Zorg voor het maaltijdgebeuren

• Indirecte zorg
• Secundair onderwijs

Maaltijdbegeleiding 

Lesdoelen

1. Het belang kunnen uitleggen van aangepaste maaltijden

2. Weten hoe een multidisciplinair team kan bijdragen aan het eerste doel

3. Voorbeelden kunnen geven van aangepaste voeding

4. voorbeelden kunnen geven om het maaltijdgebeuren aangenamer te maken

5. Verschillende hulpmiddelen kennen i.v.m. het maaltijdgebeuren

00:12

Werken de logistiek assistenten enkel in het ziekenhuis?

1. JA
2. NEEN

00:38

Mag een logistiek assistent alle zorgvragers helpen met de maaltijd?

Welke (soort) taken mag je als logistiek assistent uitvoeren omtrent maaltijdzorg?

Als logistiek assistent

1. mag je ondersteuning geven bij een zorgvrager MET slikproblemen
2. mag je GEEN ondersteuning geven bij een zorgvrager MET slikproblemen
3. mag je verzorgende en verplegende taken uitvoeren
4. mag je geen directe zorg aan de zorgvrager verlenen

Wat mag je doen als logistiek assistent?

• Bestellingen van maaltijden opnemen. 
• Koude en warme dranken bereiden en opdienen.
• Kleine bereidingen maken (brood smeren, maaltijden opwarmen, …) 
• De maaltijd voorbereiden.
• De maaltijd op- en afdienen
• De eetruimte reinigen na elke maaltijd.
• De afwas doen.
• Alle onregelmatigheden bij de maaltijd (gebrek aan eetlust, …) rapporteren!
• Het maaltijdgebeuren ondersteunen (uitgezonderd bij personen met slikproblemen) hieronder wordt verstaan:

• praktische hulp (bv bord dichterbij zetten, vlees snijden, …) + stimuleren en observeren van de ZV 

• GEEN eten in de mond van de zorgvrager brengen met slikproblemen!!

De voedingsdriehoek

Plaats de voedingsmiddelen van het dagmenu in de juiste laag van de voedingsdriehoek:

Ontbijt:

Middagmaal

Avondmaal

2  ronde sneden volkorenbrood

besmeert met 15 g notenpasta

1 ronde rozijnenkoffiekoek

300 g kipfilet

1 groot glas water

Wat is een multidisciplinair team?

Een multidisciplinair team bestaat uit verschillende zorgprofessionals die samenwerken om de best mogelijke zorg te bieden aan de patiënt.

Leg uit wat een multidisciplinair team is en waarom het belangrijk is voor de zorg van de patiënt.

een te laag gewicht heb je als het BMI

1. minder is als 20
2. minder is als 22
3. minder is als 18
4. minder is als 25

Ondervoeding

• lange tijd minder energie of voedingsstoffen binnenkrijgen 
•  te laag lichaamsgewicht (BMI minder dan 20) 
• of
• onbedoeld gewichtsverlies op meer dan 5 % op minder dan 6 maanden

Ondervoeding in cijfers - België

• 12% 70+'ers effectief ondervoed 
• 45 % lopen een risico
• In WZC 13% van de ouderen ondervoed
• 50% risico op ondervoeding

OORZAKEN van ondervoeding?

• kauw- en slikproblemen
• Gezondheidsproblemen (bv verminderde eetlust, mond- of gebitsproblemen, voedselproblemen, interactie met medicatie)
  
• Sociale factoren (bv financiële toestand, gebrek aan sociaal vangnet)
• Psychisch welbevinden (bv depressie)

• Oudere mensen hebben minder energie nodig, maar de behoefte aan de voedingsstoffen blijft. 
• Ondervoeding  ook mogelijk bij zwaarlijvige zorgvragers. Bijvoorbeeld, een zorgvrager met doorligwonden kan ondanks zijn overgewicht een slechte voedingstoestand hebben

GEVOLGEN  van ondervoeding?

• Afname gewicht en spiermassa

1. verminderde mobiliteit
2. verminderde zelfstandigheid

• Vatbaarder voor ziektes
  
• Moeilijke wondgenezing (doorligwonden)
  
• Meer kans op complicaties bij ziektes en valpartijen (kan fataal zijn).
  

VOORKOMEN van ondervoeding?

• Observeren hoeveel de zorgvrager eet en rapporteren bij te weinig eten (zodat men kan zoeken naar de oorzaak en deze kan behandelen).

