5.6 Kringlopen in het systeem aarde

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

§5.6 Kringlopen in het systeem aarde

Systeem Aarde

De sferen

beïnvloeden elkaar over en weer.

Systeem aarde:

• Klimaatsysteem: de aarde wordt verwarmd
• Platentektonieksysteem: de aarde moet zijn warmte kwijt
• Geodynamosysteem: een natuurlijke kerncentrale

De kringlopen

Overgang tussen de verschillende sferen.

Welke kringlopen zijn er?

Waar worden ze door aangestuurd?

Gesteentekringloop

Koolstofkringloop

Platentektoniek

Hydrologische kringloop

Jong gebergte

Oud gebergte

Afbraak van gebergten

van hooggebergte -> naar middelgebergte en heuvels

door exogene krachten

Huidige gebergtevorming: Alpiene fase

Gebergtes uit de Hercynische fase

-> Pangea

Fases

• Alpiene fase: tegenwoordig 
  

• Hercynische fase: 300 miljoen jaar geleden
  

• Caledonische fase: 450 miljoen jaar geleden 
  

Conclusie: Platentektoniek

Hoe heeft het ontstaan van gebergten bijgedragen aan de vorming van continenten?

De oceaanbodem: recycled zichzelf, niet ouder dan 200 miljoen jaar

De continenten:

• Zijn licht, dus zakken niet de mantel in (midden continenten het oudst, het schild) 
  
• Breiden zich uit door gebergtevorming
  
• Jonge gebergten bij actieve randen, oude gebergten bij passieve randen
  
• De gebergtes die geheel versleten zijn, vormen de kern (het schild) van de continenten (4000 tot 500 miljoen jaar oud)
  

Gesteentekringloop

Gesteente Kringloop

Uiterlijke kenmerken

Sedimentgesteente:

• Gelaagd
• Vaak met fossielen
• Oorspronkelijke sedimentdeeltjes kunnen zichtbaar zijn

Voorbeeld: 

Uiterlijke kenmerken

Stollingsgesteente:

• Geen gelaagdheid
• Geen fossielen
• Mineralen zijn zichtbaar als aparte kristallen

Voorbeeld: 

Uiterlijke kenmerken

Metamorf gesteente:

• Helemaal gekristalliseerd
• Geen holtes of barsten
• Geen fossielen

Voorbeeld: 

Basalt

Marmer

Leisteen

Zandsteen

Graniet

Kalksteen

Gesteente kringloop

Klei

Schalie

Schist

Leisteen

Koolstofkringloop

De koolstofkringloop

Koolstof zit opgeslagen in de atmosfeer, de lithosfeer, de biosfeer en de hydrosfeer.

De koolstof in de atmosfeer draagt bij aan het broeikaseffect van de aarde. 

Maar alle andere sferen zorgen juist dat dat broeikaseffect niet te sterk wordt. 

Hydrologische kringloop

Gesteente kringloop

Tektonische kringloop

Subductie

Opheffing

Vulkanisme

Wegzakken

Stollen

Graniet

Basalt