KCV Mythologie: Helden en Halfgoden

• Klassieke Culturele Vorming
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

KCV Helden en Halfgoden

Planning

- so nabespreken

- verschil helden en halfgoden

- verhalen: Theseus, Herakles, Perseus

- huiswerk 

Lesdoel

Aan het eind van deze les ken je het verschil tussen een held en een halfgod in de Griekse cultuur. Ook ken je een  verhalen over een aantal helden en halfgoden. Je kunt deze verhalen daarna zelf navertellen en zelf een nieuw verhaal bedenken.

Waar denk je aan bij de woorden halfgoden en helden?

Halfgod:

• kind van een god en een mens
• sterk door goddelijke afkomst
• kan worden toegelaten tot de Olympos
• vereerd door volk

Held:

• kind van twee mensen
• onverwacht sterk / slim
• kan worden opgewaardeerd tot halfgod
• vereerd door volk

Herakles

• halfgod: zoon van Zeus en prinses
• opnieuw boze Hera
• sterk vanaf geboorte
• leergierig, maar temperament
• Gigantomachie 
• uit woede doodt hij al zijn kinderen
• moest 12 werken doen om het goed te maken

De godin Hera is woedend over het overspel van haar man Zeus en vastbesloten de jongen te doden. Ze stuurt twee slangen naar de wieg. De jonge held Herakles blijkt dan echter al over zeer bijzondere krachten te beschikken. Hij wurgt de twee slangen met zijn knuistjes, voordat de dieren hun giftige opdracht volbrengen.

De Olympische goden en de Giganten zijn in deze periode verwikkeld in een heftige oorlog. De goden hebben ooit te horen gekregen dat ze de overwinning alleen kunnen behalen als ze in de strijd geholpen worden door een sterveling. Als gezant van Zeus komt Athena zelf naar de held Herakles toe om hem om hulp te vragen. Deze stemt toe en pas als hij arriveert op het slagveld gaat de goede kant op voor de Olympische goden. Met zijn boog velt Herakles een Gigant. 

Deze stort vervolgens neer op de aarde. Zodra de Gigant de aarde raakt krijgt deze, als kind van moeder aarde Gaea, echter weer nieuwe levenskracht. Herakles daalt daarop weer af naar de aarde en sleept de reus naar een gebied waar de goddelijke aardkracht niet meer werkt zodat de Gigant sterft. De strijd van de goden en giganten wordt zo uiteindelijk in het voordeel van de Olympische goden beslecht.

Herakles kan het niet verkroppen dat Eurystheus koning wordt van Mycene. Uit woede hierover richt hij zijn boog op zijn kinderen en doodt hen allemaal.

 The best of:

Werken van Herakles

De leeuw van Nemea

Als eerste krijgt de held opdracht de leeuw van Nemea te doden en de huid van het dier naar koning Eurystheus te brengen. Volgens de verhalen is de leeuw, die in de wouden van de Peloponnesos woont, onkwetsbaar voor menselijke wapens. Herakles merkt al snel dat dit klopt. Hercules droeg altijd een boog en een knots. Als hij pijlen op het dier afschiet heeft dit geen enkel effect. Vlakbij de leeuw vallen ze krachteloos op de grond. 

Uiteindelijk weet hij de leeuw van Nemea toch te overwinnen. Herakles springt bovenop het dier en wurgt hem met zijn blote handen. Klaar is hij dan nog niet, want hij moet de huid van het dier nog meenemen. Die blijkt echter ondoordringbaar. Hierop gebruikt hij de klauwen van de leeuw om de huid los te krijgen. De ondoordringbare huid van deze leeuw gebruikt Herakles vanaf dat moment als harnas en de muil van het dier zet hij op zijn hoofd.

Herakles en Cerberus DEEL 1

Koning Eurystheus is er moedeloos van geworden. Elf opdrachten heeft Herakles al voltooid en hij is nog altijd niet dood. Voor de twaalfde en laatste opdracht put hij daarom uit een ander vaatje. Als de held niet wil sterven, dan stuurt de koning hem zelf wel het dodenrijk in. Hij geeft Herakles daarom opdracht de hellehond Cerberus uit de onderwereld te ontvoeren.

Cerberus is de hond van Hades (de god van de onderwereld) die samen met twee andere monsters de toegang tot het dodenrijk bewaakt. De hond is zo groot als een olifant, heeft drie koppen en zijn manen bestaan uit kronkelende slangen. Tijdens deze belangrijke laatste opdracht wordt Herakles bijgestaan door de god Hermes die hem de weg naar de onderwereld wijst. Aangekomen bij de Styx, de rivier die het hele dodenrijk omgeeft, weigert de veerman Charon hem aanvankelijk naar de overkant te brengen. In zijn boot vervoert hij normaal gesproken immers alleen de zielen der gestorvenen. Herakles dwingt hem tot medewerking. 

