Par. 5.1 Bondgenoten worden vijanden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Wat weet jij over de oorlog tussen Rusland en Oekraïne?

De Krim was sinds 1989 onderdeel van Oekraïne. Op de Krim woonden nog veel Russen. 

In 2014 bezetten Russische militaire het schiereiland, waarna de Poetin de Krim inlijfde bij Rusland. 

De Krim

Er ontstonden gevechten tussen het Oekraïense leger en inwoners van Oekraïne die zich bij Rusland aansluiten. 

MH17

Boven dit oorlogsgebied werd vlucht MH17 van Malaysia Airlines neergeschoten, waarbij alle 213 inzittenden omkwamen, waaronder 193 Nederlanders. 

De spanningen tussen Rusland en de NAVO liep op. 

Russische invasie van Oekraïne sinds 2022

HOOFDSTUK 5 DE KOUDE OORLOG

Oosten vs Westen

nos.nl

Toets nabespreken

Leerdoelen opschrijven

•  Hoe stond er twee blokken van landen tegenover elkaar? Gebruik in je antwoord het begrip blokvorming. 

Klaar? Lees "Toen en nu: de Krim" op blz. 167

1. Hoe werkten Groot-Brittannië, de VS en de Sovjet-Unie samen tijdens de WOII?

2. Wat werd er afgesproken in de Conferentie van Jalta?

3. Wat betekent invloedssfeer?

4. Waarom werden de VS en de Sovjet-Unie vijanden?

Volgende les:

6. Hoe werd Duitsland verdeeld?

7. Leg uit waarom er nu spanningen zijn tussen Rusland en het westen.

5-11 Par. 5.1 Bondgenoten worden vijanden

07-11 Par. 5.1 Bondgenoten worden vijanden

12 en 15-11 GEEN GS LES

19-11 Par. 5.1 Bondgenoten worden vijanden

21-11 Par. 5.2 Twee manieren van leven

26-11 Par. 5.2 Twee manieren van leven

28-11 Par. 5.2 Twee manieren van leven

03-12 Herhaling 

05-12  SO par. 5.1 en 5.2

10-12 Par. 5.3 Angst of vertrouwen

12-12 Par. 5.3 Angst of vertrouwen

17-12 Par. 5.3 Angst of vertrouwen 

19-12 Par. De wereld van James Bond

Kerstvakantie

07-01 Extra

09-01 Herhaling

14-01  Organisatiedag

Toetsweek 2

TOETSWEEK P2

HOOFDSTUK 5

Studiewijzer

Programma

1. Uitleg par. 5.1

2. Leerdoelen beantwoorden

3. Opdrachten maken en bespreken

4. Afsluiten

Tijd over? Aan de slag met spotprent

Terugblik Tweede Wereldoorlog...

• Begon in 1939, maar de VS en de Sovjet-Unie gingen pas meedoen in 1941: de Nazi's vielen de SU binnen en Japan viel Pearl Harbor aan.
• Vanaf toen werkten de VS en de SU samen met GB (de geallieerden) tegen de Nazi's.

De bondgenoten

• Tweefrontenoorlog: het oost- en westfront.

• Vanaf 1943 dreef het Rode Leger de Duitsers terug.

6 juni 1944: D-day

• Amerikanen en Britse troepen landden op de kusten van Normandië in Frankrijk.
• Vanaf toen rukten de westelijke geallieerden op in het westen en de Sovjet-Unie in het oosten. 

Elbe day

• Op 25 april 1945 schudden Amerikaanse en Sovjetsoldaten elkaar midden in Duitsland de hand aan de rivier de Elbe. 
• Een week later namen de Sovjet Berlijn in.
• Een week later gaf Duitsland zich over. 

Samenwerking

De VS leverden de Sovjet-Unie wapens. 

Afspraken: door vechten tot de volledige Duitse overgave.

Conferentie van Jalta

februari 1945

Franklin Delano Roosevelt

President van de Verenigde Staten

Jozef Stalin

Leider van de Sovjet-Unie

Winston Churchill

Minister-President van Groot-Brittannië

Conferentie van Jalta (februari 1945)

• Churchill (GB), Roosevelt (VS) en Stalin (SU)
  

• Hoe zien Europa en de wereld er na de oorlog uit?

• Wie heeft macht en invloed in Europa?

• Wat doen we met Duitsland én de Duitsers?
  

