Film modernisme

• kua
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H5 KT: vrijdag 26 januari

Belangrijke ontwikkelingen in de film in de moderne tijd

Geen film zonder wetenschap en techniek! 

20 stilstaande beelden per seconde achter elkaar tonen: menselijk brein maakt daar beweging van

Huiswerk vraag 10 T1

Jazz is in de eerste helft van de twintigste eeuw vooral de muziek van en voor Afro- Amerikanen, maar pas door witte orkest- leiders als Benny Goodman krijgt de jazz een breder publiek. Leg uit hoe dat komt. 

Huiswerk vraag 10 T1

Antwoord, strekking:

De witte en Afro-Amerikaanse gemeenschap leven strikt gescheiden. Om een breder publiek te bereiken moet ook de witte gemeenschap bereikt worden (die bovendien de platenindustrie in handen heeft). Met witte orkestleiders wordt jazz herkenbaar en toegankelijk voor de witte Amerikanen en wordt daarmee het publiek dus (veel) groter.

Huiswerk vraag 11 T1

Drie opeenvolgende stromingen in de vroege jazz zijn: New Orleans-jazz (of Dixieland), dan Chicago-stijl en daarna swing. 

Noem voor elk fragment de meest opvallende muziekinstrumenten en de wijze van samenspel.

Huiswerk vraag 11 T1

New Orleans-jazz / Dixieland:

• Bezetting: meest opvallend: klarinet, trombone, trompet, vleugel.

• Samenspel: collectieve improvisaties.

Chicago-stijl:

• Bezetting: meest opvallend: contrabas, drums, trompet, trombone, vleugel

• Samenspel: solo-improvisaties.

Swing:

• Bezetting: meest opvallend: viool, saxofoons, blazerssectie, vleugel (voor de orkestleider)

• Samenspel: gespeeld door grote orkesten onder leiding van een orkestleider

LEERDOELEN?

kunnen uitleggen:

• wat de  invloed van het communisme in Rusland is op (kunst en) film,
• wat effect van attractie montage is in films van Eisenstein,
• hoe het Naziregime in Duitsland het medium film gebruikt voor propaganda doeleinden,
• hoe Charlie Chaplin Europa bekritiseert in zijn kritische, satirische filmparodieën.

expressionisme, Hollywood, animaties (facultatieve les)

DE MACHT VERFILMD

   

Film als propagandamiddel en satire 

in Rusland, Duitsland en Amerika 

eerste helft van de 20e eeuw

Voor dat we beginnen

Eerst even dit.....

Propaganda, wat is dat ook alweer?

En wat is satire?

1. RUSLAND

Propaganda: Russische Revolutie 

Eisenstein: Oktober

RUSLAND VANAF 1900

Vanaf 19e eeuw:  arbeiders tegen de tsaar

einde maken aan overheersing en uitbuiting van volk door kapitalisten & aristocratie.

20e eeuw: oktober 1917: Russische revolutie:

--> Monarchie ten van gebracht 

-->  Installatie van het communistische regime: Lenin daarna Stalin

Kapitalisme is een economie waarin de grond en de bedrijven eigendom zijn van ondernemers die met hun bedrijf een zo groot mogelijke winst willen maken. Makkelijk gezegd is dat dus een bedrijf dat van 1 persoon is. 

Aristocratie is een bestuursvorm (een manier hoe je een land kan besturen) en komt oorspronkelijk uit het oude Griekenland. Aristocratie betekent letterlijk 'regering door de besten'. In een aristocratie hebben alleen mensen van adel invloed op het bestuur. 

Uitgangspunten van het communisme waren ideeën van Karl Marx. Maar wat waren zijn ideeën?

0

Gevolgen revolutie voor kunst en cultuur

Functie van kunst verandert: 

Kunst wordt propagandamiddel: kunst moet meebouwen aan toekomst Rusland: 

Opdracht hierbij voor kunstenaars: verheerlijk de revolutie!! 

Verheerlijking door bijv. indrukwekkende portretten te maken van Lenin en zijn opvolger Stalin.

Werken voor de overheid

Gevolgen Russische avant-garde kunstenaars:

Twee keuzes: 

OF vluchten voor de overheid 

OF werken voor de overheid 

Zo niet dan werkkamp --> GOELAG

Schrijvers, denkers en avant-garde kunstenaars werden opgepakt en in grote getalen naar de Goelag-werkkampen getransporteerd. Binnen het Rusland van de Bolsjewieken was geen ruimte voor avant-garde kunst.