Herakles en Kerberos DEEL 2

Aangekomen in het dodenrijk slaan de schimmen van de overledenen op de vlucht als ze de levende held zien lopen.

Als Cerberus de held ziet opent deze onmiddellijk de aanval. Herakles weet de hond echter te overmeesteren. Gedwee volgt die Herakles uiteindelijk naar het paleis van Eurystheus. Op de terugweg bevrijdt Herakles ook nog de held Theseus uit de onderwereld.

De koning is doodsbang als hij hoort dat Herakles de hellehond uit het dodenrijk heeft weten te ontvoeren. Hij erkent dat de held nu al zijn daden heeft verricht. Herakles is hierdoor niet langer slaaf van de koning.

De elfde opdracht DEEL EEN

Herakles krijgt nu de opdracht om de gouden appels van de Hesperiden op te halen. Deze appels worden bewaakt door vier jonkvrouwen, de Hesperiden, en de honderdkoppige draak Ladon. De goddelijke vruchten zijn ooit als huwelijksgeschenk door Gaea aan Hera gegeven toen zij trouwde met oppergod Zeus. Wie van de appels eet wordt onsterfelijk.

Herakles weet niet precies waar hij de Hesperiden en hun appels kan vinden maar krijgt de stroomgod Nereus uiteindelijk zover dat die hem de weg wijst. De held trekt door Egypte en Libië en komt uiteindelijk aan in het land waar de Titaan Atlas het gewicht van de wereld draagt. Atlas is de oom van de Hesperiden. 

De elfde opdracht DEEL TWEE

Herakles vraagt hem of hij de jonkvrouwen over wil halen de vruchten af te staan en biedt aan om in de tussentijd het gewicht van de hemel even van hem over te nemen. Atlas heeft hier wel oren naar. Hij draagt het hemelgewelf over aan Herakles en trekt vervolgens naar de tuin van de Hersperiden, waar hij de draak Ladon in slaap weet te krijgen. Vervolgens neemt hij de appels van de jonkvrouwen af en keert terug naar Herakles. Atlas heeft nu echter ervaren hoe het is om te leven zónder het gewicht van de wereld op zijn schouders en weigert de zware last weer over te nemen. Herakles bedenkt dan een list. Hij vraagt de Titaan of hij even mag uitrusten en het gewicht aan Atlas mag overdragen. Die is zo naïef om daar in te trappen, waarop Herakles snel de benen neemt, mét de appels der Hesperiden bij zich. Elfde opdracht voltooid.

De stier van Kreta

Herakles werd voor zijn zevende werk naar Kreta gestuurd om daar een stier te vangen en hem levend naar Mycene te brengen. De stier van Kreta was een schitterend dier dat Poseidon met de golven naar Minos had gestuurd als geschenk. Hij had gehoopt dat koning Minos het dier zou offeren, maar dat deed hij niet. Daarom maakte Poseidon het dier erg woest en de stier terroriseerde het eiland.

Herakles kon de stier na een vermoeiende worsteling uitschakelen en hem op zijn schouders meenemen naar koning Eurystheus. Hij bevrijdde de stier weer, waardoor hij ook Griekenland nog even teisterde. Later vluchtte het dier naar Marathon, waar hij zou blijven tot er een andere held langs zou komen....

Hoeveel werken deed Herakles voor koning Eurystheus?

1. 9
2. 10
3. 11
4. 12

Perseus

• zoon van Zeus en Danaë
• verbannen door koning Akrisios
• Koning van Serifos wilde Danaë trouwen
• Perseus schept op: ik geef je Medusa's hoofd!
• Hulp van Graeae en Hermes
• door het spiegelbeeld in het schild kan Perseus Medusa onthoofden!
• Koning hield zijn belofte niet, dus voor straf versteende Perseus iedereen!

De Graeae waren zussen van de Gorgonen en weigerden te helpen. Zij hadden samen één oog en één tand. Toen de een het oog doorgaf aan een ander, zodat zij de vreemdeling kon bekijken, pakte Perseus het oog af en dreigde het pas terug te geven als ze hem hadden verteld waar de nimfen woonden. Ze vertelden dat de nimfen bij de Styx in de onderwereld woonden. Perseus gaf het oog vervolgens terug. Hij ging naar de nimfen die hem wapens en andere spullen gaven. Hij kreeg een zak voor Medusa’s hoofd en Hades' helm die onzichtbaar maakte. Hermes, de boodschapper van de goden, gaf hem een sikkel en leende hem zijn gevleugelde sandalen om snel te kunnen vluchten voor haar twee zusters, Stheino en Euryale (die gouden vleugels en bronzen handen hadden). Ook hielp Hermes hem om het schild zo op te poetsen dat het schild spiegelde, zodat Perseus de Gorgonen in spiegelbeeld kon zien via zijn schild en niet zoals alle anderen versteend zou raken wanneer hij hen aankeek. 

