Tijdvak 8 havo

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

8.1 Industrialisatie en modern imperialisme

kenmerkende aspecten

De industriële revolutie die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële samenleving

De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie

De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme

huisnijverheid

* nieuwe technieken en werktuigen in de landbouw

* hogere voedselopbrengst, grotere bevolkingsgroei

* veel voedselaanbod betekent lage prijzen

* om toch de pacht te kunnen betalen: huisnijverheid

Engeland

rond 1700

• Machtig land met een enorm groot rijk dat zich over de hele wereld uitstrekte.
• De bevolking van Engeland groeit, hierdoor is er meer kleding nodig.
• Veel kleding wordt gemaakt van katoen, dat door slaven op plantages wordt geplukt, en wol.

Het Britse Rijk omstreeks 1700

Schietspoel 1733

• Om sneller kleding te maken, moet je sneller kunnen weven.
• De Engelsman John Kay vond de schietspoel uit. Hiermee kun je veel sneller weven dan met de hand.
• De schietspoel was nog geen échte machine: het bedienen ging met de hand.

Spinning Jenny

1764

• Als je sneller kunt weven, heb je ook meer draad nodig.
• Met de Spinning Jenny van James Hargreaves kon je 8 en later 16 draden tegelijk spinnen

Cotton Gin

1793

• Omdat het spinnen en weven veel sneller ging was er ook meer katoen nodig.
• Om de zaden sneller uit katoenpluizen te halen vond de Amerikaan Eli Whitney de Cotton Gin uit ("Katoen motor"). Gevolg?
• Slavernij neemt toe: er zijn veel meer slaven nodig om de katoen te plukken...

Stoommachine

rond 1764 

• De eerste werkende stoommachine van de Industriële Revolutie was die van Thomas Newcomen rond 1705
• Pas door de verbeteringen van James Watt kon de stoomachine pas echt worden ingezet
• Hoger rendement...
  

De Engelsman James Watt voerde een aantal belangrijke veranderingen door in Newcomen's stoommachine waardoor het gebruik en de inzet makkelijker werden.

van kleinschalige handmatige productie in de huisnijverheid...

... naar grootschalige machinale productie in fabrieken

noodzaak tot grondstoffen en afzetmarkten

• Afrika en Azië hadden grondstoffen voor de Europese fabrieken.
• Grote hoeveelheden voor een lage prijs.
• Goedkopere producten
• Grotere afzetmarkten

Kolonialisme?

• Vanaf 15de eeuw: kolonialisme --> veroveringen met een economisch doel
• Kenmerkend: handelsposten op de kusten
• Vanaf 19de eeuw: modern imperialisme
• Combinatie van economische en politieke doelen
• Politiek: bewijzen macht eigen land (nationalisme)
• Economisch: grondstoffen en afzetmarkten voor industrie

8.2 Een nieuwe samenleving

kenmerkende aspecten

De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme

Discussies over de sociale kwestie

De opkomst van emancipatiebewegingen

Let op: De weekinkomsten van een mannelijke arbeider

was ongeveer 900 cent (9 gulden)

Wie helpt de arbeiders? 

• Sommige fabrikanten gaven de arbeiders wél wat extra's (soms ook uit eigen belang: een fittere arbeider werkt harder...)

• Arbeiders gaan staken: dit werkt alleen als iedereen gaat staken, en dat was moeilijk vol te houden

• Arbeiders gaan samenwerken in vakbonden.

Wie helpt de arbeiders? 

Het communistisch manifest van 

Karl Marx en Friedrich Engels:

* tweedeling in de samenleving, kleine rijke groep met alle kapitaal in handen (bourgeoisie) en een grote groep arbeiders die alleen hun werkkracht kunnen verhuren (proletariaat)

* het proletariaat komt in opstand, neemt de macht over en de heilstaat breekt aan

8.3 Democratisering in Nederland

kenmerkende aspecten

De opkomst van emancipatiebewegingen

Voortschrijdende democratisering met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politieke proces

de opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen; liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme

Liberalen

• Nachtwakersstaat: overheid zorgt alleen voor orde en veiligheid

• Economie helemaal vrij laten

• Sociale wetten kosten teveel geld

• Rechts in de politiek

Socialisten

• Overheid moet er alles aan doen om arbeiders te beschermen

• Betere arbeidersomstandigheden (o.a. meer loon)

• Om dit te bereiken: strijd voor algemeen kiesrecht (ook met stakingen en demonstraties)

• Links in de politiek

Confessionelen

• Confessie=geloof (Protestant/Rooms-katholiek)

• Ongelijkheid omdat God het zo wil, maar goede christenen helpen elkaar
• 
  
• schoolstrijd 1917 (artikel 23 van de grondwet)

• Werkgevers en werknemers moeten er samen uitkomen

Feminisme

• Vrouwen die opkomen voor de (gelijke) rechten van de vrouw
• Zoals kiesrecht en het worden toegelaten op universiteiten

Vereeniging voor 

Vrouwenkiesrecht (VVVK)

Wilhelmina Drucker
Aletta Jacobs

Langzaam verbetering

• Eerste sociale wetten vanaf 1874: Kinderwetje van Van Houten
  

• Leerplichtwet (1900), Woningwet (1901)

• 1917: Algemeen Kiesrecht voor mannen

• 1919: Algemeen kiesrecht voor vrouwen

De arbeider: 'Alleen als zij er ook van zal profiteren, zijn wij bereid, u te helpen het vrouwenkiesrecht te veroveren.'