Par. 4.1 Van stad tot wereldrijk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Het Romeinse Rijk

Doelen opschrijven

7. Hoe leidden burgeroorlogen tot het ontstaan van het keizerrijk?

8. Hoe zorgden keizers voor vrede in het rijk?

Lees op blz. 71 "Toen en nu: triomftochten" 

Vorige les:

1. Hoe is het Romeinse Rijk ontstaan?

2. Hoe werd Rome eerst bestuurd?

3. Hoe ging Rome gebieden veroveren?

4. Wat is een pyrrusoverwinning?

5. Hoe werd Rome een wereldrijk?

6. Hoe werd het wereldrijk bestuurd? 

Studiewijzer

30/01 Par. 4.1 Van stad tot wereldrijk

05/02 Par. 4.1 Van stad tot wereldrijk

06/02 Par. 4.2 De Romeinse samenleving

12/02 Par. 4.2 De Romeinse samenleving + PO beginnen

13/02 Par.4.2 De Romeinse samenleving

Voorjaarsvakantie

26/02 Par. 4.3 De cultuur van het rijk

27/02 Par. 4.3 De cultuur van het rijk

04/03 Par. 4.4 De opkomst van het christendom 

05/03 Par. 4.4 De opkomst van het christendom

11/03 Par. 4.5 De Romeinen en de Germanen + PO  inleveren

12/03 Par. 4.5 De Romeinen en de Germanen

18/03 Extra

19/03 Voorbereiden TWT 3

TWT 3: Heel hoofdstuk 4

Vandaag

1. Uitleg par. 4.1 

2. Leerdoelen bespreken

3. Afsluiten

4. Filmpje kijken

Waarom moeten we over de Romeinen leren?

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Rome verovert Italië

• Tussen 350 en 270 v.C. werd heel Italië veroverd. 
• De soldaten waren burgers die hun eigen wapenrusting konden betalen. De meeste waren boer. Als het oorlog was, verlieten ze hun akkers. Het was een eer om te sterven voor hun vaderland, vooral omdat bij overwinning kregen de soldaten een deel van de buit.
• Mannen uit rijke families werden legeraanvoerders en profiteerden heet meest van de oorlogen. 
• Mannen uit onderworpen gebieden moesten als Romeinse soldaten meevechten. 

De Romeinen hadden een goed gewapende leger: het legioen.

Een Pyrrhusoverwinning 275 v C

 

Grieken onder Romeins gezag.

• De Romeinen vielen de Griekse stad Tarentum aan (Zuid-Italië).
• De opstandige Griekse stadstaten werden geholpen door koning Pyrrhus van Epirus. 
• Met 25.000 soldaten en 20 olifanten schrok hij de Romeinen af.                                                     
• Romeinen lieten olifanten op hol slaan, wat veel slachtoffers maakte.

• Pyrrhus won maar de verliezen waren te groot om zijn winst te verdedigen: Pyrrhusoverwinning.

146 v. Chr: veroveren de Romeinen ook Griekenland. 

Van stad tot republiek

• De stadstaat Rome was eerst een koninkrijk en werd in 509 v. C. een republiek (een staat zonder vorst).
• In de Romeinse republiek was de meeste macht in handen van de senaat, een vergaderingen met 300 senatoren. Dat waren mannen uit rijke Romeinse families. 
• Andere Romeinse mannen mochten stemmen en kozen een volkgsvergadering die de bestuurders aanwees. 
• Rome was geen democratie. 

Vorige les...

• Het ontstaan van Rome: Romulus en Remus. Een volk in Latium had Rome veroverd. 
• Rome verovert heel Italië. 
• De soldaten waren burgers die hun eigen wapenrusting konden betalen. Bij de overwinning kregen de soldaten een deel van de buit.
• Mannen uit rijke families werden legeraanvoerders en profiteerden heet meest van de oorlogen. Mannen uit onderworpen gebieden moesten als Romeinse soldaten meevechten. 
• Rome was eerst een Republiek (een staat zonder vorst). De senaat had de meeste macht. 
• Andere Romeinse mannen mochten stemmen en kozen een volkgsvergadering die de bestuurders aanwees.
  
