Mijn proefles

• Pedagogiek
• HBO
• Studiejaar 1

Hechtingsstoornissen

Hechting

Wat is hechting?

Een kind hecht oftewel bindt zich aan de ouders. Dit is een proces dat vooral in de eerste levensjaren van het kind plaatsvindt. Hechting ontstaat door wederzijdse reacties tussen het kind en de ouders (verzorgers) en leidt tot een duurzame affectieve (emotioneel, liefdevolle) relatie. Dit hechten geeft een kind een veilig gevoel, een gevoel dat het kind weet dat er iemand is op wie ze kunnen terugvallen, iemand die van ze houdt.

Gehechtheidsrelaties (hechtingstypes) kunnen onderverdeeld worden in vier categorieën. Welke vier zijn dit?

Onveilig-vermijdend

De gehechtheid van het kind is minimaal. Het kind gedraagt zich zelfstandig, en probeert de ouder te negeren of te vermijden.

Deze vorm van hechtingsstoornis kan ontstaan als een kind

• Vaak afgewezen wordt
  
• Verwaarloosd wordt
  
• Veel verschillende opvoeders heeft
  

Onveilig-afwerend

Het kind zoekt heel veel toenadering bij de ouders. Het kind is niet tot nauwelijks zelfstandig. Als de ouder(s) weg zijn is het kind angstig. Komen de ouders terug dan reageert het kind boos en verontwaardigd.

Deze vorm van hechtingsstoornis kan ontstaan als een kind:

• Onvoldoende aandacht krijgt
  
• Niet op de goede momenten aandacht krijgt
  
• Ervaart dat de ouders erg onberekenbaar zijn.
  

Gedesorganiseerd gehecht

Deze variant van een hechtingsstoornis is een combinatie van de vorige 2 hechtingsstoornissen. Aan de ene kant zoekt het kind toenadering tot de ouder, terwijl dat aan de andere kant tegelijkertijd stress en angst voor het kind oplevert.

Deze vorm van hechtingsstoornis kan ontstaan als een kind:

• Ervaart dat de ouders onvoorspelbaar zijn
  
• Ervaart dat de ouders inconsequent zijn
  
• Vaak spelen trauma’s of andere ingrijpende gebeurtenissen ook een rol. Daarbij moet gedacht worden aan mishandeling, misbruik, verwaarlozing en/of dreigementen
  

Welke groep van de 4 gehechtheidsrelaties is de meest problematische?

Gedesorganiseerd gehecht

De meest problematische groep is de groep die gedesorganiseerd gehecht is: zij hebben geen enkele strategie om met hun behoeften aan nabijheid en exploratie om te gaan. Van IJzendoorn & Bakermans-Kranenburg stellen in hun boek 'Gehechtheid en trauma' dat de gedesorganiseerde categorie van gehechtheid een duidelijke overlap heeft met een hechtingsstoornis.

Gedesorganiseerd gehecht

De ouder is onvoorspelbaar voor het kind en de hechtingsfiguur is tevens de bron van angst. Dit plaatst het kind voor een onoplosbaar conflict: degene tot wie het zich moet wenden voor troost is tegelijkertijd degene voor wie het bang is. Deze hechtingsstijl komt bovengemiddeld vaak voor bij kinderen die mishandeld of verwaarloosd zijn; maar ook ouders met onverwerkte trauma's kunnen gedrag vertonen dat beangstigend voor kinderen kan zijn. Gevolgen kunnen zijn:

• Een vertekend zelfbeeld en laag zelfvertrouwen
  
• Meer gedragsproblematiek (antisociaal gedrag)
  
• Angst en depressie. Een tekort aan motivatie, depressieve stemmingen en zelfdestructief gedrag kunnen voorkomen in de meest serieuze gevallen.
  