Het werken voor de overheid had ook weer gevolgen voor de kunstenaar. Welke?

Gevolgen

-  verliezen vrijheid om eigen stijl en onderwerpen te bepalen.

- opdrachtgevers,  (de rijke elite) hadden onder druk van  communis-ten geen bezittingen meer.

Veel kunstenaars vluchtten dus om hun heil buiten Rusland te zoeken

kunst dienstbaar zijn aan de samenleving. Kunstenaars werden aangenomen in overheidsdienst om sociaal realistische schilderijen te maken over de mooie kant van Rusland. Doeken werden gevuld met vrolijke mensen die graag hard werken, met successen van de leiders zoals Lenin en Stalin of met overweldigende Russische landschappen. De ‘nieuwe’ kunst toont een geïdealiseerd beeld van de bevolking en diende vooral als inspiratie voor het proletariaat. Hieronder zijn enkele sociaal realistische schilderijen te zien.

Kunstenaars in dienst van de machthebbers

Sommige  avant-garde kunstenaars  ondersteunden juist de revolutie  en werkten mee aan de opbouw van de communistische staat.

De politieke breuk met het verleden vertaalt zich in een nieuwe kunst en vormgeving.

El Lissisky: Versla de witten met de rode wig 1919

 In ‘Versla de witten met de rode wig’ (1919) roept El Lissitsky de  bevolking op de revolutie te ondersteunen tegen de contrarevolutionairen.

Eissenstein: kracht van attractiemontage

Eissenstein: in opdracht van de Sovjet-regering om de revolutie te verheerlijken.

 

De kijker sturen dmv montage:

• machtshebbers tegen machtelozen, 
• kerk/staat tegen onderdanen,
• kapitaal tegen arbeid. 

 

 

Zijn techniek is gebaseerd op de totaalindruk en de associaties ('attracties') van de kijker. Eisenstein probeert je te sturen, zodat je sympathie uitgaat naar de arbeiders. 

'Trucs' die Eisenstein in zijn montage toepaste zie je bijvoorbeeld in Pantserkruiser Potemkin.

- vergelijking: de massa wordt vermoord door de soldaten; deze beelden worden afgewisseld met beelden van het slachten van een rund.

- tijd rekken: de trappenscène wordt door veel herhalingen langer dan in werkelijkheid zou kunnen (de trage reactie van de moeder).

- suggestieve cameravoering: de symmetrische trappen, uniformen en de soldaten die niet met hun hoofd in beeld komen suggereren koele meedogenloosheid, terwijl de massa wel met angstige gezichten in beeld komt.

Eisenstein toonde de kracht van de montage, iets waar later bijvoorbeeld Hitchcock (de maker van zenuwslopende thrillers) gebruik van maakte.

 Oktober: Communistische 

propagandafilm

1927: In opdracht van communistische partij de stomme film ‘Oktober’ 

(eerbetoon aan de revolutie van 1917)

Film schetst politieke ontwikkelingen in documentaire stijl: propaganda!

 

Stomme film: Een stomme, zwijgende of stille film (Vlaanderen) is een film waarin alleen het beeldsignaal voorkomt. Pas in 1927 werd het met de komst van de geluidsfilm mogelijk om geluid en beeld synchroon af te spelen.

In oktober 1917 houden de bolsjewieken een staking. Zo breekt de Oktoberrevolutie uit, die leidt tot de val van de tsaar en de installatie van het communistische regime.

De bolsjewieken, gesticht door Vladimir Lenin en Aleksandr Bogdanov, waren in 1905 een massa-organisatie die voornamelijk bestond uit arbeiders onder een democratische interne hiërarchie bestuurd door het principe van democratisch centralisme, die zichzelf beschouwden als de leiders van de revolutionaire arbeidersklasse van Rusland.

Wat valt je op aan de montage?

Welke betekenis wordt hier opgeroepen door de montage?

Welke beelden worden met elkaar afgewisseld? Wat bereikt Eisenstein hiermee ?