• Rome was geen democratie. 

5. Hoe werd Rome een wereldrijk?

Rome verovert de Middellandse Zee

Rome was niet de enige machtige stad

In Noord-Afrika lag Carthago

Carthago beheerste de handel in het westen van de Middellandse Zee. 

Rome en Carthago kregen oorlog (de Punische oorlogen)

Kaart

Carthago

• Noord-Afrikaanse stadstaat (huidige Tunisië).
• De Romeinen veroverden het eiland Sicilië met oorlogsschepen. 
• Pas na drie oorlogen werden de Carthagers in 146 v.Chr. verslagen. 
• Hun hoofdstad werd verwoest en als Romeinse stad herbouwd. 

Romeinse veroveringen

Griekenland, Turkije en Syrië werden vanaf 146 v.C. veroverd.

Vanaf 58 v.C. werd Gallië (Frankrijk, België en Zuid-Nederland) veroverd.  

In 30 v.C. werd Egypte veroverd. 

Julius Caesar

Hij was heel machtiger en rijk door:

• Verovering van Gallië (Frankrijk en België)
• Zijn soldaten profiterden van de oorlogsbuit. Hij kreeg daardoor alle steun van zijn soldaten.
• Rijkste Romeinen van zijn tijd = politeke macht!

Het Imperium Romanum

• De Romeinen veroverden de gebieden rond de Middellandse Zee en West-Europa.
• Het Romeinse rijk werd een wereldrijk (een groot rijk in meerdere werelddelen). Zij noemden dit gebied hun Imperium Romanum. 
• Als een staat zijn macht over een groot gebied uitbreidt, spreken we van imperialisme.
  

Een imperium is een rijk dat bestaat uit de oorspronkelijke staat (Rome) en andere veroverde staten.

Soldaat in plaats van boer

• Eerst bestond het Romeinse leger alleen uit burgers die zelf wapens konden betalen. 
• Vanaf de 2de eeuw v.Chr.: steeds vaker arme vrijwilligers die hoopten op een betere leven door oorlogsbuit.

Gevolgen: veel boerderijen werden niet onderhouden. Rijke mensen kochten de villa's. Armen trokken naar de stad Rome. 

Romeinse veroveringen

Het was gruwelijk:

•  steden en dorpen werden geplunderd,
•  tegenstanders werden vermoord of gemarteld, 
• en er werden veel krijgsgevangenen gemaakt.
  

6. Hoe werd het wereldrijk bestuurd? 

• De gebieden buiten Italië werden Romeinse provincies onder het bestuur van gouverneurs (bestuurder). 
• De bewoners van de onderworpen gebieden werden onderdanen van Rome en moesten hoge belastingen betalen aan de Romeinse overheid (regering).

Vorige les...

• De Punische oorlogen: Carthago beheerste de handel in het westen van de Middellandse Zee. Rome en Carthago kregen oorlog.
• Romeinen veroverden Griekenland, Turkije, Syrië, Gallië (Frankrijk, België en Zuid-Nederland, Egypte. 
• Juluis Ceasar: zijn soldaten profiterden van de oorlogsbuit.
• Het Romeinse rijk werd een wereldrijk (een groot rijk in meerdere werelddelen). Zij noemden dit gebied hun Imperium Romanum.
  
• Als een staat zijn macht over een groot gebied uitbreidt, spreken we van imperialisme.
• Buiten Italië werden Romeinse provincies onder het bestuur van gouverneurs (bestuurder).
  
• De bewoners van de onderworpen gebieden werden onderdanen van Rome en moesten hoge belastingen betalen aan de Romeinse overheid (regering).

De Forum Romanum!

• Het Forum Romanum was het politieke centrum van het Romeinse rijk, het centrale plein van Rome. 
• Overheidsgebouwen, tempels en triomfbogen en een markt.

