TL 4 H 7.4 en 7.5

TL 4 H 7.4 en 7.5

Vertering

TL 4 H7.4 Vertering

leerdoelen

- verteringsstelsel: delen en taak

- functie vertering

- functie en werking verteringsenzymen

- vertering koolhydraten, eiwitten en vetten plaats vindt

- waar en hoe voedingsstoffen in bloed komen

- voedselresten in dikke darm

Voedingsmiddelen voedingsstoffen

Een voedingsmiddel is alles wat je eet/drinkt.

Een voedingsstof is een nuttige stof in een voedingsmiddel.

Er zijn 6 voedingsstoffen:

• koolhydraten
• eiwitten
• vetten
• vitamine
• mineralen
• water

Waarin zitten de voedingsstoffen

Eiwitten: in vlees, vis, melkprodukten, noten, peulvruchten.

Vetten: olie, boter, vlees koekjes, chips

Koolhydraten: rijst, brood, aardappels, macaroni

Water: koffie, thee enz.

Vitaminen en mineralen: anders per soort.

functie bij voedingsstof

• Bouwstof:  eiwit, water, mineralen zoals kalk en ijzer
• Brandstof: vet koolhydraat (en eiwit als je het teveel binnen krijgt)
• reservestof: vet en koolhydraat
• beschermende stof:  vitamine en mineralen

Functie van voedingsstoffen

Voedingsstoffen kunnen 4 functies hebben:

• Bouwstof: nodig om te groeien/nieuwe cellen te maken.
• Brandstof: voor energie
• reservestof: energie opslaan
• beschermende stof: om ziekten te voorkomen.

Vertering

In voedingsmiddelen zitten voedingsstoffen.

Vetten, eiwitten en (veel) koolhydraten kunnen niet zomaar opgenomen worden in het bloed. Deze voedingsstoffen moeten verteerd worden.

Vitamines, mineralen en water kunnen wel direct worden opgenomen in het bloed. 

Vertering van deze stoffen is niet nodig.

Peristaltische beweging

Speeksel

Speekselklieren in je mond produceren speeksel.

Speeksel bestaat uit water, slijm en een enzym.

Dit enzym begint met de vertering van zetmeel.

Verteringssap

Speeksel => verteert zetmeel

                     => remt bacteriegroei

                     => zorgt dat je voedsel makkelijk doorslikt

Maagsap => verteert eiwit

                     => doodt bacteriën

Darmsap => verteert koolhydraat, eiwit, vet

Alvleessap => verteert koolhydraat, eiwit vet

let op: 

gal is geen verteringssap: het verteert niet:

Gal EMULGEERT vetten

De Maag

*Doodt bacteriën => de maag maakt maagsap.  Hierin zit maagzuur: dit doodt bacteriën

* Verteert eiwitten => De maag maakt maagdsap. Hierin zitten enzymen die eiwitten kunnen verteren.

* Bewaarplaats van voedsel. De maag laat steeds kleine beetjes de maag uit gaan, door de portier naar de twaalfvingerige darm.

Twaalfvingerige darm

Functie: vertering van het voedsel

Hier komen:   * darmsap (wordt

                                 hier gemaakt)                                                                 * alvleessap

                             * gal

bij het voedsel. Nu kunnen alle voedingsstoffen verteerd worden

Dunne en dikke darm

functie 

Dunne darm:  opnemen van voedingsstoffen

Dikke darm: opnemen van water

Endeldarm: bewaarplaats ontlasting

Het opnemen van stoffen gebeurt vooral door de darmvlokken

Darmvlokken

Darmplooien zijn grote uitstulpingen aan de binnenkant van de darm.

Darmvlokken zijn kleine uitstulpingen op de darmplooi.

Samen zorgen ze voor een  groter  oppervlakte aan de darm, zodat de voedingsstoffen   sneller kunnen worden opgenomen

Hoofdstuk 7 Ademen en eten 

7.1 Alles werkt samen

7.2 Ademen

7.3 Eten

7.4 Verteren

7.5 Ademen en eten bij dieren

Leerdoelen 7.5

• Je kunt het verband aangeven tussen het soort voedsel en de vorm van het gebit van dieren.

• Je kunt het verband aangeven tussen het soort voedsel en het verteringsstelsel van dieren.

• Je kunt uitleggen hoe reptielen, vogels en zoogdieren ademhalen.

• Je kunt uitleggen hoe vissen ademhalen.

• Je kunt uitleggen hoe insecten ademhalen.

• Je kunt uitleggen hoe amfibieën ademhalen.

Type kiezen + wat eet het dier

Het verteringsstelsel

De lengte van het verteringstelsel is ook aangepast aan het voedsel.

- Planteneters: lang verteringsstelsel

- Vleeseters: kort verteringsstelsel

- Alleseters: middellang verteringsstelsel

Hoe haalt een vis zuurstof uit het water?

• geen longen maar kieuwen

kieuw = kieuwboog met kieuwplaatjes. 

in kieuwplaatjes zitten plooien = kieuwlamellen

Als water langs deze kieuwlamellen stroomt dan nemen de bloedvaatjes hierin daar zuurstof uit.