Conferentie van Jalta (afspraken) (1)

• Oprichting van de Verenigde Naties (VN)

• Democratische (door het volk gekozen) regeringen in Europa

• Stalin wordt bondgenoot in de oorlog tegen Japan

• Straffen van oorlogsmisdadigers

Verenigde Naties

• opgericht in oktober 1945
  

• 193 landen zijn lid
  

• Veiligheidsraad:
  

5 permanente leden (Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, China, Sovjet-Unie)

10 wisselende leden

Vergeet dit ook niet: de permanente leden van de Veiligheidsraad hebben veto-recht. Als één van hen dit gebruikt, gaat een plan niet door.

0

Conferentie van Jalta (afspraken) (2)

• Denazificatie en democratiseren van Duitsland

• Invloedssferen: gebied waarbinnen een andere staat invloed heeft.

• Bezettingszones: Duitsland en Berlijn worden verdeeld in 4 zones

Invloedssferen

Verdeling van Europa:

• Gebied dat jij hebt veroverd op de Duitsers, daar heb jij invloed

• Jij mag bepalen wat in dat gebied gebeurt (economie, politiek)

• Vergeet dit ook niet: De ander mag niet ingrijpen in dat gebied, ook al zie je er van alles gebeuren waarmee je het niet eens bent.
  

D-day

Op 7 maart 1945 staken de Amerikanen de Rijn over.

Vorige les...

- VS en Sovjet-Unie waren in WOII bondgenoten: 

• D-Day/ De VS leverden de Sovjet-Unie wapens / afspraak om door te vechten tot de volledige Duitse overgave.

- Conferentie van Jalta: 

• Oprichting van de Verenigde Naties (VN)
  
• Democratische (door het volk gekozen) regeringen in Europa
  
• Stalin wordt bondgenoot in de oorlog tegen Japan
  
• Straffen van oorlogsmisdadigers
• Denazificatie en democratiseren van Duitsland
  
• Invloedssferen: gebied waarbinnen een andere staat invloed heeft.
  
• Bezettingszones: Duitsland en Berlijn worden verdeeld in 4 zones

Na de conferentie van Jalta...

• Was er veel optimsme. 
• Een nieuwe wereld kreeg vorm: er werden nieuwe grenzen getrokken en gehele bevolkingsgroepen werden gedwongen te verhuizen. De Sovjet-Unie kreeg de overheersing van over de Baltische staten. De grens met Polen werd verschoven. Duitsland werd verdeeld in bezettingszones.

• De VS en de Sovjet-Unie werkten samen, maar...

Conferentie van Postdam

• Truman was nu president van Amerika. 
• Truman en Stalin vertrouwden elkaar niet. 
• De atoombommen
• Het begint van de wapenwedloop

De Koude Oorlog

- Al snel na Postdam werd het wantrouwen groter. 

- Buiten supermachten voelden zich bedreigd door de macht van de ander. Dat kwam door hun verschillende ideologieën (geheel van ideeën over de samenleving) 

• VS: voor democratie en kapitalisme.
• Sovjet-Unie: voor communisme en dictatuur.

- Beiden landen wilden hun ideeën over de hele wereld verspreiden.

 

Beiden willen hun ideeën over de wereld verspreiden. 

Sovjet-Unie (SU)

Verenigde Staten (VS)

• Kapitalisme
  
• Westblok
• Vrijemarkteconomie: economie om winst te maken. De overheid bemoeid zich niet met de economie. 
• Grote verschillen tussen rijk/arm
• Democratie
• Marshallplan 

• Communisme
• Oostblok
• Planeconomie:  economie wordt door de Staat geregeld
  
• Iedereen is even rijk/arm
• Dictatuur/eenpartijstaat: geen verkiezingen
• IJzeren Gordijn
  

Waarom wordt het Koude Oorlog genoemd?

• Koude/kille relatie tussen beide landen

• Geen echte oorlog tussen beide landen

• Wel oorlog tussen sommige van hun bondgenoten (bijv. oorlogen in Vietnam en Cuba)

• Grote spanningen en angst in de wereld

Vanaf de jaren 80': 

• Bevolking van de DDR willen meer vrijheid en openzetten van de grens, maar de Oost-Duitse regering wil dit absoluut niet!