7. Hoe leidden burgeroorlogen tot het ontstaan van het keizerrijk?

Romeinse generaals...

• Succesvolle legeraanvoerders weden steeds machtiger:
• ze trokken zich weinig aan van de senaat
• hun soldaten waren geen boeren meer, maar beroepssoldaten. Zij steunden hun generaal. 
• Er ontstonden oorlogen waarbij legeraanvoerders elkaar bestreden. 
• Dit noemen we burgeroorlogen. 

Burgeroorlog

Burgeroorlog: oorlog tegen twee of meerdere groepen uit hetzelfde land of van hetzelfde volk. 

Oude Rome: De generaals vochten tegen elkaar. De generaal die de oorlog won, werd "consul zonder collega" of dictator, voor zes maanden. 

Dictator/ tiraan

Alleenheerser dat aan de macht gekomen was niet door uitverkiezing en evenmin door erfrecht, maar door een staatsgreep, steunend op een lijfwacht of militie (eigen leiger)

Julius Caesar 

Schakkelde alle andere legercommandanten en werd 'consul zonder collega', in andere woorden:  dictator voor het leven!

EN TOEN... werd hij vermoord door andere senatoren. 

De senaat hoopte de macht terug te krijgen, maar...

Na de dood van Julius Caesar... 

Brak opnieuw burgeroorlogen uit: 

• Aanhangers van Caesar vs zijn moordenaars.
• Aanhangers van Caesar onderling, zoals Octavianus en Marcus Antonius.

Octavianus aan de macht: hij versloeg al zijn tegenstanders en kreeg alle macht in handen!

Begin van het Keizertijd 

"Heeft de Republiek gered" en gaf de macht terug aan de senaat. Uit dankbaarheid kreeg de hij van de senaat de eretitel "Augustus" (verheven) en veel privileges en rechten: 

• Opperbevelhebber van het leger, met toezicht van het schatkist.
• Hoogste priester
• Jarenlang consul
• Veto-recht in het volkstribuun
• Egyptische graanvoorraad was zijn privé bezit! (zo regelde hij dat Rome altijd eten had)

Hij had ALLE macht!

De Keizertijd 

De senaat, de consuls en het volkstribuun bleef bestaan, maar de keizer (vorst van een groot rijk) was de baas (ook na de dood van Octavianus).

De keizers benoemden hun eigen mensen voor politieke posities (om provincies te besturen, voor financiën en rechtspraak).

Zo ontstond naast de senaat een apart keizerlijk bestuur met een soort ministeries.

Pax Romana: Romeinse vrede

• Keizer Augustus regeerde meer dan 40 jaar!
  
• Hij zorgde voor rust, orde en vrede.
• Zijn opvolgers breidde het rijk nog verder uit!
• Het rijk had voor een deel natuurlijke grenzen, zoals de Rijn. 

DE LIMES (Engeland)

DE LIMES (Nederland)

De grenzen werden bewaakt door legioenen. 

8. Hoe zorgden keizers voor vrede in het rijk?

Via verharde wegen konden soldaten zich snel verplaatsen naar gebieden waar onrust dreigde. 

Zo zorgden keizers twee eeuwen lang voor vrede in het rijk. 

Staatsinrichting

• Monarchie: koning of een keizer zijn de baas. 
• Democratische monarchie: koning of koningin, maar de volksvertenwoordiging is de baas. Ook de regering (de ministers) moeten doen wat de volksvertenwoordiging wil. Nederland is een constitutionele democratie en constitutionele monarchie!
• Moderne Republiek: president gekozen door het volk, maar moeten hun macht delen met de regering en het parlement.

Opdrachten maken

Werkboekje par. 4.1, blz. 91 opdrachten 1, 2 en 4

Zelfstandig en in stilte

max. 15 minuten

Eerder klaar? Antwoord de leerdoelen

Leerdoelen antwoorden

7. Hoe leidden burgeroorlogen tot het ontstaan van het keizerrijk?

8. Hoe zorgden keizers voor vrede in het rijk?