5.6. Leven langs de limes

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Alle wegen leiden naar ...........

Het Romeinse Rijk

2. Langs de Limes

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen wat de veroveringen van de Romeinen voor de volken in West-Europa betekenden.

Leervragen

1. Ik kan voorbeelden geven van de uitwisseling van de Grieks-Romeinse en de Germaanse cultuur

2. Ik kan uitleggen hoe de Bataafse Opstand tegen de Romeinen verliep

3. Ik kan het belang van de Romeinse wegen uitleggen

Koninkrijk?

De stadstaat Rome is ooit een koninkrijk geweest,

hoewel daar erg weinig over bekend is.

En of het verhaal van Romulus en Remus waar is....?

In 117 na Christus was het Romeinse Rijk op zijn grootst. Toen besloten de keizers om geen gebieden meer te veroveren.

Mare Nostrum, onze zee. Zo noemden de Romeinen de Middellandse Zee.

Germania, zoals onze streek door de Romeinen werd genoemd, bestond uit: Germania Inferior (Laag Germanië) en Germania Superior (Hoog Germanië).

Gallia (Gallië), het huidige Frankrijk, werd door Julius Caesar veroverd. Zijn aanzien steeg hierdoor enorm. De hele oorlog kostte het leven aan meer dan een miljoen Galliërs, en nog een miljoen werden tot slaaf gemaakt. Caesar heeft de oorlog beschreven in het boek Verslagen over de Gallische Oorlog, waarin hij hier en daar wel een beetje overdrijft...vooral over zichzelf.

Met de verovering van Egypte hadden de Romeinen hun voedseltekort in delen van het Romeinse Rijk opgelost: het land werd de graanschuur van Rome.

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Bij Nijmegen (Noviamagus) en Xanten (Castra Vetera) lagen castra. Een castra is een groot fort, meestal voor een legioen. Dit was een leger van ongeveer 6000 soldaten.

Bij Utrecht (Trajectum) lag een castellum. Een castellum is een klein fort, meestal voor een cohort. Dit was een leger van ongeveer 600 soldaten.

De wachttoren die je bij de vorige slide zag, stond bij Vechten (Fectio)

De Tubanten (Tubanti) waren Germanen die in het oosten van het huidige Nederland woonden. De naam kom je tegenwoordig in dit gebied nog regelmatig tegen: de naam Twente is er van afgeleid, net als de naam van de regionale krant Tubantia.

De Bataven woonden in het gebied rond de grote rivieren. Dit gebied heet tegenwoordig de Betuwe, en vermoedelijk komt de naam van de Bataven

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Reconstructie van het castellum Leiden-Roomburg

DE LIMES (Engeland)

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Reconstructie van het mini-castellum bij Den Haag 

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Reconstructie van Castra Noviomagus (Nijmegen)

Limes

• Na de dood van Ceasar veroveren de Romeinen de laatste gebieden van hun enorme rijk. 
• Ze maken vaak gebruik van natuurlijke grenzen zoals: zeeën, rivieren, bergen en woestijnen.
• Maar als het nodig is bouwen ze een versterkte grens met wachttorens en forten. Zo'n grens heet limes. 

De Limes in Nederland

• In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. 
• Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

• Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Bataafse Opstand

• In 69 n. Chr. komen de Bataven onder leiding van Julius Civilis in opstand tegen de Romeinen. 
• Hoewel de Bataven in eerste instantie overwinningen (Trajectum werd door brand verwoest) behalen, worden ze uiteindelijk een jaar later verslagen.
  

De samenzwering van Julius Civilis, geschilderd door Rembrandt van Rijn

Aantekeningen

Rijke en machtige mensen gaan zich steeds meer gedragen als Romeinen: ze kleden zich als Romeinen, spreken de taal en laten 'Romeinse' huizen bouwen. Dit is een Villa Urbana in West-Europa

Pont du Gard (Frankrijk) is een Romeins aquaduct dat later is uitgebreid tot brug.

De Zwarte Poort (Porta Nigra) in Trier (Duitsland) was de poort van de stadsmuur.

De Arena van Nîmes (Frankrijk) is een amfitheater, gebouwd tussen 50 en 100 na Chr. en geïnspireerd op het Colosseum in Rome.

Het wordt tegenwoordig nog steeds gebruikt voor concerten en stierengevechten.

In dezelfde stad, Nîmes, is ook deze tempel te vinden. Het Maison Carrée, zoals het tegenwoordig heet, is een van de best bewaarde Romeinse tempels die men kan vinden op het grondgebied van het voormalige Romeinse Rijk.

Romeinen in Nederland

• De Romeinse tijd (58 v. Chr. - ±400 n. Chr) is een belangrijke periode voor ons gebied. 
• Zo nemen de Romeinen ijzer mee, dat handig is als gereedschap, maar ook het schrift. 
• Hiermee eindigt ook bij ons de prehistorie en begint de historie.

Romeinse mijlpaal

DE LIMES (Nederland)

Wanneer kwamen de Romeinen in onze streken?

1. 158 v. Chr.
2. 58 v. Chr.
3. 58 n. Chr.
4. 158 n. Chr.

Wanneer was het Romeinse Rijk het grootst?

1. 117 v. Chr.
2. 17 v. Chr.
3. 17 n. Chr.
4. 117 n. Chr.

Een castra is groter dan een castellum

1. Waar
2. Niet waar

In een castra bevond zich een legioen

1. Waar
2. Niet waar

Nijmegen was een castellum

1. Waar
2. Niet waar

De limes was een natuurlijke grens

1. Waar
2. Niet waar

Voorbeelden van natuurlijke grenzen zijn:

1. Bergen, rivieren en forten
2. Forten, woestijnen en zeeën
3. Rivieren, woestijnen en zeeën
4. Forten, woestijnen en bergen

Welk volk kwam in 69 n. Chr in opstand tegen de Romeinen?

1. Tubanten
2. Friezen
3. Cananefaten
4. Bataven

Hoeveel soldaten zitten er ongeveer in een legioen?

1. 60
2. 600
3. 6000
4. 60000

Hoeveel soldaten zitten er ongeveer in een cohort?

1. 60
2. 600
3. 6000
4. 60000

Controle vragen

1. Ik kan voorbeelden geven van de uitwisseling van de Grieks-Romeinse en de Germaanse cultuur

2. Ik kan uitleggen hoe de Bataafse Opstand tegen de Romeinen verliep

3. Ik kan het belang van de Romeinse wegen uitleggen

Begrippen uit deze les

• Bataafse opstand
• Limes
• Castellum 
• Castra
• Romanisering
• Mijlpaal

Aantekeningen + maken 5.6