5H 13.4 Transplantatie en bloedtransfusie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Afweer

13.1 Bescherming
13.2 Aangeboren en verworven afweer 
13.3 Immuniteit
13.4 Transplantatie en bloedtransfusie

Programma

• Leerdoelen 
• Filmpje gezichtstransplantatie (Engels) --> 2 min. 
• Uitleg basisstof 13.4 --> Transplantatie en bloedtransfusie
• 2 filmpjes bloedgroepen --> 1 en 2 min. 
• Vragen 
• Opdrachten maken
• Afsluiting 
  

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven welke problemen door antigenen kunnen ontstaan bij transplantatie en bloedtransfusies. 

Transplantatie

Een transplantatie is het vervangen van een aangetast weefsel of orgaan.

Acceptor: ontvanger (patiënt)

Donor: leveraar

Afstotingsreacties

Menselijke cellen hebben ook antigenen = het HLA-systeem (Human Leukocyte Anitgen)

Hierdoor kunnen jouw lymfocyten je lichaamseigen cellen onderscheiden van lichaamsvreemde cellen (van het donororgaan). 

T-cellen: vernietigen de cellen van het donororgaan

B-cellen: acute afstoting door gevormde antistoffen

Medicijnen: onderdrukken de afstotingsreactie
                                                                                                       

Mogelijke oorzaken afstoting

Dus...

Afweersysteem van ontvanger valt cellen getransplanteerd orgaan aan

• Met B-lymfocyten
ACUTE AFSTOTING


• Met T-lymfocyten (vroege afstoting)

Wat is MHC/HLA?

MHC = Major Histocompatibility Complex

MHC is het eiwit waarop het antigeen zich bevindt. 

APC gebruikt MHC voor tonen antigeen op celmembraan.

Bij mensen wordt MHC ook wel HLA genoemd.

HLA is erfelijk bepaald.

Familieleden dus veel overeenkomst. 

De HLA van donor en acceptor moeten overeenkomen --> HLA-matching (nooit 100%)

Afstoting

MHC I-eiwitten op donororgaan worden gezien als lichaamsvreemde antigenen en bestreden door het immuunsysteem 

Human Leukocyte Antigen

HLA

(Major Histocompatability Complex)

Set antigenen die een probleem vormen bij transplantatie

Op alle cellen, behalve op rode bloedcellen

Genen voor deze antigenen allemaal op chromosoom 6

Transplantatie

Bij transplantatie wordt op HLA-antigenen gelet. 

Zo wordt afweerreactie voorkomen. 

Ook hier afweer onderdrukken.

De donor

Iemand die net overleden is in het ziekenhuis

Je kan niet meer vragen of ze donor willen zijn!

Donorregistratie

Donorregistratie

https://www.donorregister.nl/

Inloggen met DigID

NIET KIEZEN = JA IK WIL DONOR WORDEN

Samengevat

Het HLA-systeem zorgt bij de mens ervoor dat lymfocyten lichaamseigen cellen kunnen onderscheiden van lichaamsvreemde cellen.

HLA-matching is belangrijk bij transplantaties om afstoting te voorkomen.

Het HLA-systeem is erfelijk, dus is onderling meer gelijk binnen de familie

4  bloedgroepen 

De antigenen (bloedfactoren) op de celmembranen bepalen

welke bloedgroep je hebt:

A, B, AB of O

De rhesusfactor is ook een antigeen, je bent + of -

Verschillende bloedgroepen en antistoffen

De rhesusfactor...

Onze bloedcellen kunnen ook het rhesusantigeen hebben. Je bent dan Rh+. (rhesus positief)

Wanneer je geen rhesusantigenen hebt ben je Rh-. (rhesus negatief)

De rhesusfactor...

Resusfactor bij zwangerschap

resuskindje!

Samengevat

• Een resusnegatieve moeder kan in verwachting zijn van een resuspositief kind.
  
• Bij de eerste zwangerschap levert dat geen problemen op.
• Bij bevalling: contact tussen bloed moeder en kind -> moeder maakt anti-resus en geheugencellen.
  
• Bij tweede zwangerschap: anti-resus door placenta naar foetus -> bloedafbraak bij het kindje.
  