Perseus gaf de hoed, de sikkel en de sandalen aan de boodschapper Hermes, die alles weer terugbracht naar de nimfen in Afrika. Perseus schonk het hoofd van Medusa aan Athena die het afschrikwekkende hoofd aan haar schild (aegis) bevestigde. 

Een orakel vertelde Akrisios, koning van de Griekse stadstaat Argos, dat hij eens door zijn kleinzoon gedood zou worden. Uit voorzorg liet hij zijn enige dochter Danaë opsluiten in een bronzen kamer totdat ze te oud was om kinderen te krijgen. Op een dag hoorde hij echter dat ze toch zwanger was. Wat Akrisios niet wist was dat de oppergod Zeus andere plannen had met Argos. Om in de bronzen kamer te komen, veranderde hij zichzelf in een gouden stofregen, hij kwam binnen door het tralievenster.

Danaë kreeg een zoon, Perseus. Akrisios liet haar en haar zoon in een lege houten kist opsluiten, die vervolgens in zee geworpen werd. Ze spoelden aan op het eiland Seriphos, waar Diktys, een vriendelijke visser hen opnam en verzorgde.

Theseus

Theseus is een zoon van de vrouw Aithra, maar hij weet niet wie zijn vader is. Misschien Koning Aegeus of Poseidon!

Aegeus had zijn zwaard en sandalen verstopt onder een steen. Als Theseus sterk genoeg was om de steen op te tillen, dan mocht hij naar Athene. Dit lukte hem toen hij achttien jaar was.

Naast al deze daden heeft Theseus nog meer heldendaden verricht, zoals iets met centauren en hij ging ook op reis met Jason. Hierover wellicht later meer, of zoek ze zelf op in een boek of op internet!

Koning Aegeus had ook een probleem met koning Minos van Kreta. De stad Athene moet elke negen jaar zeven jongens en zeven meisjes offeren aan de Minotaurus die leeft in het labyrint op Kreta. Één van de jaren besluit Theseus mee te gaan om de Minotaurus te vermoorden. Hij spreekt met de koning af om dat hij terug zou komen met een wit zeil als hij het overleefd heeft. Zou hem dat lukken??

De vrouw van Koning Aegeus was Medea. Zij had zelf ook een zoon en zag Theseus dus als bedreiging voor de troonsopvolging. Zij draagt hem daarom op de stier van Marathon (zie werken Herakles) te doden, met de hoop dat hij dat niet zou overleven, maar Theseus verslaat de stier!

Daarom probeert Medea hem ook nog eens te vergiftigen, maar ook dat mislukt.

Eenmaal op Kreta wordt Theseus verliefd op de dochter van de koning, Ariadne. Zij wil hem helpen en geeft hem een zwaard en een bol draad. Als Theseus het labyrint ingaat, bindt Ariadne het draad vast bij de ingang en daarna rond zijn middel. Na niet al te lang vindt hij de Minotauros, vecht met hem en hij wint! Door het draad vindt Theseus de weg weer naar buiten.

Op de weg terug naar Athene, laat Theseus Ariadne achter op het eiland Naxos. Ariadne vervloekt hem, waardoor Theseus vergeet het witte zeil te hijsen. Als koning Aegeus dan een schip met zwarte zeilen ziet aankomen bij Athene, denkt hij dat Theseus het niet heeft overleefd. Uit verdriet stort Aegeus zichzelf in de zee (die vanaf toen de Egeïsche zee heet) en Theseus wordt koning van Athene!

Theseus is een halfgod.

1. waar
2. niet waar
3. onbekend

meer helden

- Zoek nog een ander verhaal op van een Griekse held of halfgod op internet (5 mins Zs)

- Deel dit verhaal met je buur (5 mins Zf)

- Daarna delen we een aantal van de verhalen met de klas en op Google Classroom, zodat de rest ook de verhalen kan lezen!

Huiswerk

- Deel het verhaal dat je net gevonden hebt op de GC en lees de andere verhalen van je klasgenoten

- lees het verhaal van alle werken van Herakles https://historiek.net/herakles-hercules-held-twaalf-werken/56909/ 

- bedenk zelf nog één werk dat Herakles kan doen (fantasie of echte wereld) en schrijf dit uit. In te leveren op de GC

- let op: meer cijfers binnenkort!