• Gewicht opvolgen om de 14 dagen
  

Wat zorgt voor een goede omgeving bij het nuttigen van een maaltijd

1. een tv of luide muziek op de achtergrond om te stimuleren
2. sterke geuren in de omgeving van het eten
3. een gezellige omgeving en aangename verlichting
4. een vaste plaats aan tafel voor een vertrouwd gevoel

Als de zorgvrager wat voedsel rond de mond heeft dan

1. gebruik ik een lepel om de mond te reinigen
2. gebruik ik een servet om de mond te reinigen

Als ik een zorgvrager ondersteun met eten geven

1. observeer ik de zorgvrager en hou ik contact met hem
2. praat ik ondertussen geanimeerd met anderen
3. bepaal ik de snelheid waarmee ik het voedsel toedien
4. bepaalt de zorgvrager de snelheid bv. 30 tot 35 min voor een warme maaltijd

Invalshoeken ondersteuning

Zorg voor rustige omgeving

Handen wassen voor het eten (handhygiëne!)

Bescherm kleding

Gelegenheid tot bidden

Smakelijk opdienen

Blijf niet staan naast cliënt

Invalshoeken ondersteuning

Zit op ooghoogte

Let op tempo zorgvrager bij eten geven (observeren)

Plaats na de maaltijd de zorgvrager weer in de gewenste houding

Gelegenheid tot reinigen mond en gebit

Gelegenheid tot danken

Rapporteer 

Waarom is observatie zo belangrijk

De twee belangrijkste redenen:

• Om verslikking te voorkomen -->                          sliktempo observeren

• Om ondervoeding te voorkomen -->         Door te observeren hoeveel de zorgvrager eet , wat hij eet en na te gaan waarom de zorgvrager eventueel minder eet  (bv. slechte mondhygiëne, tandpijn, ...)

Wat ga je observeren

Lichaamshouding ZV:

• In de rolstoel: rechtzittende houding
  
• In bed ruglig: ongeveer 60°
  

Slikken:

• het sliktempo
  
• neiging tot verslikken?
  
•   voeding snijden of mixen
  
•   vloeistof indikken
  

Wat kan je observeren

Mondhygiëne:

•    Onvoldoende mondhygiëne kan de eetlust verminderen!
  
•    Is het tandvlees niet ontstoken of is er tandpijn?

Observatie zv zelfstandig eten? (hulpmiddelen) 

•   mes - vork?
• Zicht zorgvrager
•   ZV moeite met snijden voeding?

Voorbereiding

• Voorstellen (wie - wat - waar - ..)
•  gepaste hulpmiddelen
• mond spoelen ZV
• kledij beschermen
• voedsel voorbereiden (snijden, pletten, ..)
• zintuigen ok bij ZV? (bril, gebit, ..)
• Zorg voor een rustige omgeving. 
• Zorg voor een goede houding

Wat ga je op letten tijdens de uitvoering van die maaltijdbegeleiding

Uitvoering

• zelfredzaamheid stimuleren dmv hulpmiddelen
• alles op vaste plaats zetten (omstoten tegengaan)
• slecht zicht: plaats benoemen of voelen
• Observeer de zorgvrager
• naast ZV zitten ter ondersteuning
• Vraag waarmee jij kan helpen tijdens het eten. 
• Betuttel de zorgvrager niet

Nazorg

• In bed ruim je de maaltijd af, verwijder je de bedtafel
• begeleiden naar kamer (evt. bed)
• Laat de zorgvrager de mond spoelen,
  
• Geef hem een goede houding
  
• Laat hem de handen wassen

Je gaat iemand begeleiden bij de maaltijd die halfzijdig verlamd is.

1. Je let erop dat de ZV in een comfortabele houding zit
2. Je neemt plaats achter de ZV en buiten het gezichtsveld van de ZV
3. Je stimuleert de zelfredzaamheid
4. Je laat de ZV de handen wassen na het eten

Je gaat iemand begeleiden met dementie die nog wel zelfstandig kan eten

1. Je gebruikt aangepast bestek en borden
2. Je blijft bij de ZV tijdens het eten
3. Je stimuleert extra tijdens het eten. De ZV is immers vlug afgeleid.
4. Je geeft exotisch eten welke ze niet herkennen

Aandachtspunten bij blinden en slechtzienden

• Kijk in de richting van de ZV als je hem aanspreekt en zeg wie je bent.
  
• Zeg het als je een kop koffie, glas ed. neerzet en raak met de hand van de blinde de tas aan.
  
• Zeg wat hij te eten krijgt en waar het op het bord ligt en laat hem/haar eventueel voelen aan het bord en eten.
  
• Als je een glas in zijn hand geeft, zeg dan waar hij die kan neerzetten.
  
• Alle voedsel die ingepakt is uitpakken.
  
• Plaats het bord, glas, beker altijd op vaste plaatsen (voorkomt omstoten).
  
• Gebruik antislipbord of mat, gekleurde bordrand en aangepaste lepels.

Aandachtspunten bij ZV met halfzijdige verlamming

• Zorg dat het voedsel voorbereid is (door te snijden of pletten).
  
