1.3 Sociale wetten en kiesrecht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

§1.3 Sociale wetten en kiesrecht

Staatsinrichting van Nederland

Tas op de grond

Pak je aantekeningen

Pak je pen 

Herhaling 1.2 

Examenvragen

Uitleg §1.3

Huiswerk 

Deze les 

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

A

Nieuwe wetten

Leerdoel:

Je kan beschrijven hoe sociale wetten werden ingevoerd en hoe het kiesrecht werd uitgebreid.

Begrippen:

caoutchouc-artikel

B

Rechten voor vrouwen

Leerdoel:

Je kan uitleggen waarvoor feministen streden tijdens de eerste feministische golf.

Begrippen:

feminisme

eerste feministische golf

vrouwenkiesrecht

C

Algemeen kiesrecht

Leerdoel:

Je kan uitleggen door welke veranderingen in 1917 en 1919 Nederland een echte democratie werd.

Begrippen:

pacificatie van 1917

evenredige vertegenwoordiging

parlementaire democratie

financiële gelijkstelling openbaar en bijzonder onderwijs

Nederland werd in 1813 een constitutionele monarchie: een koninkrijk met een grondwet.

De ministers luisterden naar de koning, het parlement had weinig te zeggen.
Kortom: De koning had veel macht.

In 1848 kwam er een nieuwe grondwet, geschreven door Thorbecke. De koning had bijna geen macht meer:

 

De koning werd onschendbaar en er kwam ministeriële verantwoordelijkheid

Nederland werd een parlementaire democratie. 

Het werd pas duidelijk dat de koning geen macht meer had door de Luxemburgse kwestie

Herhaling

Herhaling

Stroming	Kernwoord	Kern
Liberalisme	Vrijheid	Hogere burgerij. Liberalen willen dat mensen zoveel mogelijk vrij zijn. De overheid moet zich niet veel bemoeien met mensen en de economie.
Socialisme	Gelijkheid	Arbeiders. Socialisten vinden dat iedereen gelijkwaardig is. De regering moet armen (arbeiders) helpen met wetten en regels.
Confessionalisme	Geloof	Het geloof moet centraal staan bij het besturen van het land. Er waren twee groepen confessionelen: protestanten en katholieken De protestanten werden ook wel de kleine luyden genoemd

Je mocht in Nederland alleen stemmen als je rijk genoeg was. Dit noemen we het censuskiesrecht.
Vrouwen mochten sowieso niet stemmen.
De liberalen hadden de macht in het parlement. De socialisten wilden dit anders.
Zij wilden algemeen kiesrecht. 

De opkomst van de industriële revolutie zorgde voor veranderingen in de maatschappij: verstedelijking en de sociale kwestie. Voorbeelden zijn lage lonen, massale werkloosheid, kinderarbeid en slechte woon- en werkomstandigheden. Er waren nog maar weinig sociale wetten die de armen konden helpen.

Een belangrijk conflict tussen liberalen, socialisten en confessionelen was de schoolstrijd. 

De burgers willen in de tweede helft van de 19e eeuw meer gelijke rechten. Dit noem je emancipatie. Om dit voor elkaar te krijgen gaan burgers samenwerken. Hierdoor raakt de samenleving verdeeld in groepen: de verzuiling.

Herhaling

Herhaling

Stroming	Partijnaam	Personen	Opgericht
Protestanten	Antirevolutionaire partij (ARP)	Abraham Kuypers	1879
Liberalen	Liberale Unie	nvt	1885
Socialisten (sociaal-democraten)	Sociaal-democratische arbeiders partij (SDAP)	Pieter Jelles Troelstra	1894
Rooms-Katholieken	Rooms-Katholieke Staatspartij (RKSP)	Herman Schaepman	1926

Examenvragen

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen
(3 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken

Examenvragen

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen
(3 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken

Examenvragen

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen
(3 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken

Examenvragen

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen
(3 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken

Examenvragen

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen
(3 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken

Examenvragen

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen
(3 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht - Leerdoelen

A

Nieuwe wetten

Leerdoel:

Je kan beschrijven hoe sociale wetten werden ingevoerd en hoe het kiesrecht werd uitgebreid.

Begrippen:

caoutchouc-artikel

B

Rechten voor vrouwen

Leerdoel:

Je kan uitleggen waarvoor feministen streden tijdens de eerste feministische golf.

Begrippen:

feminisme

eerste feministische golf

vrouwenkiesrecht

C

Algemeen kiesrecht

Leerdoel:

Je kan uitleggen door welke veranderingen in 1917 en 1919 Nederland een echte democratie werd.

Begrippen:

pacificatie van 1917

evenredige vertegenwoordiging

parlementaire democratie

financiële gelijkstelling openbaar en bijzonder onderwijs

§1.3 Sociale wetten en kiesrecht

A: nieuwe wetten

Sommige liberalen veranderden van mening:
 

• Er kwam extra armoede door een crisis in 1873.
• Arbeiders werden uitgebuit en moesten maar leven van de liefdadigheid.
• Liberalen zagen dat armoede niet altijd de schuld was van de arbeiders zelf.
• Er kwamen daardoor toch sociale wetten.

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

A

DeBoze burgers

Nieuwe wetten

Sociale wetten

Kinderwetje van Van Houten (1874)

Onder de 12 jaar niet in fabrieken werken

Ongevallenwet (1901)

Recht op uitkering als je door een ongeval in de fabriek niet meer kon werken

Woningwet (1901)

Woningen moeten aan bepaalde voorschriften voldoen
(bijv. ramen, eigen wc)

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

A

DeBoze burgers

Nieuwe wetten

In 1887 werd de grondwet gewijzigd: het censuskiesrecht werd afgeschaft.

