6,4 - Nederland bezet

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Welkom in de geschiedenisles!

Wat gaan we doen vandaag?

• Lesdoelen

• Nederland bezet
  
• Opdrachten
  

• Afsluiting  

Lesdoelen

Aan het eind van deze les:

• Je kunt aangeven waarom Nederland al na 5 dagen zich overgaf aan de Duitse bezetter (capitulatie). (T1)

• Je kunt het verschil tussen verzet, accomoderen en collaboratie uitleggen en je kunt hier voorbeelden van geven. (T2)

• Je kunt 4 fasen van de Duitse bezetting noemen en herkennen. (T1)

Beschrijf wat een blitzkrieg is

Waarom doken ook jonge Nederlandse mannen onder gedurende WOII?

Nederland mobiliseert

november 1939

• De Nederlandse regering hoopt dat, net als tijdens de Eerste Wereldoorlog, Nederland neutraal zou blijven. 
• Uiteindelijk wordt pas laat besloten om tóch te mobiliseren en gebruik te maken van de Hollandse Waterlinie.

Duitsland valt aan

10 mei 1940

• Op vrijdagmorgen, om 3.55, valt het Duitse leger het slecht bewapende Nederland aan. 
• Op sommige plekken, zoals bij de Afsluitdijk en de Grebbelinie, wordt nog tegenstand geboden, maar tegen de overmacht is niets opgewassen.
  

Regering wijkt uit naar Londen

13 mei 1940

• Om niet in de handen van de Duitsers te vallen, wijkt een groot deel van de Nederlandse regering uit naar Engeland.
• Vanuit Londen zal koningin Wilhelmina de Nederlanders motiveren om niet op te geven en tegen de bezetters te strijden. --> Radio Oranje

Bommen op Rotterdam

14 mei 1940

• Hoewel de stad zich al heeft overgegeven, bombarderen de Duitsers Rotterdam tóch.
• Het bombardement duurt maar een kwartier, maar de binnenstad is verwoest, en zal pas na de oorlog weer worden opgebouwd.
• Tussen de 650 en de 900 mensen verliezen het leven en de hele binnenstad staat in brand...
  

Nederland capituleert

15 mei 1940

• Na het bombardement op Rotterdam, en de Duitse dreiging om ook andere steden te bombarderen, kan Nederland niets anders dan zich overgeven.
• In totaal komen in de meidagen van 1940 ongeveer 2200 mensen om het leven.

Deel van Duitsland

29 mei 1940

• Nederland wordt een deel van Duitsland: Reichskommissariat Niederlande
• De Oostenrijker Arthur Seyss-Inquart wordt Reichskommisar. 
• Afschaffing democratische staat en de rechtsstaat. De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB), die collaboreerde met de Duitsers, is de enige politieke organisatie die mag blijven bestaan.

• De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB), die collaboreerde met de Duitsers, is de enige politieke organisatie die mag blijven bestaan.

• De leider van de NSB, Anton Mussert, mag zich 'Leider van het Nederlandsche Volk' noemen, maar de Duitsers zijn uiteindelijk de baas.
  

Hoe denk jij dat de Duitsers zich gedragen in Nederland?

1. Goed en netjes
2. Enorm slecht

De Duitse bezetting

• Periode van 1940 tot 1945 toen Nederland bestuurd werd door nazi-Duitsland.

Eerste Fase: wederzijdse welwillendheid (1940)

• Nederland --> Broedervolk
• Overnemen van gedachtegoed (gelijkschakeling)

Tweede fase: groeiende anti-Duitse stemming en toenemende dwang (na 1941)

• Razzia's / toenemende Jodenvervolging
  

• Februaristaking (1941)

Eerste Fase: wederzijdse welwillendheid

Tweede fase: groeiende anti-Duitse stemming en toenemende dwang

Derde fase: Groeiend aantal conflicten

Vierde fase: totale ontregeling van de samenleving

De eerste bezettingsmaanden

mei 1940 - februari 1941

• Gelijkschakeling
• De Duitsers gedragen zich meestal keurig en de meeste Nederlanders pakken hun normale leven op en werken, passief of actief, met de Duitsers samen.
• Nederlandse bedrijven kunnen goed geld verdienen aan de 'Duitse oorlog'...

Jodenvervolging in Nederland
vanaf mei 1940

1. Net als in andere delen van het Duitse Rijk worden snel anti-Joodse maatregelen, zoals het ontslag van Joodse ambtenaren of de registratieplicht.
2. Joden moesten verplicht in ghetto's wonen vanaf 1941.
   
3. Vanaf april 1941 verschijnen de bordjes "Voor Joden verboden" in de Nederlandse steden.
4. Vanaf mei 1942 zijn Joden verplicht om een Jodenster te dragen. In dat jaar worden ook de eerste Joden gedeporteerd via Westerbork naar Auschwitz...
   

Februaristaking

februari 1941

• De eerste grote verzetsactie tegen de Duitse bezetter in Nederland.
• Aanleiding waren de razzia's in Amsterdam

https://podcastluisteren.nl/ep/Alle-Geschiedenis-Ooit-Deze-Week-in-de-Geschiedenis-De-Februaristaking

Waardoor ontstond de februaristaking (1941)?

