Kennismaken met poëzie

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 3

KENNISMAKEN MET RIJM en POEZIE

Check je begrippenlijst

Doel van de les:

Aan het eind van deze les ken je in ieder geval de volgende begrippen: 

poëzie/ strofe/ rijmschema/ gepaard rijm/ gekruist rijm/ omarmend rijm

Rijm in gedichten

Een dichter kan op verschillende manieren woorden in een gedicht laten rijmen. Rijmende woorden die in dezelfde regel staan, noem je binnenrijm. Rijmende woorden aan het eind van regels noem je eindrijm. 

Als eindrijm een bepaald patroon heeft, noem je dat een rijmschema.

Voorbeeld eindrijm

Rijmschema

• Gepaard rijm: telkens twee regels rijmen op elkaar (a-a-b-b). 

• Gekruist rijm: de regels rijmen om en om op elkaar (a-b-a-b). 

• Omarmend rijm: regel 1 en 4 rijmen op elkaar, daartussen rijmen regel 2 en 3 op elkaar (a-b-b-a).

a

b

b

a

a

b

b

a

Lees het gedicht en bedenk welk rijmschema het heeft.

Welke soort rijm heeft dit gedicht?

1. Gepaard rijm (aabb)
2. Omarmend rijm (abba)
3. Gekruist rijm (abab)
4. Geen rijm

Wat is het
rijmschema?

1. gepaard
2. omarmend
3. gekruist

Hoe beschrijf je poëzie?

1. Er moet rijm in
2. Vorm van de taal is belangrijk
3. Alles is raar
4. Er mag geen rijm in

Poëzie is:

1. taal met nadruk op vorm, klank en beeldspraak
2. een soort zang waarbij gelet wordt op rijm
3. benaming voor een lieve poes
4. geen idee

Overdrijving

Als je iets duidelijk wilt maken, kun je enorm overdrijven. Dat noemen we een hyperbool (overdrijving)

In welke zin staat een overdrijving?

1. Peter wordt gek van de jeuk.
2. Peter moet een kleine boodschap.
3. Toen Peter klaar was met het overschrijven van de Bijbel, zei hij: "Ach, een kleine moeite."
4. Peter heeft erge honger.

Wat is een GEEN voorbeeld van een overdrijving

1. De dag duurde zo lang dat ik in slaap viel
2. Het was een eindeloos durende dag
3. Het was een doodsaaie dag
4. Het was een leuke dag

overdrijving =

1. De woorden worden herhaald of hetzelfde woord wordt vaker gezegd, maar telkens net iets anders.
2. Er wordt een aantal dingen op een rij gezet of na elkaar opgenoemd.
3. Dingen worden tegenover elkaar gezet, waardoor de verschillen extra opvallen.
4. Iets wordt groter of erger gemaakt dan het in werkelijkheid is.

Herhaling 

Met herhaling trekt een dichter aandacht naar bepaalde woorden, zinnen of zinsdelen, door ze letterlijk te herhalen.

ik wilde,

ik wilde dat je voor me stond

op een zondagochtend,

op een zondagochtend tussen negen en elf              - Karlijn Groet

herhaling =

1. De woorden worden herhaald of hetzelfde woord wordt vaker gezegd, maar telkens net iets anders.
2. Er wordt een aantal dingen op een rij gezet of na elkaar opgenoemd.
3. Dingen worden tegenover elkaar gezet, waardoor de verschillen extra opvallen.
4. Iets wordt groter of erger gemaakt dan het in werkelijkheid is.

Stiftgedicht

Een stiftgedicht is een gedicht dat niet ontstaat door

zélf te schrijven, nee, een

stiftgedicht maak je door

tekst te schrappen!

STIFTGEDICHT

Stiftgedicht

Stiftgedicht.

Maken van een stiftgedicht

Vaak worden voor stiftgedichten artikelen uit bijvoorbeeld kranten of tijdschriften gebruikt of een bladzijde uit een oud boek.

Een aantal tips bij het maken van een stiftgedicht zijn:

Scan de bestaande tekst totdat je een zin of woord vindt dat je raakt. Kijk of je vanuit dat woord of die zin naar enkele andere woorden of zinnen kunt springen, zodat je het begin van je gedicht krijgt. Blijf vrij in de associaties die je maakt. Je kunt in de tekst naar vergelijkbare woorden gaan zoeken, maar blijf open staan voor verrassende wendingen. Je kunt ook een gedicht maken met twee verschillende artikelen.

Bedenk eerst het volledige gedicht in je hoofd. Omlijn daarna met potlood de passages die je wilt gebruiken. Op het laatst begin je pas met het daadwerkelijk wegstrepen.

1 kies een pakkend woord

2 welke woorden passen bij dit woord?

3 maak een zin met deze woorden (volgorde)

4 verbind de woorden (kan ook door elkaar) 

5 Welke wijze van verbinden past bij je gedicht? rechte strepen, stippellijn, golvend, etc.

5 streep woorden / zinnen die niet bij je gedicht passen weg