Afweer

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Afweer

Virussen, bacteriën, schimmels, parasieten, giftige stoffen

Ook in het lichaam vormen zich afwijkende cellen

Er zijn 2 soorten afweer:

1. Aspecifieke afweer
2. Specifieke afweer (immuniteit)

Aspecifieke afweer

2 kenmerken:

1. Tegen alle typen ziekteverwekkers
2. Is aangeboren, vanaf geboorte aanwezig

Aspecifieke afweer

Eerste afweerlinie (huid en slijmvliezen)

1. buitenste laag opperhuid (ondoordringbaar)
2. zweet en talgklieren (pH / zuur)
3. speeksel, traanvocht en slijm (enzym)
4. trilhaarslijmvlies is kleverig
5. maagzuur
6. urine spoelt schoon

Aspecifieke afweer

Eerste afweerlinie (huid en slijmvliezen)

7. slijm in vagina is zuur

8. 'goede' bacterien op de huid, in dikke darm, in vagina

Aspecifieke afweer

Tweede afweerlinie (hulptroepen)

1. Granulocyten
2. Macrofagen
3. Killercellen
4. Interferonen

Aspecifieke afweer

Granulocyten:

• bepaalde witte bloedcellen
• aangetrokken door alarmstoffen van beschadigde lichaamscellen
• aangetrokken door afvalstoffen van ziekteverwekkers
• kunnen door haarvatwand
• fagocyteren de ziekteverwekkers

Aspecifieke afweer

Macrofagen:

• betekent 'grote eter'
• grote witte bloedcellen in het bindweefsel overal in het lichaam
• ruimen ziekteverwekkers in het bindweefsel op

Aspecifieke afweer

Killercellen:

• witte bloedcellen die in de zwezerik zijn gevormd
• doden de aangetaste lichaamscellen
• ruimen ook abnormale lichaamcellen op
• breken de celmembraan open, zodat cel wordt vernietigd

Aspecifieke afweer

Interferonen:

• eiwitten die door lichaamscellen worden gemaakt als ze worden aangevallen (alarmstoffen)
• trekken fagocyterende witte bloedcellen zoals de granulocyten aan

Specifieke afweer

Ziekteverwekkers komen in contact met het immuunsysteem

Het immuunsysteem maakt het lichaam minder of zelfs helemaal niet meer vatbaar voor een ziekteverwekker

= IMMUNITEIT

Specifieke afweer

Het immuunsysteem reageert op antigenen.

Antigenen kunnen zijn:

• stoffen die de ziekteverwekkers vormen
• eiwitten aan de buitenkant van lichaamsvreemde cellen

Er ontstaat een afweerreactie van het immuunsysteem: het mobiliseren van de lymfocyten.

Specifieke afweer

B-lymfocyten

• komen uit het rode beenmerg
• bij contact met antigeen gaan ze vermenigvuldigen
• een deel gaat specifieke antistoffen maken tegen het antigeen
• deze specifieke antistoffen maken de ziekteverwekker onschadelijk
• werkt op 1 ziekteverwekker
• de meeste antistoffen verdwijnen na verloop van tijd uit het lichaam

Specifieke afweer

geheugen B-lymfocyten

• komen in actie als er later opnieuw een besmetting met dezelfde ziekteverwekker optreedt (hebben ze onthouden)
• maken grote hoeveelheden antistoffen aan
• je bent immuun
• humorale immuniteit, humor = lichaamsvocht (bloed en lymfe)

Specifieke afweer

Antistoffen

• gaan aan de buitenkant van de virussen en bacteriën zitten en blokkeren de werking waardoor ze lichaamscellen niet meer kunnen aanvallen en ze kunnen niet meer delen (macrofagen ruimen dit op)
• bacteriën klonteren aan elkaar (macrofagen ruimen dit op)

Specifieke afweer

T-lymfocyten

• vallen zelf cellen aan (besmette lichaamscellen of tumorcellen)
• cellulaire immuniteit
• na besmetting worden er veel T-lymfocyten gemaakt
• elke T-lymfocyt is gespecialiseerd in 1 ziekteverwekker
• er worden ook T-geheugencellen gemaakt voor een latere besmetting
• hiernaast ook nog T-helpercellen (T4-cellen), deze ondersteunen de B-lymfocyten en de T-lymfocyten

Immunisatie

Natuurlijke immunisatie: besmetting oplopen

Actieve immunisatie (vaccinatie): inbrengen van een verzwakte ziekteverwekker (immuunsysteem wordt geactiveerd)

Passieve immunisatie: antistoffen worden in het lichaam gebracht, dit kan bij verzwakte zorgvragers, antistoffen van de moeder via de placenta naar de baby