Onderduiken

• Onderduiken om je te verbergen zodat je niet wordt opgepakt door de politie of Duitsers. 
• Dit zijn niet alleen Joden, maar iedereen die het risico loopt opgepakt te worden: studenten, mannen, verzetsstrijders enz. (tewerkstelling in Duitsland, Arbeitseinsatz)
• Op het hoogtepunt zijn er alleen al in Nederland ruim 350.000 mensen ondergedoken

De Duitse bezetting

• Periode van 1940 tot 1945 toen Nederland bestuurd werd door nazi-Duitsland.

Derde Fase: Groeiend aantal conflicten (1943)

• Nederlandse mannen worden tewerkgesteld in Duitsland.
• Steeds meer mensen duiken onder / toenemend aantal verzetsacties
  

Vierde  fase: Totale ontregeling van de samenleving (1944)

• Spoorwegstaking
• Hongerwinter
  

Eerste Fase: wederzijdse welwillendheid

Tweede fase: groeiende anti-Duitse stemming en toenemende dwang

Derde fase: Groeiend aantal conflicten

Vierde fase: totale ontregeling van de samenleving

Verzet

• In totaal waren er rond de 45.000 Nederlanders die actief verzet pleegden. 
• Maar dat konden ze niet doen zonder de hulp van honderdduizenden anderen.
• Verzet plegen was levensgevaarlijk: niet alleen voor jezelf, maar ook voor je omgeving.

• Wat is verzet?
•  Aanslagen plegen? illegale krantjes verspreiden? Onderduikers helpen?
• Oranje wortels verkopen?  Luisteren naar radio Oranje (illegaal)?

Om te voorkomen dat Joden worden opgepakt, worden identiteitsbewijzen vervalst...

Accommoderen

• De meeste Nederlanders doen wat we ''accomoderen'' noemen.
• Dit kun je zien jezelf aanpassen, het leven moest immers doorgaan, zo óók onder de nazi's...

Een week na de Nederlandse overgave voetbalden de Duitse en Nederlandse soldaten met elkaar in Amsterdam. De Nederlandse Atletiek Unie steunde dit: ''wij zullen ruimte ter beschikking stellen aan de militairen, zowel Duitse soldaten als onze eigen jongens. Ze hunkeren (verlangen) er allen naar!''

Collaboreren

• Ook zijn er Nederlanders die samenwerken met de Duitsers, zij collaboreren. Rond de 25.000 Nederlanders doen vrijwillig mee vechten in de Waffen SS.
  

• Sommige mensen maakte gebruik van hun goede relatie met de Duitsers om verzet te plegen.

Bakker Jan krijgt direct aansluitend na de capitulatie van Nederland de opdracht van de nazi's om brood te bakken voor één van de legereenheden van de Wehrmacht. Het meel dat hij hiervoor krijgt, krijgt hij van de nazi's aangeleverd. Jan zelf is als Rotterdammer erg boos op de nazi's. Desalniettemin doet hij wat er van hem gevraagd wordt. Hij krijgt hiervoor meer betaald dan hij normaal zou verdienen in vredestijd.

1. Verzet
2. Accomoderen
3. Collaboratie

Wat zou jij doen?

Verzet

Accommoderen

Collaboreren

Dolle Dinsdag

5 september 1944

• De opmars van de geallieerden na D-Day gaat erg snel. 
• De gebeurtenissen worden gevolgd op illegale radio's: "Ze zijn in Nederland!"
  

Spoorwegstaking

september 1944 - mei 1945

• Om de geallieerde opmars te helpen, roept Radio Oranje het spoorweg-personeel op om te gaan staken. Zo kunnen de Duitsers geen gebruik meer maken van het spoor voor hun oorlog. 
• Het zorgt uiteindelijk ook voor voedsel- en brandstoftekorten...

Hongerwinter

november 1944 - april 1945

De Hongerwinter had een aantal oorzaken:

1. Zo was er geen aanvoer van kolen meer mogelijk uit Limburg, omdat dit deel van Nederland al was bevrijd.
2. Daarnaast zorgde de Spoorwegstaking ervoor dat er niets meer werd vervoerd... 
3. ...én namen de Duitsers wraak door hoofdroutes naar West-Nederland te blokkeren.
   

Het systeem van de distributiebonnen, dat al in 1939 was ingevoerd,

werkt in de laatste fase van de oorlog niet meer: er wás gewoon niets meer

Duitse capitulatie
4 mei en De Bevrijding

mei 1945

• In Hotel De Wereld in Wageningen wordt op 5 mei onderhandeld over de onvoorwaardelijke overgave van de Duitse troepen in Nederland.

• De Duitse troepen hebben zich overigens al op 4 mei overgegeven aan de geallieerden.

• De bevrijding wordt tegenwoordig gevierd op 5 mei, maar Nederland werd niet overal op 5 mei bevrijd: soms was het eerder, soms veel later, zoals op Texel

Hoewel het is verboden, is de reactie van Nederlanders op verraders, 

profiteurs en collaborateurs begrijpelijk.

Opdrachten

Paragraaf 6,4 – Nederland bezet

Lees eerst de teksten goed door!
Opdrachten: 62, 63, 64(!), 65, 66(!),
LB blz. 106 t/m 108
WB blz. 136 t/m 140

Klaar? 

Zet deze opdrachten in je planner!

Lesdoelen

Aan het eind van deze les:

• Je kunt aangeven waarom Nederland al na 5 dagen zich overgaf aan de Duitse bezetter (capitulatie). (T1)

• Je kunt het verschil tussen verzet, accomoderen en collaboratie uitleggen en je kunt hier voorbeelden van geven. (T2)

• Je kunt 4 fasen van de Duitse bezetting noemen en herkennen. (T1)