Les 4 Debatteren de valkuilen 3HGL

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo g, t, havo
• Leerjaar 3

Les 4 Debatteren de valkuilen

Wat is het doel van deze les

1. Je kan drogredenen zelf herkennen 
2. Je kan drogredenen vermijden
3. Je kan het verschil zien tussen de drogredenen

Onjuiste argumentatie/Drogreden

In veel argumentaties worden, bedoeld en onbedoeld, fouten gemaakt. Fouten in argumentaties heten drogredenen. Het (her)kennen van drogredenen heeft twee voordelen:

• Je maakt zelf minder fouten in je argumentatie;
• Je ziet eerder de zwakke punten in de argumentatie van een ander.

Als er een standpunt en een argument gegeven worden, vraag je dan af of dat argument het standpunt duidelijker maakt. Is dat niet het geval, dan is er sprake van drogredenen. Deze komen vaker voor dan je denkt. Lees hier meer over op de volgende pagina's.

Voorbeelden van onjuiste argumentatie/drogredenen

Onjuiste oorzaak-gevolgrelatie: Er zijn drie varianten van deze drogreden (ook wel: onjuist beroep op causaliteit). Bij de eerste variant is de in het argument genoemde oorzaak niet voldoende om tot het voorspelde gevolg te leiden.

1. De tweede wereldoorlog was onvermijdelijk (gevolg en standpunt), want de overwinnaars van de Eerste Wereldoorlog hebben Duitsland in een diepe economische crisis geduwd (oorzaak en argument. Het is niet zo dat een land in een ernstige economische crisis verkeert, automatisch een (wereld)oorlog begint.

Vervolg onjuist beroep op het oorzaak-gevolgschema

2. Het is logisch dat minder havisten zich opgeven voor een hbo-studie (gevolg en standpunt), ze moeten nu immers veel meer lenen dan voorheen (oorzaak en argument). 

Het is niet zeker dat dit laatste de oorzaak is. Het kan ook zo zijn dat meer mensen voor een mbo-studie kiezen of dat er minder mensen met een havodiploma van school komen. 

3. De invoering van de iPads voor alle leerlingen is een slechte zaak (standpunt). De resultaten van de rekentoets worden bij ons op school sinds die tijd steeds slechter (argument). 

Standpunt en argument kunnen allebei waar zijn, maar er is geen verband tussen beide. Er is dus geen sprake van een relatie.

Andere voorbeelden van onjuiste argumentatie/drogredenen

overhaaste generalisatie:

Bij een overhaaste generalisatie wordt er op basis van een of enkele gevallen een conclusie getrokken voor veel of zelfs alle gevallen. Die conclusie is op zijn minst voorbarig.

- Ik had laatst meer dan een half uur vertraging toen ik met de trein reisde (argument). Van enige betrouwbaarheid van de NS is absoluut geen sprake meer (standpunt).

verkeerde vergelijking:

Bij deze drogreden worden twee dingen met elkaar vergeleken, waarbij je je kunt afvragen of die vergelijking wel terecht is.

- Zo erg is het toch niet dat de bijen uitsterven (standpunt). De dinosauriërs zijn ook ooit van de aardbodem verdwenen (argument).

Vervolg 1 van andere voorbeelden van onjuiste argumentatie/drogredenen

Onjuist beroep op het autoriteit:

Zich beroepen op een autoriteit kan een standpunt ondersteunen. Soms is een autoriteit echter onbetrouwbaar, omdat hij belangen bij de zaak heeft, of omdat hij op het betreffende gebied geen autoriteit is. Een meerderheid is ook geen autoriteit.

- De president-directeur van KLM zei het laatst ook al (argument): het valt reuze mee met de hoeveelheid CO2 die vrijkomt door vliegtuigen (standpunt).

Vervolg 2 van andere voorbeelden van onjuiste argumentatie/drogredenen

Persoonlijke aanval:

Van een persoonlijke aanval is sprake wanneer iemand niet ingaat op de argumenten van zijn tegenstander, maar in plaats daarvan de tegenstander beschuldigt van onkunde, onbetrouwbaarheid of andere slechte eigenschappen. Er wordt op de man gespeeld: de persoon wordt aangevallen, niet zijn of haar standpunt. De tegenstander wordt als gesprekspartner dus niet serieus genomen.

