9.4 Ziek deel 1

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

9.4 Ziek

Lesplanning 

• Wat weten we nog?
• Leerdoelen
• Keuze: uitleg 9.4 deel 1 of zelfstandig aan het werk
• Opdrachten

Op welke manier kan je afkoelen?

1. Aanspannen van spieren
2. Zweten
3. Water uitademen
4. Rillen

Hoe heet de bovenste huidlaag die kan vervellen?

Vul op de juiste plekken in, kijk goed naar de pijlen.

daalt

nauwer

stijgt

wijder

rillen

zweten

Door rillen ontstaat extra...

1. Kou
2. Warmte

Leerdoelen

Aan het einde van deze les kun je:

• voorbeelden van micro-organismen noemen.
• het verschil tussen micro-organismen en ziekteverwekkers uitleggen.
• uitleggen hoe ziekteverwekkers je lichaam kunnen binnendringen.
• het verloop van een infectieziekte beschrijven.
• de algemene afweer van het lichaam beschrijven.
  
• de specifieke afweer van het lichaam beschrijven.

Keuze

• meedoen met de uitleg (maak aantekeningen!)
•  zelfstandig leren
• opdrachten maken

Ziek worden

Micro-organismen = bacteriën, schimmels en virussen.

Micro-organismen waar je ziek van wordt, zijn ziekteverwekkers.

• bacteriën: afgifte giftige stoffen en veroorzaken ontstekingen.
• schimmels: afgifte giftige stoffen.
• virussen: dringen cellen binnen en vermeerderen. Als cel 'ontploft' komen virussen vrij en verspreiden.

Infectieziekte ontstaat door ziekteverwekker. Voorbeelden:

• verkoudheid: verkoudheidsvirus gaat in slijmvliescellen zitten. Die zwellen op -> loopneus/niezen/hoesten -> verspreiding virus.
• griep: verspreiding verloopt hetzelfde.

Infectie in lichaam: je hebt 

een besmetting/infectie.

Verspreiding door druppeltjes in lucht 

of handcontact. Ziekteverwekkers

komen via mond, neus, geslachts-

organen of wondje in je lichaam.

Verloop van infectieziekte

Ziekteverwekker dringt binnen: je bent besmet.

Wat is de incubatietijd? Wat gebeurt er dan met de ziekteverwekkers?

Symptomen: ziekteverschijnselen (bv. hoofdpijn/misselijkheid).

Afweer

Afweer = uitschakelen van ziekteverwekkers door je lichaam.

Welke cellen waren ook alweer verantwoordelijk voor de afweer?

Afweer

Witte bloedcellen ontstaan in beenmerg, rijpen in lymfeklieren, twee typen:

• vreetcellen (algemene afweer): gaan uit de bloedvaten en sluiten bacteriën in bij ontstoken wond. Daarna gaan de vreetcellen dood, pus/etter uit de wond zijn alle resten.
• antistofcellen: cellen die antistoffen maken.

Hoe worden ziekteverwekkers herkend?

Alle cellen hebben herkenningseiwitten aan buitenkant van de cel: antigenen. Twee soorten:

• lichaamseigen: antigenen van je eigen cellen
• lichaamsvreemd: antigenen op ziekteverwekkers. 

Als een antigen lichaamsvreemd 

is, maken witte bloedcellen 

de antistoffen. Die passen

precies op het antigen van die

ziekteverwekker.

Antistofcellen = witte bloedcellen die antistoffen maken.

Algemene/specifieke afweer

• algemene afweer 

• Specifieke afweer 

Samengevat

• Ziekteverwekker is een micro-organisme die je ziek maakt.

Witte bloedcellen worden gemaakt in beenmerg en kunnen vreetcel of antistofcel zijn.

• Als een ziekteverwekker binnenkomt, kunnen er twee dingen gebeuren:

1. algemene afweer: vreetcellen 'eten' de ziekteverwekker op.
2. Specifieke afweer: witte bloedcel maakt antistoffen die precies op die antigenen passen -> antistoffen koppelen ziekteverwekkers -> vreetcellen eten de ziekteverwekkers op.

Leerdoelencheck!

Een bacterie is een ziekte-verwekker.

1. Juist
2. Onjuist

In de incubatietijd kun je niemand besmetten.

1. Juist
2. Onjuist

Welke stoffen worden aangemaakt bij de specifieke afweer?

1. Antigenen
2. Antistoffen
3. Vreetcellen
4. Antistofcellen

Wat voor soort stof is een antigen?

1. cel
2. eiwit
3. hormoon
4. enzym

Opdrachten

Basis: 3, 5, 6, 8 t/m 11 en 13

Verdieping: -

Extra oefening: 4, 7 en 12

Microscopie bloedcellen

• Je kunt een microscopische tekening maken van een rode en witte bloedcel.
• Je kunt verschillen in functies en uiterlijk benoemen tussen rode en witte bloedcellen.

Opdracht: maak een tekening van een rode en een witte bloedcel.