Hoe haalt een vis zuurstof uit het water:

Geen longen maar kieuwen

Kieuw = kieuwboog met kieuwplaatjes

In kieuwplaatjes zitten kieuwlamellen (met daarin bloedvaatjes)

Als zuurstofrijk water langs de kieuwplaatjes stroomt nemen de bloedvaatjes zuurstof op (en geven koolstofdioxide af).

Hoe ademen vissen?

Hoe ademen vissen?

Vissen hebben kieuwen --> liggen in de kieuwholte --> is afgedekt met het kieuwdeksel

- Vis opent bek en neemt hap water met zuurstof --> kieuwdeksel is dicht

- Vis sluit bek --> kieuwdeksel gaat open --> water stroomt naar buiten langs de kieuwen

Blz 65 - 71, maak 1 t/m 12 

planteneters

vleeseters

alleseters

herbivoor

carnivoor

lange darmen

korte darmen

middellange darmen

knip kiezen

plooi kiezen

knobbel kiezen

omnivoor

Waarom is het tegenstroomprincipe zo handig?

Hoe ademen insecten?

Insecten hebben ademhalingsbuizen. Die heten tracheeën.

Die tracheeën komen uit in het pantser.

Daar zie je gaatjes. Die heten stigma's.

- Achterlijf groter maken --> lucht met 
zuurstof wordt in tracheeën gezogen
- Achterlijf kleiner maken --> lucht met 
koolstofdioxide wordt naar buiten 
geperst

Ademhaling insecten

Tracheeën lopen door het hele lichaam, ook door de poten en kop

Hoe ademen amfibieën?

0

2.39

Levenscyclus Kikker

Kikker ondergaan tijdens hun ontwikkeling een gedaanteverwisseling. Hierbij ademen ze met verschillende ademhalingsorganen

Kikkers

• Kikkers ondergaan gedaanteverwisseling. Van kikkervisje naar kikker.

• 1. Uitwendige kieuwen

• 2. Inwendige kieuwen

• 3. Longen

Blz 72 - 76, maak 13 t/m 21

Wel

Niet

Moet WEL verteerd worden

Hoeft NIET verteerd te worden

Eiwit

Water

Zetmeel

Vetten

Glucose

Mineralen

Vitamine

Beweging in de slokdarm ...

Peristaltische bewegingen

1

Long

2

Hart

3

Lever

4

Maag maakt maagsap; Dit verteert eiwit.

5

Dikke darm

6

Dunne darm

7

Slokdarm

8

Milt (opstroomstof)

9

Nier 

10

Urineblaas

6

Leer de organen uit je hoofd!!

Lever

A

Verbinding tussen de lever en de galblaas naar de twaalfvingerige darm.

B

Maag

In de maag wordt eiwit verteerd.

C

Alvleesklier. De Alvleesklier maakt Alvleeskliersap.

Alvleeskliersap verteert vet, eiwit en koolhydraten.

D

Verbinding van de alvleesklier naar de twaalfvingerige darm

Verbinding van de galblaas naar de twaalfvingerige darm

D

Dunne darm. Het eerste deel (waar de maaginhoud in komt heet de twaalfvingerige darm)

F

Galbuis

H

Galblaas: 

Opslagplaats van gal

G

Wat doet gal?

Leer de onderdelen

Gal emulgeert vetten: Maakt van grote vetbollen kleine vetbolletjes

G

TIP: Maak een mindmap:

Lever - Alvleesklier - Galblaas

Maak ook een mindmap over de maag. Gebruik daarvoor de volgende slides.

Poortader

De poortader loopt van de verteringsorganen naar de lever.

Erg belangrijk: 

Nu kan de lever :

direct controleren of er geen gifstoffen inzitten

De gifstoffen afbreken

Glucose opslaan als glycogeen (zodat je suikergehalte in je bloed niet te hoog wordt)

De nieren

In het nierschors en het niermerg wordt urine gemaakt.

In het nierbekken wordt urine verzameld en naar de urineleider gebracht

De urineleider vervoert urine naar de urineblaas

Welke voedingsstoffen moeten worden verteerd?

1. Vitaminen, eiwitten, koolhydraten
2. Vetten, koolhydraten, mineralen
3. Eiwitten, vetten, koolhydraten
4. Koolhydraten, vitamine, mineralen

Door kauwen wordt het oppervlak van het voedsel vergroot. Waarom is dit belangrijik?

1. Speeksel werkt beter in op het voedsel door
2. Het wordt niet vergroot, daar gaat het niet om
3. De dunne darm werkt beter
4. Dan werkt de dikke darm beter

Wat is de functie van speeksel?

1. Verteren van zetmeel en afremmen van bacteriën.
2. Bacteriën en ziekteverwekkers doden
3. Geeft smaak aan het eten
4. Verteren van eiwitten

De peristaltische bewegingen
vinden plaats in .......
kies het beste antwoord

1. de mond, de dikke darm
2. de darmen, de maag en de slokdarm
3. de maag en de slokdarm
4. de mond en de maag

Welke voedingsstof kan niet direct door de dunne darmwand worden opgenomen?

1. Glucose
2. Vitaminen
3. Mineralen
4. Eiwitten