- Verschrikkelijk. Wat een warhoofd is die Luuk als vanouds en hij ook nog ooit benoemd als hoogleraar. Hij is absoluut geen reclame voor de Universiteit van Harderwijk. Kunnen ze daar geen betere hoogleraren krijgen?

Vervolg 3 van andere voorbeelden van onjuiste argumentatie/drogredenen

Ontduiken van de bewijslast

Bij deze drogreden beweert iemand iets om vervolgens van de andere partij 'bewijs voor het tegendeel' te vragen. Ook als iemand in een discussie of een debat geen argumenten voor zijn standpunt wilt geven, heet dat ontduiken van de bewijslast.

- Ik heb nog geen goed argument gehoord tegen mijn opvatting dat het met de klimaatverandering allemaal wel losloopt. 

Vervolg 4 van andere voorbeelden van onjuiste argumentatie/drogredenen

Vertekenen van het standpunt

bij het vertekenen van het standpunt wordt het standpunt of een argument van de tegenstander onjuist weergegeven. de tegenstander wordt dan een standpunt of argument in de mond gelegd, dat hij niet heeft ingenomen. Dat is dan meestal een uitspraak die niet zo (ge-)makkelijk te verdedigen is.

 - De Amerikaanse president zegt dat Europa meer geld aan zijn defensie moet uitgeven. Zie je wel dat hij liever niets meer met Europa te maken heeft!

Vervolg 5 van andere voorbeelden van onjuiste argumentatie/drogredenen

Bespelen van het publiek

Soms geeft iemand zijn standpunt zó dat het moeilijker wordt om ertegen in te gaan. Dat heet het bespelen van het publiek. Op deze manier probeert iemand een afwijkende mening te voorkomen.

- Mensen die ook maar een beetje goede smaak hebben, zullen zich echt niet verlagen om naar de Toppers te gaan.

Onjuiste oorzaak-gevolgrelatie 

Onjuist beroep op autoriteit

cirkelredenering

verkeerde vergelijking

persoonlijke aanval

ontduiken van bewijslast

bespelen van het publiek

vertekenen van een standpunt

uit een oorzaak wordt een gevolg afgeleid of andersom.

iets is zo, omdat een autoriteit (persoon of geschreven bron) dat vindt

hetzelfde standpunt herhalen, maar met andere woorden

een oordeel wordt gerechtvaardigd doordat iets bepaalde kenmerken heeft.

niet ingaan op de argumenten van een ander, maar deze beschuldigen van onkunde, onbetrouwbaarheid of andere slechte eigenschappen

vragen om bewijs van het tegendeel vragen om jouw standpunt te weerleggen.

het standpunt van of een argument van de tegenstander onjuist weergeven

het formuleren van een standpunt op zo'n manier dat het moeilijker wordt om ertegenin te gaan. 

Opdracht 1: Geef aan juist of onjuist: Bij een overhaaste generalisatie wordt geen algemene uitspraak afgeleid.

1. Juist
2. Onjuist

Opdracht 2: Bepaal van de onderstaande zinnen om welke drogreden het gaat. 

1. Als docenten op een excursie bij het eten een wijntje nemen, mogen leerlingen dat ook. 
2. Geneeskundestudenten lezen nooit literatuur. Drie vrienden van mij studeren geneeskunde en ik zie ze nooit een boek lezen.
3. Jij weet toch ook wel dat zij de verkeerde keuze heeft gemaakt? 
   
4. Mijn beste vriendin vindt dat geen betrouwbare route. Daarom vind ik het niet verantwoord om daar in mijn eentje langs te fietsen. 
5. Joris was voor zijn presentatie vorige week erg zenuwachtig. Hij heeft wel erg weinig zelfvertrouwen. 
6. Ga je niet mee naar de voorstelling van de band? Dus jij vindt Netflix kijken belangrijker dan je vrienden. 
7. Ik vind het bij jouw vrienden niet erg leuk, omdat het mij daar niet zo bevalt. 

1 = verkeerde vergelijking

2 - overhaaste generalisatie

3 = bespelen van het publiek

4 = onjuist beroep op autoriteit

5 = overhaaste generalisatie

6 = vertekenen van het standpunt

7 = cirkelredenering

Maak een keuze uit één van de volgende drogredenen

• Onjuist beroep op oorzaak-gevolgrelatie.
• Onjuist beroep op autoriteit.
• Verkeerde vergelijking.
  