2. Duitsland

Propaganda: Nazi regime

Riefenstahl: Triumph des Willens

Metropolis: socialisme, tegen Hitler

Entartete kunst

Duitsland 1938: Hitler en nazi’s aan de macht 

Hitler maakte onderscheid tussen: 

- ‘slechte’ kunst = Entartet: alles wat modern is

- ‘goede’ kunst: realistische kunst die diende als propagandamiddel 

Kunstwerken mochten:

- geen on-Duitse kenmerken vertonen

- niet expressief of abstract zijn

- niet door Joodse/Russische/Afro Amerikaanse kunstenaars gemaakt zijn 

Goede kunst volgens Nazi's

Landschappen, stillevens, portretten en genrestukken waren favoriete thema's in het Derde Rijk. 

Vernieuwing was uit den boze. Kunst moest het verleden verheerlijken en loyaal zijn aan het vaderland.

gebruikt voor politiek gewin

In 1937 opende Hitler in München het Haus der Deutschen Kunst. 

Binnen kon je alleen die kunst bekijken die de Führer had goedgekeurd. Een klein eindje verderop was een tentoonstelling met het werk dat hij verafschuwde, de zogeheten Entartete Kunst met werk van Marc Chagall, Wassily Kandinsky of Otto Dix.

Triumph des Willens: nazi propaganda

Film nieuw & modern medium: 

werkelijkheid manipuleren --> effectieve propaganda waarmee je ook de ongeletterde massa kon bereiken

1934:  ‘Triumph des Willens’ 

propagandafilm van Leni Riefenstahl over partijdag van 1934 in Neurenberg. 

Doel: imponeren van de massa  door middel van filmtechnische vormgeving.

Nieuwe filmtechnieken

Riefenstahl experimenteerde met nieuwe filmtechnieken (beïnvloedt door Eisenstein):

- gebruik van 30 camera’s 

- vaste én bewegende camera’s (auto’s/ liften)

- gebruik van enorme telelenzen

- (voor die tijd) snelle montage

Welke filmtechnische middelen zet Riefenstahl hier in?

Welke filmtechnische middelen zet Riefenstahl hier in?

Fritz Lang  - METROPOLIS (1927)

Dystopie: samenleving met arme arbeiders in de benedenstad en de rijke industriëlen met leven vol luxe  in de bovenstad.

Mens ondergeschikt aan machines

Spectaculaire specials effects, decors zijn schaalmodellen 

Dystopie als waarschuwing  tegen gevaren van totalitaire machthebbers.

Hitler vond Metropolis een prachtige film en hoopte dat Fritz Lang voor hem wilde werken. Fritz Lang vond Hilter echter niet zo fantastisch, hij geloofde niet in zijn regime, en is uit Duitsland weggevlucht en heeft daarna jaren in Hollywood gewerkt.

Voorbeeld voor veel filmproducties: Batman, Star Wars, The Matrix en Blade Runner. Ook is de invloed goed terug te vinden in veel stripverhalen en videoclips. Zo zijn beelden (van de bewerkte klassieke film) terug te zien in de videoclip van Radio Ga Ga van Queen.

3. Amerika

Parodie & Satire

Charlie Chaplin: the great dictator

Koning van de stomme film: Charlie Chaplin

Charlie Chaplin was de ster van de stomme film Amerika. 

Films met een kritische blik op de moderne samenleving: industrialisatie.

'Modern times'  satirische, maar realistische blik op de moderne wereld waarin mensen steeds meer in dienst staan van machines en waarin de aandacht voor de individuele mens ver te zoeken is.

pantomine achtig spel met grote gebaren

Noem 1 element uit het fragment waaruit je de kritiek op de industrialisatie kunt opmaken?

Charlie Chaplin

In 1940 maakte hij de filmparodie 'the Great Dictator'.

Chaplin verzet zich in eerste instantie tegen de opkomst van de geluidsfilm maar de speeches van Hitler schreeuwden om  luidruchtige satire.

In het volgende fragment zie je een parodie op de speech van Hitler.

In welk opzicht kun je het fragment satirisch noemen? Leg dit uit aan de hand van het aspect spel!

Overige ontwikkelingen in de film in de moderne tijd

- Montage: Walter Ruttmann - Berlin, die Sinfonie der Grossstadt

- Expressionisme: Robert Wien - Das Cabinet des Dr. Caligari

- Filmische Experimenten: Man Ray, Bauhaus

- Cinematografie: Orson Welles - Citizen Kane 

- Suspense: Alfred Hitchcock - Psycho 

- Method-acting: Marlon Brando - A Streetcar Named Desire 

- Hollywood filmproducties/ musicalfilms: Top Hat 

volgende les filmanalyse, adhv enkele van bovenstaande voorbeelden.