FIG Jaar 2 - Les 4.1 Metacinema

• Film
• MBO
• Studiejaar 2

METACINEMA

Metacinema is cinema over cinema, film die commentaar geeft op films en het maken en bekijken ervan. Deze zelfreflecterende films kunnen gaan over filmmakers die een film maken of bevat een personage dat erkent dat ze een personage in een film is, bv. door de vierde wand te doorbreken. De films doen precies het tegenovergestelde van wat de meeste films doen. In plaats van dat het maakproces zo onzichtbaar mogelijk is en de kijker helemaal wordt meegezogen in het verhaal, confronteren ze het publiek met de kunstmatigheid van film. Metacinema stelt vragen over filmmaken, film kijken en films in het algemeen.

Films over de filmwereld

De filmindustrie en vooral Hollywood kijkt graag naar zichzelf en is dus enthousiast over films die over henzelf - de filmindustrie/Hollywood - gaan. Deze films kunnen gaan over bijvoorbeeld een schrijver die een scenario probeert te schrijven of een filmmaker die een film maakt. Films die gaan over het maken van films bestaan al sinds het begin van film. Het eerste voorbeeld komt al uit 1914. In de film A Film Johnnie verstoort Charlie Chaplin de opnames op een filmset. In de jaren 30 en 40 toonden backstage-musicals en -komedies zoals Hellzapoppin' (1941) het medium film. 

Hellzapoppin' gaat niet alleen over de filmindustrie maar confronteert de kijker op nog andere manieren met de kunstmatigheid van film.
Welke andere manieren gebruikt de film?

Singin' in the Rain

Hollywood staat vooral bekend om de grote filmsterren, al sinds begin vorige eeuw worden acteurs en actrices gekoesterd door de industrie en het publiek. Maar in sommige films worden de sterren juist ook onder de loep genomen en bekritiseerd. De film Singin' in the Rain (1952) bijvoorbeeld toont hoe de industrie en sommige sterren moeite hadden met de overgang van stille film naar de geluidsfilm (de 'talkies'). Daarnaast zien we ook het divagedrag van sommige sterren. 

Welke problemen die industrie en acteurs/actrices hadden met de overgang van stille film naar de talkies worden in dit fragment getoond?

The Player

The Player (1992) is een film van Robert Altman waarin de filmwereld neergezet wordt als een wereld waarin het verdienen van geld belangrijker is dan kwaliteit. Tientallen regisseurs en acteurs uit Hollywood komen erin voor met kleine rolletjes als zichzelf (cameo's). Daarnaast bevat The Player  verwijzingen naar andere films en inside jokes. De openingsscene is legendarisch: een long take van bijna 8 minuten op de parkeerplaats bij de filmindustrie en heen en weer gaat tussen gesprekken  over film. 

Noem (minimaal) één onderwerp uit de filmindustrie of uit films waar de personages in dit fragment commentaar op leveren.

Parodieën

Inmiddels zijn er veel films gemaakt over Hollywood waardoor het steeds moeilijker wordt om echt origineel te zijn. Een genre dat het juist moet hebben van het verwijzen naar de filmindustrie en andere films, zijn pardodiefilms. Voorbeelden zijn (waarvan sommige al eerder in lessen gezien of besproken) Blazin Saddles (parodie op Westerns), Scary Movie (parodie op horrorfilms), Shaun of the Dead  (parodie op zombiefilms). 

Scream

Scream is een serie parodie slasher films van Wes Craven. De film volgt Sidney Prescott, een middelbare scholier in Woodsboro, die het doelwit wordt van een mysterieuze moordenaar met een Ghostfacemasker. De film combineert komedie en 'whodunit' met het geweld van het slasher-genre om de clichés van horrorfilms als Halloween (1978), Friday the 13th (1980) en Craven's eigen A Nightmare on Elm Street (1984) te parodieren. Scream was de eerste film die personages bevatte die op de hoogte waren van echte horrorfilms en openlijk de clichés bespraken waar de film(gebeurtenissen) vervolgens mee speelde.

Welke clichés in horrorfilms vertelt Randy als 3 regels om te overleven?

Spaceballs

Spaceballs is een komische film uit 1987. De film is een persiflage op populaire sciencefiction-series en -films zoals Star Trek, Planet of the Apes en Alien, maar parodieert vooral Star Wars. De humor van deze film zit ook in het doorbreken van de vierde muur. 

Be Kind Rewind

Be Kind Rewind laat zien dat het mogelijk is om andere films na te maken, zonder per se een parodiefilm te zijn en daarbij ook nog verrassend origineel te zijn. In de film gaan videotheekeigenaren bekende Hollywoodfilms namaken omdat de originelen gewist zijn. 

Als jij een bekende film zou mogen namaken met een of meer van je klasgenoten, welke film zou dat dan zijn? En waarom deze film?

Kunstmatigheid film

Metacinema laat de kijker de kunstmatigheid van film te laten zien. Dit kan door een personage dat zich bewust laat zien als zijnde acteur, bijvoorbeeld door tegen de camera te spreken en/of commentaar te leveren op het maakproces van de film. Dit zagen we al in Hellzapoppin' , maar er zijn in de filmgeschiedenis vele films die dit toepassen. Erg bekend is de tienerkomedie Ferris Buellers Day Off (1986) waarin Ferris telkens tegen de kijker praat. Andere bekende voorbeelden zijn Annie Hall  (1977), Kiss Kiss Bang Bang (2005) en Deadpool (2016).

Weet je nog wat ook alweer de eerste fictiefilm was die de vierde wand doorbrak?

1. A Trip to the Moon
2. The Jazz Singer
3. The Great Train Robbery
4. The Wizard of Oz

Stranger than Fiction

In de film Stranger than Fiction (2006) hoort Harold Crick een stem die zijn leven als een voice-over vertelt terwijl het gebeurt. De stem vertelt dat Harold binnenkort zal sterven en hij probeert dat einde op de een of andere manier te voorkomen.

Op welke manier reflecteert deze film op cinema?

Funny Games

Funny Games (1997) is een psychologische thriller van Michael Haneke waarin twee jongens een gezin gijzelen en martelen met sadistische spelletjes in hun vakantiehuis. De film speelt met de grens tussen fictie en realiteit. Paul doorbreekt de vierde muur regelmatig als hij tegen het publiek spreekt over hun verwachtingen, terwijl Peter opmerkingen maakt over suspense in traditionele cinema. 

WAARSCHUWING: Fragment begint met best een heftig shot waarin iemand neergeschoten wordt. 

Regisseur Haneke wilde met Funny Games kritiek leveren op geweld in films en het kijkgedrag van het publiek.
Wat vind je daarvan? En wat bereikt of bedoelt hij volgens jou met dit fragment?

We zijn bijna bij het einde...

Nog één vraag!

Wat willen makers door het maken van metacinema/metafilms?

Meld je je nog even bij mij af...?

Meld je je nog even bij mij af...?