• Problemen omtrent aandacht en concentratie

Wanneer een kind zich onveilig gehecht heeft ontwikkelt hij/zij een hechtingsstoornis

1. Waar
2. Niet waar

Niet waar

Onveilige gehechtheid leidt niet per definitie tot een hechtingsstoornis en moet daar dan ook niet mee verward worden. Een onveilige gehechtheids­ relatie is een risicofactor die kan leiden tot het ontwikkelen van een hechtingsstoornis. Dit is echter geen automatisch gevolg (Wijnroks, 2006)

Feitje

Een onveilige gehechtheidsrelatie is omkeerbaar. Door te werken aan de gehechtheidsrelatie is het vertrouwen te herstellen.

Wanneer ontstaat dan wel een hechtingsstoornis?

Tekortschietende zorg in de vroege jeugd heeft gevolgen voor de gehechtheidsrelatie die het kind ontwikkelt. Wanneer die gehechtheidsrelatie niet tot stand komt, wordt gesproken van een reactieve hechtingsstoornis. In het classificatiesysteem DSM- IV worden twee typen onderscheiden: het geremde, waarbij het kind geen gebruik maakt van de ouders als gehechtheidspersoon, en het ongeremde, waar- bij het kind oppervlakkige hechtingen aangaat, met een onvermogen daarin selectief te zijn. 

In het DSM-V valt de reactieve hechtingsstoornis onder de trauma- en stressorgerelateerde stoornissen (net zoals PTSS) en wordt er een onderscheid gemaakt tussen de reactieve hechtingsstoornis en het ontremd- sociaalcontact stoornis. 

Wat is een hechtingsstoornis?

Een hechtingsstoornis is een psychiatrische stoornis die ontstaat wanneer het kind geen duidelijk aanwijsbare gehechtheidsfiguur heeft op wie het zich kan richten, en aangetoond is dat de stoornis niet veroorzaakt wordt door een ontwikkelingsstoornis bij het kind. In feite slaagt het kind er niet in een gehechtheidsrelatie aan te gaan met zijn ouders of verzorgers ten gevolge van verwaarlozing in de eerste jaren. Hiervan is sprake in extreme situaties van verwaarlozing, mishandeling of frequente wisseling van verzorgers.

Doordat het kind van kleins af aan geen goede gehechtheidsrelatie heeft gehad en er dus geen veilige basis bij een gehechtheidsfiguur ervaren werd, heeft hij nooit goed geleerd te exploreren. Dit heeft groot effect op de ontwikkeling van de persoon gehad waar­ door een psychiatrische stoornis is ontstaan: een hechtingsstoornis

Opdracht: geremde en ongeremde type

- De klas wordt verdeeld in 2 groepen, elke groep werkt één van de types uit.

- Welke kenmerken horen bij dit type hechtingsstoornis?

- Hoe kan je als leraar of pedagoog omgaan met iemand die deze vorm heeft? Welke behoeften hebben kinderen met een hechtingsstoornis en hoe kunnen wij als pedagogen daarop inspelen?

- We komen weer bij elkaar en delen onze bevindingen. Het bestandje mag in het mapje 'dialoogsessies' 

Tip: Olie en water, Lawrence Smith; Wij-leren.nl 'hechtingsstoornissen'

Bronnen

Parnassia Groep. (2021). Hechtingsstoornis. https://www.parnassiagroep.nl/uw-probleem/ontwikkelingsstoornis/hechtingsstoornis

Auteur onbekend (2021). Hechting en hechtingsproblemen | NJI. https://www.nji.nl/nl/Kennis/Dossier/Hechting-en-hechtingsproblemen

Wijnroks, L. (2006) Hoofdstuk 1: Hechting bij kinderen. in: Stor,

P. & Storsbergen, H.(redactie) Onveilig gehecht of een hechtingsstoornis. Het onderkennen van hechtingsproblematiek bij mensen met een verstandelijke beperking. (pp 11­24). Den Haag: Uitgeverij Lemma BV.

Heijstek, M. en Koelewijn, h. (2014). Methode Argos: Handvatten voor begeleiders van mensen met een hechtingsstoornis en een verstandelijke beperking. Carante Groep