9.2 Elektriciteit maken

• Natuurkunde / Scheikunde
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 4

9.2 Elektriciteit maken

Voor vandaag

• Vorige les
• Uitleg bij 9.2
• Aan de slag met de opdrachten
• Opdrachten bespreken 
• LessonUp vragen
• Lesafsluiting

Leervragen 9.1 Magnetisme

1. Wat is zo bijzonder aan magneten?
2.  Hoe maak je magnetisme zichtbaar?
3. Wat is een magnetische schakelaar?
4. Waarvoor gebruik je een relais?

Is magnetisme dan ook een vorm van energie?

1. Ja
2. Nee

Het magnetisme van een permanente magneet kun je uitschakelen.

1. juist
2. onjuist

Wat is een elektromagneet?

1. magneet met alleen stroom er doorheen
2. een spoel met heel weinig windingen.
3. een spoel met stroom en een magneet erbij.

Waardoor wordt een elektromagneet sterker?

1. Aantal windingen spoel
2. Koude omgeving
3. Stroomsterkte door de spoel
4. Ijzeren kern toevoegen

Hoe werkt een reedcontact?

1. door er stroom door te laten lopen
2. door de zijden tegen elkaar aan te drukken
3. door een magneet er bij te houden
4. door het reedcontact kapot te maken

Reedcontact

Wat is een relais?

1. Een elektrische schakelaar
2. Een magnetische schakelaar
3. Een lichtschakelaar
4. Een drukschakelaar

Wat is een voordeel van een relais?

1. Detecteren of een schakeling geopend of gesloten is.
2. De stroomrichting één kant op laten gaan.
3. Een grote stroomkring activeren met een kleine stroom.
4. De spanning verlagen tot een veilig niveau.

Relais

Leervragen 9.2 Elektriciteit maken

1. Hoe wek je met een magneet spanning op? 
2. Hoe werken microfoons en luidsprekers?
3. Hoe ontwerp je een luidspreker?

1. Hoe wek je met een magneet spanning op?

Spanning opwekken magneet

• Magneet in spoel steken; dan slaat die uit
• Eruit halen, dan terug

Spanning opwekken magneet

•  = Inductiespanning;

spanningsmeter van links
naar rechts

= wisselspanning 

Wisselspanning

Hangt af van:

• het aantal windingen van de spoel
• sterkte van magneet
• snelheid waarmee magneet beweegt

Wisselspanning

Wordt gebruik in:

• dynamo
• motor in auto
• elektriciteitscentrales

Dynamo

• Magneet die kan rondraaien in spoel
• Magnetisch veld veranderd van sterkte en richting 
• Magneet draait sneller rond en brand feller
• Dynamo is spanningsbron (6V)

Elektriciteitscentrale

• Grote dynamo's = generator
• Grote spoelen draaien rond elektromagneten
• In spoel ontstaat spanning van 10 000 V

Dynamo

• Bewegingsenergie --> elektrische energie 
• Elektromotor doet net andersom

2. Hoe werken microfoons en luidsprekers 

tegenovergestelde werking

Microfoon zet geluid om in elektrische signaaltjes

Luidspreker zet elektrische stroompjes om in geluid 

Microfoon

• Als je voor de microfoon praat gaat het trilplaatje trillen
• Aan het trilplaatje zit een spoel
• Door beweging spoel ontstaat inductiestroom
• Geluidstrillingen --> elektriciteit

Luidspreker

• Permanente magneet, spoel en conus
• De permanente magneet trekt de spoel afwisselend aan, met de maat van de muziek/ stem
• De spoel gaat trellen
• Die zit aan conus
• Conus laat lucht trillen = geluid 
• Elektriciteit --> geluid 

3. Hoe ontwerp je een luidspreker?

Luidspreker ontwerpen

Programma van eisen

• Wat moet de box kunnen?
• Wie gaan de boxen gebruiken?
• Hoe duur mogen de boxen worden?
• Hoelang moeten de boxen meegaan?
• Welke materialen moeten worden gebruikt?

Luidspreker ontwerpen

• Ontwerper bespreekt programma van eisen met de opdrachtgever. 
• Maakt een aantal schetsen
• Maakt werkplan over ontwerp maken
• Werkplan wordt uitgevoerd --> prototype 
• Pas als prototype is goedgekeurd, dan in fabriek maken 

Ontwerpproces

1. Programma van eisen opstellen (PvE)
2. Oplossingen zoeken
3. Ontwerp kiezen en tekenen
4. Prototype maken
5. Product testen en aanpassen 

Aan de slag 

Wat: Maken 9.2 BLZ 95 opdracht 1 t/m 19 (2, 19b niet)

Hoe: Zelfstandig / samen 

Hulp: 1. Boek  2. Directe buurman of buurvrouw 3. Docent

Tijd: 20 min 

Klaar: 1. Nakijken met boekje 2. Aan mij laten zien 

Leervragen 9.2 Elektriciteit maken

1. Hoe wek je met een magneet spanning op? 
2. Hoe werken microfoons en luidsprekers?
3. Hoe ontwerp je een luidspreker?

Opdrachten bespreken 

Juist of onjuist
a. Met een microfoon kun je geluid omzetten in een elektrische trilling
b. Een luidspreker zet een elektrische trilling om in geluid

1. bewering 1 is juist
2. bewering 2 is juist
3. bewering 1 en 2 zijn juist
4. beide beweringen zijn onjuist

1 Geluid verplaatst zich alleen in lucht.
2 Een microfoon zet geluidsgolven om in elektrische signalen.

1. Stelling 1 is juist
2. Stelling 2 is juist
3. Stelling 1 & 2 zijn juist
4. Stelling 1 & 2 zijn onjuist

Wat is een generator?

1. een grote dynamo in een windmolen of energie centrale
2. de magneet in een windmolen of energie centrale
3. de "molen" in een energie centrale
4. de plaats waar de brandstof verbrand wordt in een energie centrale

Wat is een wisselspanning?

1. Een veranderende positieve spanning
2. Een veranderende negatieve spanning
3. Een spanning die met regelmaat verandert van positief naar negatief
4. Een spanning die onregelmatig wisselt tussen positief en negatief

De quizvraag
Standaard staan de antwoordopties bij de quizvragen op tekst ingesteld, maar er zijn meer antwoordopties mogelijk! 

• Tekst
• Formules 
• Audio
• Afbeeldingen 

Een luidspreker is een geluidsbron.
Wat trilt er bij een luidspreker als hij geluid maakt?

1. de conus
2. de stembanden
3. de snaren
4. het trommelvlies

Welke letter geeft de conus van de speaker aan?

1. A
2. B
3. C
4. D

Op een fiets zit een dynamo.
Wat doet de dynamo?

1. De dynamo slaat elektrische energie op.
2. De dynamo wekt elektrische energie op.
3. De dynamo wekt lichtenergie op.
4. De dynamo zorgt voor een stroomkring.

Waarvoor dient de microfoon?

1. Microfoon versterkt het geluid
2. Microfoon verzwakt stemgeluid
3. Microfoon zet elektrische signalen om in geluid
4. Microfoon zet geluidsgolven om in elektrische signalen

Wanneer je een magneet bij een spoel houdt, ontstaat er spanning.

1. Ja, altijd.
2. Ja, wanneer je de magneet of de spoel beweegt.
3. Ja, wanneer je de magneet én de spoel beweegt.
4. Nee, nooit.

De spanningsbron voor een elektromotor is een:

1. dynamo
2. batterij
3. accu
4. stopcontact

Als de magneet in een dynamo draait, dan wordt in de spoel spanning opgewekt.

1. Waar
2. Niet waar

Einde les