Paragraaf 4.1 Leenheren en Leenmannen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 1

De Middeleeuwen

3.1 Monniken en Ridders

Tijd van monniken en ridders (500 - 1000)

In het wit zie je een helm, zoals ridders die droegen. Op de achtergrond zie je een deel van een klooster. Ridderschap en de christelijke kerk horen bij de Tijd van monniken en ridders.

Tijd van Grieken en Romeinen

(3000 v. Chr. - 500 n. Chr.)

Tijd van Monniken en Ridders

(500-1000)

(Vroege Middeleeuwen)

Tijd van Steden en Staten

(1000-1500)

(Late Middeleeuwen)

1492: Columbus 'ontdekt' Amerika

(Einde van de Middeleeuwen)

⚓️

476: Val van het West-Romeinse Rijk

(Begin van de Middeleeuwen)

🔥

Tijd van Ontdekkers en Hervormers

(1500-1600)

Tijd van Regenten en Vorsten

(1600-1700)

Tijd van Pruiken en Revoluties

(1700-1800)

Wat weet jij eigenlijk
van de middeleeuwen?

In dit hoofdstuk

3.1 Leenheren en leenmannen

3.2 Europa wordt christelijk

3.3 Machtige heren, halfvrije boeren

3.4 De opkomst van de islam

In deze paragraaf leer je:

• Hoe Karel de Grote een machtig koning en keizer werd over een groot rijk
• Op welke manier Karel zijn rijk bestuurde

• Waardoor in Europa onveiligheid ontstond en welke gevolgen dit had
• Welke plaats ridders hadden in de samenleving

Het Frankische rijk

De Franken waren een Germaans volk dat na de ondergang van het West-Romeinse rijk in 476 een koninkrijk had gesticht in België en Frankrijk

In de daaropvolgende eeuwen hadden Frankische koningen hun rijk steeds verder uitgebreid

In 768 werd Karel de Grote koning van het Frankische rijk

Hij veroverde met zijn legers grote delen van Europa

Toen Karel in 814 stief, bestond zijn rijk uit een groot deel van Europa

Veroveringen door Karel de Grote vanaf 768

maken 

opdracht 1 en 2

Leenstelsel

Karel bestuurde zijn rijk met hulp van hertogen en graven

Dit waren hoge edelen die door Karel waren benoemd om een gebied te besturen: een hertogdom of een graafschap

Als een graaf of hertog benoemd werd sprak, sprak hij een eed van trouw uit

Hij beloofde de koning met raad en daad bij staan

De edelman was van nu leenman of vazal en de koning was zijn leenheer

Karel gaf het gezag over een gebied wel aan de leenman, maar dat gebied werd niet het bezit van de leenman

De leenman kreeg het gebied in leen

De leenman

De leenheer:

Karel de Grote

Het leen (de grond) dat de leenman 'in leen' krijgt.

De vier plichten van een leenman:

• Hij moest trouw zweren aan de koning; 
  
• Hij moest zijn gebied besturen en er recht-spreken;
  
• Hij moest jaarlijks belasting aan de koning betalen; 
  
• Als er oorlog was in het Rijk, moest hij met zijn eigen soldaten meevechten in het leger van de koning.

De leenman zweert trouw aan zijn leenheer, Karel de Grote.

Bestuur

Het besturen van het enorme Frankische rijk was niet eenvoudig
De oude Romeinse wegen waren vervallen, het land was moeilijk begaanbaar en van de steden uit de Romeinse tijd was nog maar weinig over
Vanwege de lange afstanden in het rijk was het moeilijk om te overleggen en politieke zaken te regelen

Karel reisde daarom zelf rond en liet op die manier zijn gezag (macht, overwicht) zien

Op verschillende plekken liet hij paleizen bouwen om in te verblijven, zoals zijn paleis in Nijmegen. Zijn belangrijkste paleis stond in Aken

Karel de Grote in Aken in 808

maken 

Opdracht 3 

Het Frankische Rijk valt uiteen

Een onveilige tijd

In de 9e en 10e eeuw werd Europa minder veilig door invallen van Vikingen

Vikingen waren Germanen uit Scandinavië die met hun boten langs de Europese kusten en rivieren kerken en stadjes aanvielen 

De koningen na Karel hadden ook minder macht en de leenmannen en achterleenmannen voerden steeds vaker onderling oorlog met elkaar, waardoor het land minder veilig werd 

Door de groeiende onveiligheid gingen edelen kastelen bouwen om zichzelf en hun volk te beschermen

De eerste kastelen waren van hout en later van steen

Edelen namen voetsoldaten en ridders (militairen te paard) in dienst om te zorgen voor orde en veiligheid in hun gebied

Het muiderslot

Een kasteel van hout uit de vroege middeleeuwen

maken 

opdracht 4 

Ridders

• In de middeleeuwen (500-1500) waren ridders het krachtigste onderdeel van van de legers in Europa
• De eerste ridders waren soldaten uit de legers van de edelen. Dit waren in de vroege middeleeuwen de sterkste strijders.

• Zij moesten zich ridderlijk gedragen: moedig, trouw en rechtvaardig
• Zij moesten zorgen voor orde en veiligheid 

Ridders droegen een helm ter berscherming

Op hun lichaam droegen ridders een ijzeren harnas

Ridders streden te paard

Begrippen uit deze les

• Middeleeuwen
• Franken
• Leenstelsel 
• Leenheer
• Leenman
• Graaf
• Hertog
• edelen
• erfelijk
• Ridders
• adel

Jaartallen uit deze les

• 500-1500: De Middeleeuwen
• 768: Karel de Grote wordt koning van de Franken
• 800: Karel de Grote wordt keizer van het Heilige Roomse Rijk

maken G/L 

paragraaf 4.1 

opdracht 1 t/m 9 

blz: 67 t/m 69

Op deze afbeelding uit de dertiende eeuw belooft een leenman trouw aan Karel de Grote.

Is deze uitspraak goed of fout?
De man helemaal rechts op de afbeelding is Karel de Grote.

1. Goed
2. Fout

1. Karel de Grote woonde in Duitsland.
2. Hij hoorde bij de Franken.

1. Beide zijn goed
2. Beide zijn fout
3. 1 is goed en 2 en fout
4. 1 is fout en 2 is goed

Wat is een goed voorbeeld
van een leenstelsel?

1. De koning bestuurt zijn land helemaal in zijn eentje.
2. De koning heeft ministers die hem advies geven over het bestuur van zijn land.
3. De koning heeft niets te zeggen over het bestuur van zijn land.
4. De koning heeft zijn land in twintig stukken verdeeld. Ieder stuk wordt bestuurd door een vriend van hem.

Welke plicht heeft een leenman?

1. Hij moet in zijn gebied doen waar hij zin in heeft.
2. Hij moet elke ochtend bijtijds opstaan.
3. Hij moet trouw beloven aan zijn leenheer.
4. Hij moet delen van zijn gebied doorlenen aan onderleenmannen.

Karel de Grote leefde in de tijd van Grieken en Romeinen.

1. Goed
2. Fout

Voor zijn ridders was Karel de Grote de leenheer.

1. Goed
2. Fout

De leenheer beloofde de leenman met raad en daad bij te staan.

1. Goed
2. Fout

Een leenman splitste vaak zijn land weer in kleinere stukken land in leen aan lagere edelen.

1. Goed
2. Fout