Het nieuwe artikel gaf aan alle mannen met ‘kentekenen van geschiktheid en maatschappelijke welstand’ kiesrecht.

Door de vaagheid kregen steeds meer mensen kiesrecht. Het kiesrecht werd steeds uitgerekt, net als rubber.

Het nieuwe artikel kreeg de bijnaam caoutchouc-artikel. (caoutchouc is Frans voor rubber)

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

A

DeBoze burgers

Nieuwe wetten

§1.3 Sociale wetten en kiesrecht

B: Rechten voor vrouwen 

19e eeuwse beeld van de vrouw:

• Rijke vrouw verzorgt thuis het gezin. 
• Arme vrouw werkte, maar verdiende minder dan de man
• Getrouwde vrouwen mochten niet zonder toestemming man geld uitgeven
• Vrouwen mochten niet doorleren
• Vrouwen mochten bepaalde beroepen niet uitoefenen

Leerdoel:

Je kan uitleggen waarvoor feministen streden tijdens de eerste feministische golf.

Begrippen:

feminisme

eerste feministische golf

vrouwenkiesrecht

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

B

DeBoze burgers

Rechten voor vrouwen

Deze positie van de vrouw zorgde voor de opkomst van het feminisme. Feministen strijden voor gelijke rechten en kansen voor vrouwen (vrouwenemancipatie)

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

B

DeBoze burgers

Rechten voor vrouwen

Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs waren bekende feministen.

Zij hoorden bij de eerste feministische golf

• In 1889 richtte Drucker de VVV (Vrije Vrouwen Vereeniging) op. Deze vereniging wilde dat mannen en vrouwen voor de wet gelijk zouden worden.
• Later richtten Drucker en Jacobs samen de VvVK op (Vereeniging voor Vrouwen Kiesrecht)
• De eerste feministen kwamen ook op voor toelating tot hoger onderwijs

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

B

DeBoze burgers

Rechten voor vrouwen

De meningen over het vrouwenkiesrecht (het recht van vrouwen om te stemmen en GEKOZEN te worden) verschilden:

• Socialisten steunden het, maar algemeen mannenkiesrecht vonden zij belangrijker: de arbeider gaat voor de vrouw
• De confessionelen vonden het maar niets: politiek was iets voor het gezinshoofd (de man)
• Liberalen waren verdeeld: de meesten wilden kiesrecht voor vrouwen

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

B

DeBoze burgers

Rechten voor vrouwen

§1.3 Sociale wetten en kiesrecht

C: Algemeen kiesrecht

1917:

• deel liberalen wilden algemeen kiesrecht
• liberalen, socialisten, confessionelen besloten om voor elkaars wensen te stemmen.
• de grondwet werd met tweederde meerderheid aangenomen
• Dit wordt de pacificatie van 1917 genoemd (pacificatie betekent vrede)

Leerdoel:

Je kan uitleggen door welke veranderingen in 1917 en 1919 Nederland een echte democratie werd.

Begrippen:

pacificatie van 1917

evenredige vertegenwoordiging

parlementaire democratie

financiële gelijkstelling openbaar en bijzonder onderwijs

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

C

DeBoze burgers

Algemeen kiesrecht

Veranderingen grondwet 1917:

• Algemeen mannenkiesrecht
• Financiële gelijkstelling openbaar en bijzonder onderwijs
• evenredige vertegenwoordiging

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

C

DeBoze burgers

Algemeen kiesrecht

Algemeen mannenkiesrecht

Alle mannen die ouder waren dan 23 jaar mochten stemmen.

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

C

DeBoze burgers

Algemeen kiesrecht

Financiële gelijkstelling openbaar en bijzonder onderwijs

• Overheid betaald nu ook het bijzonder onderwijs. 
• Einde schoolstrijd

Evenredige vertegenwoordiging

• Districtenstelsel wordt vervangen door stelsel van evenredige vertegenwoordiging.
• Aantal procent stemmen = aantal procent zetels in de kamer
• Nu konden kleine partijen ook een zetel krijgen. Dit heeft als nadeel dat samenwerken soms erg lastig is. 

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

C

DeBoze burgers

Algemeen kiesrecht

1917: vrouwen passief kiesrecht. Vrouwen waren wel verkiesbaar, maar mochten niet stemmen.

1919: actief kiesrecht voor vrouwen

Vanaf dit moment is Nederland een parlementaire democratie

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

C

DeBoze burgers

Algemeen kiesrecht

Examenvragen

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen
(2 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken

Examenvragen

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen
(2 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken

Huiswerk

Maken:

• §1.3: 1 t/m 15 

Aan het einde van de 19e eeuw werden er sociale wetten ingevoerd:
Kinderwetje van Van Houten, Ongevallenwet, Woningwet.

Het caoutchouc-artikel zorgde ervoor dat steeds meer mannen kiesrecht kregen.

Feministen strijden voor gelijke rechten en kansen.
Tijdens de Eerste Feministische Golf streden Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs voor o.a. vrouwenkiesrecht.

De pacificatie van 1917 zorgde voor een aantal veranderingen van de grondwet: 

• De financiële gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs
• Algemeen mannenkiesrecht
• Evenredige vertegenwoordiging

Afsluiting