stromingen in de mantel (denk maar aan een pan groentesoep).

Continenten verschuiven

De theorie die de bewegingen van platen verklaard, noemen we de platentektoniek. Door platentektoniek verandert het uiterlijk van het aardoppervlak continu, er ontstaan bijvoorbeeld gebergteketens of mid-oceanischeruggen. 

Er zijn drie soorten breuken:

1. Divergente breuklijn (uit elkaar)
2. Convergente breuklijn (botsen)
3. Transforme breuklijn (langs elkaar)

Continenten verschuiven

Endogene en exogene krachten

Endogende krachten veranderen de aardkorst van binnenuit. Ze worden veroorzaakt door plaatbewegingen en confectiestromen. 

Gevolgen: vulkaanvorming, gebergtevorming, mid-oceanische ruggen. 

Exogene krachten veranderen de aardkorst van buitenaf. De motor achter de endogene krachten is de zon. Ze zorgen ervoor dat verwering, erosie en sedimentatie kunnen plaatsvinden.

Continenten verschuiven

De platen hebben dus niet altijd op de manier gelegen, zoals hiernaast is afgebeeld. 

In de komende lessen leer je meer over de ligging van de platen en de gevolgen voor de aanwezigheid van bijvoorbeeld grondstoffen in de ondergrond. 

Uit welke 4 delen is de aardkorst opgebouwd?

Welk proces zorgt ervoor dat de aardkorstplaten kunnen bewegen?

Welke 3 plaatbewegingen zijn er?

Wat is het verschil tussen endogene en exogene krachten?

De geologische geschiedenis

Geologie is de wetenschap die zich bezighoudt met het ontstaan en de verandering van de aardkorst, zoals platentektoniek, verwering en erosie. 

De aardkorst is opgebouwd uit verschillende lagen/soorten gesteente. Door onderzoek weten we tegenwoordig dat de aarde zo'n 4.6 miljard jaar oud is. De geologische geschiedenis is opgebouwd in 4 hoofdperioden, samen vormen ze een geologische tijdschaal. 

De geologische tijdschaal 

De geologische tijdschaal kent vier hoofdperioden:

1. Het Precambium
2. Het Paleozoïcum 
3. Het Mesozoïcum
4. Het Kenozoïcum 

Door te kijken naar de verschillende hoofdperioden leren we veel over de ontwikkeling van het leven op aarde, maar ook de vorming van de continenten en het gesteente op aarde. 

Leerdoelen: 

Je kan uitleggen hoe de aarde is ontstaan.  

Je kan uitleggen waardoor er plaatbewegingen ontstaan.  

Je kan de 3 soorten breuken benoemen. 

Je kan uitleggen wat het verschil is tussen de 3 verschillende soorten breuken. 

Voorbereiding volgende les: 

Lezen §2.1 op bladzijde 30/31 van je tekstboek en werk de leerdoelen (vorige dia) uit in je schrift. 

Volgende les: bespreken we de 4 hoofdperioden van de geologische tijdschaal. 

Wat heb je onthouden
van de les vandaag?