In hoeverre verandert het wezen van de mens door onze omgang met techniek? - 10.1 Inleiding & Posthumanisme

• Filosofie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

In hoeverre verandert het wezen van de mens door onze omgang met techniek?

10.1 Inleiding & Posthumanisme

Scenario's voor de toekomst van de mens

• Verschuift de grens tussen mens en technologie?

• Hoeveel technologie kunnen we in een mens stoppen voor die ophoudt mens te zijn?

• Hoeveel kunnen we technologie op mensen laten lijken voor je ophoudt technologie te zijn?

Jos de Mul

(1956)

De mens is van nature kunstmatig

(Plessner, Clark)

Over toekomst van de mens valt niets met zekerheid te zeggen; de techniek die de mens ontwikkelt zoals dit mede bepalen.

De Mul's toekomstscenario's

0. Over de houdbaarheid van het humanisme

1. Extrahumanisme: 'zwerm-geestscenario'

Neurotechnologie

2. Transhumanisme: 'alienscenario'

Biotechnologie

3. Posthumanisme: 'zombiescenario'

Robotica

Humanisme

Humanisme ziet de mens als een redelijk wezen met zelfbewustzijn, dat een eigen wil heeft en de vrijheid om zelf keuzes te maken.

Is dit houdbaar met de invloed van techniek op de mens?

Na het humanisme?

Technologisch transformatieproces van de mens is een natuurlijk evolutionair proces.

Van nature kunstmatig

Menselijke evolutieproces is onvoorspelbaar.

Speculatieve antropologie: 

speculeren op de toekomstige aard van de mens.

1.  Extrahumanisme

'zwermgeest-scenario'

Technologie grijpt in op onze cognitieve vermogens (onze geest)

Cognitieve capaciteit groeit

vb. met gedachte aangestuurde computers, uitlezen van het brein, koppeling van breinen, ontwikkeling van een superbrein?

De Mul's cyborg

Cyborg: mengvorm van cybernetica en organisme gericht op de mens te 'verbeteren'. Grote rol voor neurobiologie.

Naar hoger plan tillen van menselijk cognitief vermogen.

(V) Beter cognitief vermogen maakt een beter mens.

2. Transhumanisme

'alien scenario'

Menselijk lichaam wordt aangepast door techniek. Aanpassing van erfelijk materiaal.

De mens als alien: 

ontwikkeling in een richting waarin we steeds minder lijken op een mens. 

Grote rol voor biotechnologie

Kritiek vanuit de bioconservatieve hoek

Gentechnologie kan ongelijkheid doen laten ontstaan tussen ontwerpers en ontworpenen.

In strijd met recht op zelfbeschikking: ons bestaan overkomt ons en is niet het product van doelgericht ontwerp.

We geven vanuit een niet-maakbare begintoestand vorm aan ons bestaan.

Jürgen Habermas (1929)

3. Posthumanisme

Technologie zelf vormt de basis voor de toekomst van de mens.

Techniek zélf komt tot leven.

Digitale technologie met menselijke eigenschappen, sociale robots, kunstmatige actoren met een karakter.

'Het Zombiescenario': 

schemergebied tussen leven en dood.

De Mul

De mens is een wezen dat zichzelf moet vormgeven, doordat de excentrische positionaliteit bij het mens-zijn hoort.

De mens is een wezen in ontwikkeling en overstijgt zichzelf steeds. Geen vastgestelde natuur.

Nietzsche's Übermensch: de mens die zichzelf voorbij is, steeds in ontwikkeling.

Friedrich Nietzsche 

(1844-1900)

Eindterm 13

De kandidaten kunnen de opvattingen van Clark, Kockelkoren, Verbeek en De Mul over de vraag of het wezen van de mens verandert door de omgang met techniek en wetenschap uitleggen, vergelijken, toepassen en evalueren.

Daarbij kunnen zij de volgende standpunten betrekken:
• dat mensen van nature al technologische wezens zijn (Clark);

• dat omgang met techniek de zintuiglijke ervaring verandert (Kockelkoren);

• dat omgang met techniek het moreel oordeelsvermogen verandert (Verbeek);
• dat hedendaagse techniek de menselijke identiteit verandert (De Mul).

Eindterm 17

De kandidaten kunnen uitleggen en evalueren dat volgens De Mul hedendaagse techniek de menselijke identiteit verandert.

Daarbij kunnen zij betrekken:

• het begrip ‘humanisme’;
• een uitleg van De Muls argument dat de omgang met techniek de menselijke identiteit transformeert;
• een uitleg met tekstfragment 11 van De Muls argument dat de verandering van de mens zich via verschillende scenario’s kan voltrekken.

Wat zijn de drie toekomstscenario’s van Jos de Mul en waar richten ze zich op?

-

Kies een hedendaagse technologische ontwikkeling, zoals kunstmatige intelligentie of genetische modificatie, en leg uit welk toekomstscenario van De Mul hierop het meest van toepassing is.

-

Sommigen stellen dat de drie toekomstscenario’s elkaar niet uitsluiten, maar ook naast elkaar kunnen bestaan. Evalueer deze stelling en bepaal of jij het hiermee eens bent.

Humanisme

Humanisme ziet de mens als een redelijk wezen met zelfbewustzijn, dat een eigen wil heeft en de vrijheid om zelf keuzes te maken.

-

Extrahumanisme: 'zwermgeest-scenario'
Technologie grijpt in op onze cognitieve vermogens (onze geest) en onze cognitieve capaciteit groeit. Vanuit de neurotechnologie.

-

Cyborg van De Mul

Mengvorm van cybernetica en organisme gericht op de mens te 'verbeteren'. Naar hoger plan tillen van menselijk cognitief vermogen.

Transhumanisme: 'alien scenario'
Menselijk lichaam wordt aangepast door techniek. Aanpassing van erfelijk materiaal.

De ontwikkeling in een richting waarin we steeds minder lijken op een mens. Vanuit de biotechnologie.

-

Posthumanisme: 'Zombie scenario'

Technologie zelf vormt de basis voor de toekomst van de mens. Techniek zélf komt tot leven. Digitale technologie met menselijke eigenschappen, sociale robots, kunstmatige actoren met een karakter. Vanuit de robotica.