• Stimuleer de zelfredzaamheid zo veel mogelijk.
  
• Laat de ZV de niet-verlamde kant maximaal gebruiken.
  
• Observeer hem en geef wat extra hulp indien nodig.

Hulpmiddelen

Keuzehulp drinkbekers

verminderde hand- of polsfunctie of een verminderde kracht in de handen

Betere grip om vast te houden

voor trillende handen

lichtgewicht bestek

verdikt bestek

verzwaard bestek

Wat is een tremorbeker (SassCup)?

1. 
2. 
3. 
4. 

Wat is TREMOR?

1. beven of trillen
2. hoofdpijn
3. spierpijn
4. verslikken

losse opstaande rand

warmwaterbord

voor ZV die meer tijd dan normaal nodig heeft om een warme maaltijd te eten

kan je klemmen op een gewoon bord

Maaltijden verdelen 

en op- en afdienen

Welk soort verdeelsysteem: maaltijden worden in de centrale keuken per persoon gepositioneerd

1. Centraal voedsel verdeelsysteem
2. Decentraal voedsel verdeelsysteem

Er zijn nog andere verdeelsystemen. Kennen jullie er nog 1tje?

Verdeelsystemen voedsel

• Zelfbedieningssysteem
  

• Restaurantsysteem waarbij de bestelling aan tafel wordt opgenomen en ook geserveerd
  

• Systeem waarbij de bewoners het voedsel zelf gaan klaar maken zoals bijvoorbeeld in leefgroepen.
  

Je gaat het menu opnemen bij de zorgvrager. Wat is belangrijk om na te vragen?

Bij het opnemen van de menu bij de zorgvrager is het belangrijk om na te vragen:

 

• Wat de zorgvrager lust en je laat ze kiezen in de soorten menu’s
• Of de zorgvrager een dieet volgt. Noteer welk dieet zodat je ook weet waar men rekening moet mee houden (bv bij diabetici), zoutarm dieet.
• Zijn er andere gezondheidsproblemen die invloed hebben op de maaltijd?
• Heeft de zorgvrager een probleem met slikken of kauwen en moet het eten voorbereid worden: bv vlees gesneden, aardappelen pletten of met het eten gemixt worden, of makkelijk te kauwen zachte voeding.

Opdienen

• Maak bord en voeding gebruiksklaar.
  
• Controleer of het plateau voor de juiste zorgvrager is.
  
• Schotel openen – deksel losmaken.
  
• Soep in een diep bord, bekertje of kom.
  
• Indien nodig: vlees snijden, groenten pletten met aardappelen
  
• Drank in een gepast glas, beker of kom.
  

AANDACHTSPUNTEN

• Broodmaaltijd: boterhammen smeren indien nodig.
  
• Fruit schillen, eventueel in stukken snijden.
  
• Zorgen dat alles binnen handbereik staat: bord, kopje, glas aan de rechterkant.
  
• Het is belangrijk na te gaan of er eventuele verlammingen of beperkingen zijn bij de zorgvrager zodat je alles schikt binnen handbereik van zijn goede kant.
  
• Handvat van een kopje naar rechts bij rechtshandige, links bij linkshandige.
  
• Bij maaltijd opscheppen: zorg dat het bord er smakelijk uitziet.
  
• Schep geen (te) grote porties op.
  
• Wens de bewoner smakelijk eten.
  

Afruimen

• Vraag of het gesmaakt heeft.
• Geef de zorgvrager voldoende tijd na de maaltijd vooraleer je afdient.
• Geef de zorgvrager een goede houding.
• Observeer bij het afdienen steeds wat de zorgvrager gegeten heeft, vraag je af waarom iets blijft liggen, observeer zeker ook de vochtinname.
• Zorg dat de tafel proper achterblijft: verwijder lege glazen, medicatiepotjes, borden…

AANDACHTSPUNTEN

• Medicatie op het plateau wordt toegediend door verpleegkundige of zorgkundige
  

• Eetkar schikken volgens afdelingsgewoontes en afspraken.
  

• Eetgerei onmiddellijk bij het afdienen naar de keuken brengen om in een vaatwasmachine te reinigen op minstens 60° C.
  

• Besteed aandacht aan de reiniging van de plateaus, bij voorkeur in de vaatwasmachine
  

• Zorgvrager met besmettelijke ziekte: alles apart houden, afval wordt ook afzonderlijk gehouden.
  

Als logistiek assistent

1. mag je ondersteuning geven bij een zorgvrager MET slikproblemen
2. mag je GEEN ondersteuning geven bij een zorgvrager MET slikproblemen
3. mag je verzorgende en verplegende taken uitvoeren
4. mag je geen directe zorg aan de zorgvrager verlenen