Les 3.5 Een kerkelijke scheuring

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

3.5 Kerkelijke scheuring

Wat weet je over de christelijke kerk?

Leerdoel 3.5

Aan het einde van deze les weet je: 

- wie Maarten Luther was

- Wat de oorzaken van de kerkscheuring waren

- Hoe de ruzie over godsdienst uiteindelijk werd opgelost

Wat zijn de gevolgen van de splitsing van de christelijke kerk?

1. Religieuze conflicten en oorlogen
2. Eenheid en vrede onder christenen
3. Grotere invloed van de paus
4. Ontstaan van verschillende stromingen binnen het christendom

Wat zijn verschillende oorzaken van de hervorming/reformatie?

1. Misstanden binnen de katholieke kerk
2. Economische crisis in Europa
3. Kritiek op de verkoop van aflaten
4. Politieke conflicten tussen Europese vorsten

Hoe werd de ruzie over godsdienst uiteindelijk opgelost?

1. De paus werd afgezet en vervangen door een nieuwe leider
2. Er werd een vredesverdrag gesloten tussen katholieken en protestanten
3. De kerkscheuring resulteerde in de oprichting van de protestantse kerk

Wie was Maarten Luther?

1. Een belangrijke figuur in de hervorming
2. Een middeleeuwse koning van Engeland
3. Een wereldberoemde componist uit de Barokperiode
4. Een beroemde schilder uit de Renaissance

Leervragen

• 1. Je kunt verschillende oorzaken van de hervorming/ reformatie noemen & uitleggen 
• 2. Ik kan de gevolgen van de splitsing van de christelijke kerk uitleggen 
• 3. Ik kan de rol van Luther binnen de hervorming/ reformatie uitleggen 

Veranderend mens- en wereldbeeld 

• Renaissance zorgt voor een veranderd mens- en wereldbeeld (manier waarop men naar de wereld en de mens op aarde kijkt)

• Geloof in God werd minder belangrijk
  
• Vertrouwen in het individu groeide
  
• Meer eigen keuzes maken
  

Het Humanisme

• Denkstroming waarin de individuele mens centraal staat:
  
• Jezelf als mens zo goed mogelijk ontwikkelen
  
• Zelf na te denken en te onderzoeken
  
• Teksten uit de Oudheid te bestuderen
  

• Erasmus was een van de bekendste humanisten:
  
• Veel kritiek op de katholieke kerk
  

• Paus Julius II (1443-1513)

• Aflaathandel

• Sint-Pieterbaseliek laat de Paus bouwen

• Gebouwd met geld van gelovigen

Ontevreden over de christelijke kerk

• Heel Europa is katholiek
• Luther uit kritiek op de katholieke kerk
• De Paus is de baas, maar doet niets voor zijn volgelingen 
• Te veel rijkdom 
• kritiek op aflaathandel 
• Alle geestelijke leven niet vroom 
• Tegenstanders (ketters) van de kerk worden vervolgd 

Aantekeningen

De Reformatie

• Luther publiceert de 95 stellingen in Witteberg
• Veel mensen waren het eens met Luther
• Ze noemen zich protestanten
• De kerk moet niet rijk zijn 
• Geestelijken houden zich aan hun eigen regels 
• Aflaten handel stopt 
• Mensen moeten zelf de bijbel lezen

• Deze mensen noemen zichzelf Protestanten en de kerkhervorming noemen we de Reformatie 

Katholieke kerk (1)

• Christelijke kerk

• Staat onder leiding van de Paus in Rome (vandaar ook wel: Rooms-Katholieke Kerk)

• Hiërarchisch: er is een duidelijke leider en indeling van macht

• De mis (kerkdienst) en de Bijbel zijn in het Latijn

Katholieke kerk (2)

• Er staan beelden in de kerk

• Deze beelden (van bijvoorbeeld heiligen) worden soms ook vereerd

• Ook relieken (overblijfselen van heiligen) worden vereerd

• Er zijn magische handelingen en rituelen, zoals: wijn/bloed en brood/lichaam

Protestantse kerk

• Christelijke kerk

• Er is geen duidelijke leider

• De mis (kerkdienst) en de Bijbel zijn in de volkstaal

• Geen beelden en/of verering van heiligen en relieken (is afleiding)

• Sobere handelingen

• Reactie: paus Leo X (1475-1521)

• Paus stuurt Luther een Bul (Paus wil dat Luther zijn kritiek terug neemt) 
• Luther in de kerkelijke ban 
• Luther verbrandt de bul 
• De kerkelijke splitsing is een feit  
  

De Reformatie

• Klachten Luther -> reformatie/hervorming.
  

