4.1 Woonplaats en Werkplaats

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 1

Hoofdstuk 4: Steden en Staten 

1000-1500, Middeleeuwen

Paragraaf 4.1

Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

In het wit zie je een stadspoort. Ging je in de Middeleeuwen een stad binnen, dan moest je door de stadspoort. In veel steden werd een hoge en prachtig versierde kerk gebouwd. Op de achtergrond zie je de binnenkant van zo’n kerk.

Geschiedenis

Leerdoelen

4.1 Woonplaats en werkplaats
In deze paragraaf leer je;

• hoe in Europa weer een landbouwstedelijke samenleving ontstond.
• hoe de economie zich ontwikkelde.
• hoe ambachtslieden en handelaren samenwerkten.
• Kenmerkend aspect: de opkomst van handel en het ontstaan van steden.

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Oorzaak en gevolg - De geschiedenis zit er vol mee!

Wanneer de ene gebeurtenis tot de andere leidt

OORZAAK

GEVOLG

Waardoor het gebeurt

Wat er gebeurt

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Oorzaak en gevolg 

• Oorzaak: Jan heeft goed geleerd
• Gevolg: Hij heeft een goed cijfer gehaald

• Oorzaak: Jan heeft te veel snoep gegeten
• Gevolg: Hij heeft buikpijn

Eenvoudige voorbeelden; máár zo werkt het in de geschiedenis ook - we oefenen zo verder met de lesstof van 4.1

Wanneer de ene gebeurtenis tot de andere leidt

GEVOLG

Waardoor het gebeurt

Wat er gebeurt

OORZAAK

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Directe en indirecte oorzaken - De geschiedenis zit er vol mee!

OORZAKEN

OORZAKEN

Oorzaken die meteen tot een gebeurtenis leidden

Oorzaken die op lange termijn tot een gebeurtenis leidden

Directe

Indirecte

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Stad en Platteland

• De domeinen in de middeleeuwen werden  uitgebreid
• Moerasgebied werd omgevormd tot landbouwgrond. 

Doordat de landbouwgrond groter is werd er meer voedsel geproduceerd

Geschiedenis
Uitleg 4.1

Stad en Platteland

De domeinen in de middeleeuwen werden uitgebreid =

Moerasgebied werd omgevormd tot landbouwgrond. = 

Doordat de landbouwgrond groter is werd er meer voedsel geproduceerd =

Oorzaak

Oorzaak

Gevolg

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Stad en Platteland

• Er werden betere en nieuwe ploegen gebruikt om het land te bewerken.
  
  
• Hierdoor groeide er minder onkruid en mengde het mest beter met de grond.

De productie van voedsel neemt toe. 

Geschiedenis
Uitleg 4.1

Stad en Platteland

Er werden betere en nieuwe ploegen gebruikt om het land te bewerken =

Hierdoor groeide er minder onkruid en mengde het mest beter met de grond =

De productie van voedsel neemt toe =

Oorzaak

Oorzaak

Gevolg

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Stad en Platteland

Doordat er meer voedsel werd geproduceerd;

• Leefden mensen langer en gezonder
• Groeide de bevolking (tussen 1000 en 1300 verdubbelde de Europese bevolking
  
  

Veel boeren produceerden meer dan ze zelf nodig hadden;

• Dit verkochten ze op een markt

Geschiedenis
Uitleg 4.1

Stad en Platteland

Doordat er meer voedsel werd geproduceerd =

Leefden mensen langer en gezonder = 

Groeide de bevolking (tussen 1000 en 1300 verdubbelde de Europese bevolking = 

Veel boeren produceerden meer dan ze zelf nodig hadden = 

Dit verkochten ze op een markt= 

Oorzaak

Oorzaak

Gevolg

Gevolg

Gevolg

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Stad en Platteland

• Boeren gingen hun spullen verkopen op markten 
• Hierdoor groeide de handel
• Handelaren en ambachtslieden gingen dichtbij een markt wonen
• Sommige marktplaatsen groeiden uiteindelijk uit tot steden

Het ontstaan en de groei van steden heet verstedelijking 

Geschiedenis
Uitleg 4.1

Stad en Platteland

Boeren gingen hun spullen verkopen op markten =

Hierdoor groeide de handel = 

Handelaren en ambachtslieden gingen dichtbij een markt wonen = 

Sommige marktplaatsen groeiden uiteindelijk uit tot steden =

Oorzaak

Oorzaak

Gevolg

Gevolg

Plattegrond Dordrecht (1500)

Wat valt je op? Waar ontstaan de eerste steden?

Het tijdvak 'Steden & Staten' kende een...

1. landbouwsamenleving
2. landbouw-stedelijke samenleving

Geschiedenis

Aan de slag

Wat ga je doen:

Paragraaf 4.1
Lezen theorie
Maken opdrachten in je online werkboek

Volgende les: Vervolg 4.1

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Meer geld

• Er was ontzettend veel handel op de markten in de tijd van steden en staten (1000-1500)
  
  
• Boeren verkochten: Groenten en fruit
  
  
  
• Ambachtslieden verkochten: Gereedschap

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Er was op deze markten veel:

• Vraag (wat iemand wil kopen) en 
• Aanbod (wat iemand wil verkopen)

Hoe zit dat? Wat is precies het verschil? Een oefening;

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Dit is een boer uit de middeleeuwen:

Hij verkoopt:
Groenten en melk

Hij is opzoek naar:
Gereedschap om zijn land te bewerken

Groenten en melk te koop!!

Heeft er iemand gereedschap?

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Meer geld

• Door de groeiende handel gingen steeds meer mensen met geld betalen
• Door het handelen maakten de handelaren winst (wat je overhoudt na verkoop)
  
  
• Alle steden hadden hun eigen munten
  
• Bij de bank kon je je geld wisselen, bewaren, lenen en uitlenen.
• Banken liet leners rente betalen =vergoeding voor het lenen van geld

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Meer geld

• Elke stad had zijn eigen munt, betalen kon dus echt alleen in deze stad

Groningen (1463)

Arnhem (1272)

Nijmegen (1562)

Leg uit waarom geldwisselaars belangrijk waren voor de handel.

Welke drie dingen deden banken met geld? Noem er minimaal 1

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Samenwerking

Ambachtslieden mochten niet zomaar maken en verkopen wat zij wilden:

• Ze moesten lid zijn van een gilde, dit was een verenging 'club' van mensen met hetzelfde beroep
• Voor bijna elk beroep was er een gilde

Was je geen lid van het gilde? 
Dan mocht je het beroep niet uitoefenen

JUIST OF ONJUIST: Als je geen lid was van het bakkersgilde mocht je alsnog bakker zijn

1. Juist
2. Onjuist

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Samenwerking

• Op de markten was vaak handel in producten uit de omgeving
  
• Nederlanders deden ook aan internationale handel (tussen verschillende landen)
  

Steden aan de Noordzee en Oostzee werkten samen in een verbond: De Hanze 

Zij vroegen elkaar geen tol (belasting om de wegen, rivieren en bruggen te gebruiken)