Filosofie LJ4 - Ethiek - lesweek 2 verdieping ethiek + utilisme en Kant

• Filosofie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Ethiek

Ethiek

Planning vandaag

Blok 1: Terugblik + uitleg vier ethiek soorten

Blok 2: Uitleg utilisme + Kant en uitleg opdrachten

Blok 3: Zelfstandig werken

Blok 4: 5 minutengesprekjes over essay

1A ''Ik hou van je, dus ik trouw met je''
Wat is de waarde? En wat is de daarmee verbonden norm?

2: Waarom is vrijheid zo belangrijk bij de vraag naar het goede?

Ethiek

• Reflectie op ons handelen (wat is goed/fout?)
• Morele opvattingen zijn tijd- en plaatsgebonden.
• Moraal: geheel van morele normen en waarden dat als belangrijke richtlijn wordt wordt voor het eigen handelen.
• Normen: concrete gedragsregels
• Waarden: Nastrevenswaardige eigenschappen/kwaliteiten

Ethiek

Aristoteles: ’Het wezen van een mens is dat het kan nadenken. Een mens is een rationeel wezen dat keuzes moet maken.’

Morele keuzes? Drie aspecten zijn van belang:

1. Kennis (bewustzijn) --> VB: krant en steun dictator

2. Vrijheid --> debat met determinisme

3. Menselijk welzijn (dus niet een persoonlijk dilemma)

Ethiek

Kortom:

• Je moet zelfsturend zijn (autonoom).
• Dus enige vrijheid en kennis hebben
• Onafhankelijkheid is cruciaal.

Steeds meer wordt ethiek: wetenschap vergroot kennis.

Moreel gezichtspunt - vier kenmerken

1. Het is normatief (het schrijft handelen voor)
2.  Waarden en normen zijn gericht op welzijn mens (gaat om op zichzelf nastrevenswaardige doeleinden als welzijn en geluk)
3. Alpartijdigheid (rekening houden met alle betrokkenen)
4. Universeel geldig (anders is ethiek een personenspelletje)

4A: Wat zou een determinist beargumenteren ter verdediging van het strafrecht?

Zelftest ethische posities

1. Bryce

2. Josephine

3. Repke

4. Timo

Ethiekvormen

1. Beschrijvende/descriptieve ethiek

Een huidige situatie analyseren.

Welke normen en waarden zijn dominant?

2. Normatieve ethiek

Zijn de (gevonden) normen en waarden ook goed? En waarom?

Welke waarden zouden moeten worden gehanteerd?

Ethiekvormen

3. Meta-ethiek (waar komt goed/fout vandaan?)

''Meta''.  Staat boven de ethiek als het ware.  Reflectie over oorsprong, betekenis en aard van ethische concepten.

4. Toegepaste ethiek

Toepassen van normatief-ethische theorieën in de praktijk.  We gaan er meerdere behandelen en die gaan jullie toepassen.

Is-ought

• Er is een verschil tussen hoe de wereld is en hoe de wereld behoort te zijn. VB: docent NL en lezen.
• Laat je keuze tot wat goed/fout is niet bepalen door hoe de werkelijkheid zich voordoet.
• Normen en waarden zijn dus niet direct uit feiten af te leiden (en andersom). VB: abortussen.

Bij welke vorm van ethiek behoort deze vraag?

''Moet ik (in geval van een conflict) de wet of mijn geweten volgen?''

1. Beschrijvende ethiek
2. Normatieve ethiek
3. Meta-ethiek
4. Toegepaste ethiek

Wat is verantwoordelijkheid?

1. Beschrijvende ethiek
2. Normatieve ethiek
3. Meta-ethiek
4. Toegepaste ethiek

Wie ga je redden?

Een auto botst met een andere auto, waarin een vrouw in barensnood (moet bevallen) zit die naar een ziekenhuis vervoerd wordt voor een keizersnede. 

De bestuurder van de eerste auto (een oudere man) en de bestuurder van de tweede auto (echtgenoot van de vrouw) zijn ernstig gewond.

Elk van de drie personen gaat dood zonder medische hulp. Jij hebt maar één plaats in je cabriolet. 

Theorie 1: Utilisme (gevolgenethiek)

“Het grootste geluk voor het grootste aantal mensen”

• Rationeel: kijken naar de gevolgen van een handeling.
• Goed is datgene dat het doel (waarde) het meest bevordert.
• Het gaat om de grootste nut of grootste hoeveelheid geluk.
• Bentham deed hiermee een poging om ethiek meetbaar te maken.

Theorie 1: Utilisme (gevolgenethiek)

• Ethiek is dus een kwantitatief vraagstuk, waarbij alle geluk evenveel meetelt.
• Voordeel is dus dat elk dilemma een meetdilemma is geworden. 
• En dan kiezen voor hetgeen dat de meeste plezier met zich meebrengt.
• Het doel heiligt de middelen

Theorie 1: Utilisme (gevolgenethiek)

Kritiek is er echter ook

• Het is lastig in te schatten wat de gevolgen zijn en wanneer dat ophoudt.
• Hoe moet je meten wat geluk is?
• Individuen worden opgeofferd voor het belang van de groep/samenleving.
• Daarmee kan het dus een gevaar zijn voor de liberale democratie.

Theorie 1: Utilisme (gevolgenethiek)

John Stuart Mill

• Bescherming van minderheden (denk aan slavernij).
• Handeling verkiezen die meeste genot verschaft en niet in strijd is met de menselijke natuur en waardigheid.
• Vrijheid- en schadebeginsel. 
• Maar ja, wat is schade? En het biedt geen oplossing voor alle morele vraagstukken (dieren- en natuurkwesties).

Theorie 2: Kant (plichtethiek)

•  Gevolgen heb je niet in de hand, het gaat om de intentie/plicht van een handeling.
• Iets wat slecht is, is volgens een plichtethicus altijd slecht, ook als de uitkomst goed zou zijn.
• Het gaat om een voorschrift dat onvoorwaardelijk geldig is: het moet een algemene wet zijn.

Theorie 2: Kant (plichtethiek)

• Categorisch imperatief (= een toetssteen voor handelen)
• Stel jezelf de vraag of het redelijk is dat alle mensen deze handeling zouden doen. Zo ja, dan is het jouw plicht om dat ook te doen. Twee vormen:

1. Handel slechts volgens datgene waarvan je tegelijkertijd kunt willen dat het een algemene wet wordt.

2. Handel zo dat je de mensheid nooit alleen als middel ziet, maar ook altijd als doel
Martelen wordt afgekeurd: ook als daar levens mee gered kunnen worden. 

Kant vs. utilisme

1. Intentie vs. consequentie
2.  Bij Kant speelt situatie geen rol. Waarden zijn niet afhankelijk van de situatie.
3. Mens mag nooit een middel zijn bij Kant (bij utilisme wel).  Zou jij willen dat jij als middel voor het geluk van iemand anders wordt gebruikt? Nee.

Vanmiddag

1. Zelfstandig werken aan opdrachten: je ontvangt schriftelijk feedback.

2. Blok 4 (16:00-16:40) begeleiding essay (of eerder?)

Timo	16:00
Alexander	16:05
Repke	16:10
Josephine	16:15
Fleur	16:20
Sara	16:25
Feline	16:30
Bryce	16:35
Vito	16:40