• Grote demonstraties tegen de regering in Oost-Berlijn

Blokvorming

• IJzeren Gordijn: zwaarbewaakte grens met uitkijktorens, prikkeldraad en bewapende soldaten. 
• Bijna ondoordringbare grens tussen Oost- en West-Europa. 

Westen

Kapitalistische, democratische Westblok.

Bondgenoot: Amerika.

NAVO

Oostblok

Communistische Oostblok

Bondgenoot: Sovjet-Unie.

Warschaupact

Blokvorming

• 1947: Truman steunt landen in EU. 
• Communisme (radical socialisme) voorkomen: armen Europeanen dachten dat het communisme de oplossing voor hun armoede was. 
• Marshallplan: economisch hulpplan om Europese landen weer op te bouwen en welvarend te maken. 
• Stalin brengt communisme naar veroverde landen.
• Blokvorming

Marshallhulp in dollars

Spotprent over Marshallhulp

De NAVO

• Opgericht in april 1949

• Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (Engels: NATO)

• Oorspronkelijk militair bondgenootschap tussen Noord-Amerika en West-Europa tegen het communisme.

• De NAVO bestaat nog steeds.
  

Zweden weer een stap dichterbij lidmaatschap NAVO, Turkije begint toetredingsproces

Oprichting Warschaupact

• De Sovjet-Unie reageerde door in 1955 het Warschaupact op te richten
• Militair bondgenootschap van SU en oostbloklanden.
• Het Warschaupact bestaat niet meer.
  

Vorige les...

• Conferentie van Postdam: Truman en Stalin vetrouwen elkaar niet. Begin van de wapenwedloop.
• Groter wantrouwen tussen VS en Sovjet-Unie, vooral door tegengestelde ideologieën (geheel van ideeën over de samenleving). 
• Koude Oorlog:  vijandschap tussen het Oosblok en het Westen (1945-1989)

Verdeling van Duitsland

• Duitsland (tijdelijk) niet meer zelfstandig

• Vier bezettingszones onder leiding van: Frankrijk, Engeland, de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten.
• BRD vs DDR

• Reizen tussen bezettingszones kan niet: het IJzeren Gordijn.

• Vergeet dit ook niet: Berlijn ligt in de bezettingszone van de Sovjet-Unie
  

Berlijn is, net als Duitsland, verdeeld in 4 bezettingszones. Omdat Berlijn in de Sovjet-zone ligt, liggen de Berlijn-bezettingszones van Frankrijk, Engeland en de Verenigde Staten dus ook in de Sovjet-zone.

Bondsrepubliek Duitsland

Duitse Democratische Republiek (DDR)

Spotprenten

Bij geschiedenis maak je vaak gebruik van spotprenten. Spotprenten (ook wel ‘cartoons’ genoemd) zijn tekeningen over een bepaalde (historische) gebeurtenis. De maker van de spotprent heeft vaak een heel duidelijke mening over die gebeurtenis. Een spotprent geeft  kritiek aan op politieke, sociale, of culturele kwesties. De tekening kan grappig, spottend, cynisch, kritisch of beledigend bedoeld zijn.

Werk in tweetallen. 

• Jullie gaan een spotprent maken over de verschillen in ideologieën tussen het Westen en het Oosten / VS vs Sovjet-Unie/ Kapitalisme vs Communisme.
• Gebruik je creativiteit. 
• Gekleurd.
• Eind van de les inleveren. 

Tips

Denk na over de kenmerken van beide landen of systemen en hoe deze zich manifesteren in de maatschappij. 

Bijv. illustreert hoe het kapitalisme eruitzag tijdens de Koude Oorlog en hoe het nu eruit ziet. Denk aan thema's zoals consumismen, ongelijkheid en de rol van grote bedrijven...

Over het communisme kan je denken aan het staatscontrole, de rol van de arbeidersklasse, de macht van de leider of partij, gebrek aan vrijheid van meningsuiting...

Opdrachten maken en bespreken

Blz. 168 opdracht 7, 8 en 9

Max. 15 minuten

Zelfstandig en in stilte

Eerder klaar? Beantwoord de leerdoelen

Leerdoelen antwoorden

5. Hoe stond twee blokken van landen tegenover elkaar staan? Gebruik in je antwoord het begrip blokvorming.

6. Hoe werd Duitsland verdeeld?

7. Leg uit waarom er nu spanningen zijn tussen Rusland en het westen.