Resusfactor

In deze afbeelding is te zien wat er gebeurt als een vrouw in verwachting is van een resuspositief kindje.

Je lichaam maakt antistoffen tegen antigenen die jij niet hebt

• Bloedgroep A --> maakt anti-B
• Bloedgroep B --> maakt anti-A
• Bloedgroep O --> maakt anti-A en anti-B
• Bloedgroep AB --> maakt geen antistoffen
• Rh- (negatief) --> maakt Anti-R
  
• Rh+ (positief) --> maakt geen antistof tegen Rh       

Krijg je het verkeerde bloed bij een bloedtransfusie dan klontert het bloed samen, de patiënt kan dan doodgaan.

Kan deze bloedtransfusie?

Kunnen antistoffen van de ontvanger de bloedcellen van de donor aanvallen?

Is het antwoord JA, dan: 

NEE, de bloedtransfusie kan niet,

Hoe bepaal je of bloed gaat klonteren?

1. Welke antistoffen heeft de ontvanger? 

2. Welke antigenen heeft de donor? 

De regel is: De ontvanger mag géén antistoffen in het plasma hebben tegen het antigeen op de bloedcellen van de donor.

Bloedtransfusie met "verkeerde" bloedgroep

Antistoffen breken de rode bloedcellen af en bloed gaat klonteren.

Om te onthouden!

Bloedgroep                Maakt de antistoffen   

A                                  Anti-B

B                                  Anti-A

AB                                Maakt geen antistoffen

O                                  Anti-A en Anti-B

Rh- (negatief)               Anti-R

Rh+ (positief)               Maakt geen antistof tegen Rh                         

Maak een aantekening hiervan!

Welke antistoffen maakt een persoon met bloedgroep AB+?

1. Antistoffen tegen A en resusfactor
2. antistoffen tegen A, B en resusfactor
3. Antistoffen tegen A, B
4. geen

Thijs wil zijn bloedgroep weten.
Bij een bloedgroepentest is er bij geen enkele antistof klontering (anti-A, anti-B en anti-Resus).
Wat is Thijs zijn bloedgroep?

1. AB+
2. AB-
3. O+
4. O-

Uitleg

Bloedgroep A maakt anti-B / Bloedgroep B maakt anti-A

Rh-bloed maakt anti-R / Rh+ bloed maakt geen anti-R

Krijg je het verkeerde bloed bij een bloedtransfusie dan klontert het bloed samen. 

Bij de bloedgroepentest van Thijs is er bij geen enkele antistof klontering (anti-A, anti-B en anti-Resus). Thijs maakt dus zelf ook anti-A en anti-B en Anti-R.

Als je bloed NIET klontert bij anti-resus ben je Resus-negatief. Dat is Thijs. (Resus negatief bloed maakt Anti-R)

Loes wil haar bloedgroep weten. Bij een bloedgroepbepaling gaat haar bloed klonteren bij anti-A, maar niet bij anti-B en anti-R.
Wat is de bloedgroep van Loes?

1. B-positief
2. B-negatief
3. A-positief
4. A-negatief

Uitleg

Bloedgroep A maakt anti-B / Bloedgroep B maakt anti-A

Rh- bloed maakt anti-R / Rh+ bloed maakt geen anti-R

Krijg je het verkeerde bloed bij een bloedtransfusie dan klontert het bloed samen. 

Bij de bloedgroepbepaling van Loes gaat haar bloed klonteren bij anti-A, maar niet bij anti-B en anti-R. Haar bloed maakt dus zelf ook anti-B en anti-R (anti-resus). Dus heeft ze bloedgroep A en is ze resus negatief.

	A-	A+	B+	B-	AB+	AB-	0+	0-
A+
A-
B+
B-
AB+
AB-
0+
0_

Opdracht Bloedgroep ontvanger

Bloedgroep DONOR

Iemand met bloedgroep 0 heeft antistoffen tegen de bloedgroepen A en B, en kan deze dus niet ontvangen.

www.bioplek.org

Oefenen met bloedgroepen?

--> Maak de LessonUp Oefenen met bloedgroepen

Verdeling bloedgroepen

Huiswerk

Lezen 13.4

Maken opdracht 52 t/m 60

Herhalen en/of extra oefenen

Playlist uitlegvideo's

Oefenen