• Luthers 95 stellingen.

• Boekdrukkunst, steentje in de rug.
  
• Aanhangers: protestanten.
  
• Luther in de ban.

Aantekeningen

Leervragen

• 1. Je kunt verschillende oorzaken van de hervorming/ reformatie noemen & uitleggen 
• 2. Ik kan de gevolgen van de splitsing van de christelijke kerk uitleggen 
• 3. Ik kan de rol van Luther binnen de hervorming/ reformatie uitleggen 

Karel V

• Vorst van het Heilige Roomse Rijk
• Gekozen door de zes keurvorsten 
• Streng Katholiek 
• Wil Luther verbannen uit zijn rijk

• Rijksdag in Worms 1521

Rijksdag Worms

• Vergadering over het lot van Luther en zijn volgelingen
• Niet iedereen was het eens met de ban van Luther.

• 1521, Rijksdag Worms -> Luther neemt worden niet terug

• Edict van Worms -> Luther 'vogelvrij' verklaard
• Luther krijgt hulp + bescherming van keurvorst Frederik III

Hoe nu verder?

• Frederik laat Luther 'ontvoeren' naar kasteel  Wartburg

• Kan daar in rust de bijbel vertalen in het Duits 

• Luther sterft aan ouderdom in 1546

Godsdienstvrede van Augsburg (1555)

• Oorlog in het Roomse Rijk tussen verschillende vorstendommen 
• Karel moet vrede accepteren voor rust in het rijk 
• Elke vorst mag zijn eigen geloof kiezen voor zijn  gebied 
• Nederlaag voor de katholieke vorst

Sleep de zinnen in de juiste tijdsvolgorde van vroeger naar later

Luther verdedigt zich voor Karel V in Worms

Luther schrijft een brief met 95 stellingen

Luther schrijft de Bijbel in het Duits

De paus doet Luther in de ban

Katholieke Kerk

Protestantse Kerk

Aflatenhandel

Zelf de Bijbel lezen

Rijkdom

Paus

Luther

Kettervervolgingen

95 stellingen

Wat kon je doen volgens de Katholieke kerk om in de hemel te komen?

Noem drie punten van kritiek die Luther had op de kerk

Leg uit waar de naam protestantisme vandaan komt?

Luther was...

1. Een humanist
2. Een monnik
3. Een paus
4. Een hervormer

Waarom bracht Luther een grote verandering teweeg?

1. Hij was de eerste met kritiek op de kerk
2. Hij had veel macht
3. Zijn ideeën werden door veel mensen gelezen
4. Hij werd ter dood veroordeeld

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

Verering van heiligen

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Welke van de stellingen is juist?

1 Toen Luther zijn stellingen bedacht wilde hij een
nieuwe kerk beginnen.

2 De Paus wilde wel met Luther praten over zijn
ideeën.

1. Alleen 1 is juist
2. Alleen 2 is juist
3. Beide zijn juist
4. Beide zijn onjuist

Maarten Luther is het niet eens met de grote rijkdommen
van de Kerk en de geestelijken.

Op welke manier kwam de Kerk aan haar rijkdommen?

1. Mensen kochten hun zonden af met een aflaat.
2. Mensen handelden met de Kerk.
3. De Kerk veroverde rijke gebieden.
4. Mensen hadden medelijden met Kerk en gaven geld.

Begrippen/ personen 

1. Paus

2. Geestelijken 

3. Monnik 

4. Aflaat 

5. Bisschop 

6. Ketter

7. Hervorming

8. Reformatie 

9. 95 stellingen 

10. Protesten 

11. Bul 

12. Katholieken 

13. Heilig Roomse Rijk

14. Keurvorst 

15. Rijksdag

16. Edict van Worms 

17. Vogelvrij

18. Godsdienst Vrede van Ausburg

19. Luther 

20. Karel V

Aantekeningen