5.2 Twee manieren van leven

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo lwoo, t, mavo
• Leerjaar 4

5.2 Twee manieren van leven

Leerdoelen 

- Je kunt aangeven hoe het communisme werd verspreid in het Oostblok.

- Je weet hoe het kapitalisme en de democratie werden versterkt in de westerse landen in Europa.

- Je kunt uitleggen hoe de verschillen tussen Oost- en West-Berlijn groter werden.

Ontstaan Sovjet-Unie (SU)

• In 1917 was de tsaar (keizer) afgezet en Lenin aan de macht gekomen. Rusland werd Sovjet-Unie. 
• Lenin was een communist. 
• Om gelijkheid te krijgen, wilde hij het privébezit van grond en bedrijven afschaffen. Alles moest van de staat zijn.  
• Lenin verbood alle andere partijen: dictatuur.

Stalin aan de macht 

• 1924: Stalin aan de macht, voert Lenins ideeën verder door. 

• Stalin werd een meedogenloze dictator. Iedereen moest hem gehoorzamen. Ook de dictators in de satellietstaten van de SU.  

• Met een planeconomie bouwde hij een sterke staal- en chemische industrie op. 

Planeconomie in de SU

• Collectivisatie: boeren moesten hun land afstaan. Zij werden fabrieksarbeider, mijnwerker of moesten als dwangarbeider op het land werken. Alle opbrengst ging naar de staat.
• Er was voldoende werk, maar geen welvaart (lage inkomens)
• De bevolking van de Sovjet- Unie leefde in angst en onder dwang (terreur, geheime politie, strafkampen).

Communisme in Europa en China

• De communisten wilden het communisme over de hele wereld verspreiden -> wereldrevolutie
• Na 1945 hielp Stalin overal in zijn invloedssfeer volgelingen aan de macht, zoals Walter Ulbricht in de DDR ( ook dictator).
• Overal in het Oostblok werden tegenstanders van de communisten vervolgd -> executies en strafkampen.
• 1949: in China de communist Mao aan de macht. Ook Mao schafte het privébezit af en liet veel tegenstanders vermoorden.

Wat was het doel van Lenin met betrekking tot het privébezit?

1. Behouden
2. Verkopen
3. Afschaffen
4. Vermeerderen

Wat was het gevolg van de collectivisatie van de boeren in de Sovjet-Unie?

1. Ze kregen meer land in bezit
2. Ze mochten hun eigen gewassen verbouwen
3. Ze werden fabrieksarbeider, mijnwerker of dwangarbeider op het land
4. Ze konden zelf bepalen wat ze met hun opbrengsten deden

Wat is een kenmerk van de planeconomie in de Sovjet-Unie?

1. Bedrijven konden zelf bepalen hoeveel winst ze maakten
2. De economie was geheel privaat
3. Er was een vrijemarkt-economie
4. Alles was van de staat

Wie werd de leider van de Sovjet-Unie na de afzetting van de tsaar?

1. Mao
2. Lenin
3. Stalin
4. Ulbricht

Kapitalisme in Westblok

De VS versterkte in West-Europa het kapitalisme en de democratie:

• Bij kapitalisme steken bezitters geld in bedrijven om winst te maken. Er is een vrije markteconomie: producten met winst verkopen. 
• Bij de democratie horen vrije verkiezingen  en andere rechten zoals vrijheid van meningsuiting en godsdienst. 

Marshallplan (1948)

• Kapitalisme in West-Europa versterkt met het Marshallplan. 
• Ook goed voor de VS zelf: Europa welvarend -> afzetmarkt voor Amerikaanse bedrijven groter (meer handel en winst). 
• Door het Marshallplan ging de wederopbouw van West-Europa vanaf 1948 snel en ontstond er grote welvaart.
• Door welvaart zouden mensen minder snel voor communistische partijen stemmen, dus minder gevaar. 

Wat is kapitalisme?

1. Bezitters investeren tijd om verlies te maken
2. Bezitters investeren tijd om winst te maken
3. Bezitters investeren geld om verlies te maken
4. Bezitters investeren geld om winst te maken

Wat was het doel van het Marshallplan?

1. Versterking van socialisme en wederopbouw van West-Europa
2. Verzwakking van socialisme en wederopbouw van Oost-Europa
3. Versterking van kapitalisme en wederopbouw van West-Europa
4. Verzwakking van kapitalisme en wederopbouw van Oost-Europa

Aan de slag

Maak opdr. 1 t/m 8 

Blz. 174-175

Botsing tussen Oost en West in Berlijn

BRD: kapitalisme en democratie

• De BRD werd een stabiele democratie en welvarend land. 
• Snelle economische herstel van West-Duitsland een Wirtschaftswunder (economisch wonder) genoemd. 
• Door de tevredenheid met de welvaart accepteerden de West-Duitsers ook de democratie olv president Adenauer

VW Kever als symbool voor welvaart 

DDR: communisme en dictatuur

• De welvaart in de DDR bleef ver achter -> onvrede
• 1953: in Oost-Duitsland een volksopstand uit, 
• die door het Sovjetleger werd neergeslagen:  
• Honderden doden en nog 200 mensen geëxecuteerd.
• Alleen communistische partij toegestaan
• DDR-leider Ulbricht is een dictator en vriend van Stalin

Groot verschil in 1 stad: Berlijn

• De grens tussen Oost en West liep dwars door de stad. 
• Berlijn lang de enige plek waar IJzeren Gordijn open was. 
• Oost-Berlijn was duidelijk armer, maar het openbaar vervoer was er gratis en huren was er goedkoop. 
• West-Berlijn werd ‘de etalage van het Westen’ genoemd, omdat er allerlei luxe te koop was.

De Berlijnse Muur 

• Door de armoede en onvrijheid in de DDR wilden steeds meer Oost-Duitsers weg. Omstreeks 1960 dreigde leegloop. 
• DDR-leider Ulbricht in 1961 rondom West-Berlijn de Berlijnse Muur bouwen. Van de ene op de andere dag werd de grens gesloten. 
• Voortaan werden Oost-Duitsers die wilden vluchten gearresteerd of doodgeschoten. 
• De Berlijnse Muur bleef tot het einde van de Koude Oorlog symbool voor de Duitse deling en de communistische onderdrukking.

Wat was de reden dat de Berlijnse Muur werd gebouwd?

1. Verminderen armoede in DDR
2. Voorkomen vlucht West-Duitsers
3. Voorkomen leegloop DDR
4. Promoten communistische ideologie

Welk land had een Wirtschaftswunder na de Tweede Wereldoorlog?

1. BRD
2. Polen
3. Rusland
4. DDR

Wat is de naam van de leider van de DDR?

1. Lenin
2. Adenauer
3. Ulbricht
4. Stalin

Aan de slag

Maak opdr. 1 t/m 11  

(blz. 174-176)