• Overhaaste generalisatie.
  
• Cirkelredenering.
  
• Persoonlijke aanval.
  
• Bespelen van het publiek,
  
• Ontduiken van de bewijslast.
  
• Vertekenen van het standpunt.

Opdracht 4: Vind de drogreden. Bepaal welke drogreden wordt gebruikt (mag in tweetallen). "De leraar zegt dat ik een onvoldoende heb, dus hij zegt eigenlijk dat ik geschorst moet worden"

1. het vertekenen van een standpunt
2. persoonlijke aanval
3. cirkelredenering
4. bespelen van het publiek

Het juiste antwoord is A: het vertekenen van een standpunt. Er staat letterlijk: 'de leraar zegt dat ik een onvoldoende heb', en daar komt het woord schorsing niet in voor. De leraar zegt dus niets over een schorsing, maar alleen dat de persoon in kwestie een onvoldoende heeft. Daarom is het juiste antwoord A.

Opdracht 5: Vind de drogreden. Bepaal welke drogreden wordt gebruikt (mag in tweetallen). "Dat weet iedereen, dat hoef ik niet uit te leggen"

1. onjuist beroep op autoriteit
2. onjuiste oorzaak-gevolgrelatie
3. ontduiken van bewijslast
4. persoonlijke aanval

Antwoord C is juist. Er is sprake van het ontduiken van bewijslast, omdat het geven van een uitleg vermeden wordt. Door te zeggen 'dat iedereen het weet en je daarom niks hoeft uit te leggen', ontsnap je aan het geven van een uitleg. Het is geen onjuiste oorzaak-gevolgrelatie, omdat hier niks met elkaar in verband wordt gebracht. 

Opdracht 3: Vind de drogreden. Bepaal welke drogreden wordt gebruikt (mag in tweetallen). "Het is waar, want ik heb het op TikTok/Instagram gezien"

1. vertekenen van een standpunt
2. persoonlijke aanval
3. cirkelredenering
4. onjuist beroep op autoriteit

Zeggen dat iets klopt, omdat het ergens staat, is een drogreden waarbij je onjuist een beroep op autoriteit doet. Antwoord B is dus goed. 

Opdracht 6: Vind de drogreden. Bepaal welke drogreden wordt gebruikt (mag in tweetallen). "Elke keer dat ik mijn schoolboeken onder mijn kussen leg voor het slapen gaan, haal ik de volgende dag een voldoende"

1. onjuist beroep op autoriteit
2. onjuist beroep op ooorzaak-gevolgrelatie
3. verkeerde vergelijking
4. persoonlijke aanval

Het juiste antwoord is B. Dit is een onjuiste oorzaak-gevolgrelatie omdat twee dingen met elkaar in verband worden gebracht, die niks met elkaar te maken hebben. Die voldoende is waarschijnlijk gehaald omdat de persoon in kwestie de antwoorden op de vragen wist. Niet omdat de schoolboeken avonden van tevoren onder het kussen waren gelegd.

Ik kan nu drogredenen benoemen en deze herkennen als ze worden gebruikt

Ja

Nee

Misschien

Extra oefeningen drogredenen herkennen. Maak een keuze uit de onderstaande drogredenen. Opdracht 1: Mijn oma rookte een pakje sigaretten per dag en ze is 102 geworden, dus roken is niet ongezond!

1. overhaaste generalisatie
2. cirkelredenering
3. onjuiste oorzaak-gevolgredenering
4. persoonlijke aanval

Maak een keuze uit onderstaande drogredenen. Opdracht 2: Ik vind Dorian erg aardig, omdat ik haar graag mag.

1. overhaaste generalisatie
2. onjuiste oorzaak-gevolgrelatie
3. cirkelredenering
4. persoonlijke aanval

Maak een keuze uit de onderstaande drogredenen. Opdracht 3: Jouw ideeën voor duurzaamheid zijn waardeloos, want jij leeft zelf ook niet groen.

1. overhaaste generalisatie
2. persoonlijke aanval
3. cirkelredenering
4. onjuiste oorzaak-gevolgrelatie

Meer informatie?

Klik op de link van onderstaande site om meer informatie te krijgen over de verschillende soorten drogredenen en extra uitleg. 

www.scribbr.nl