Klimaatvraagstukken: hoofdstuk 1: Het klimaatsysteem

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Voorkennis

Maak de instaptoets op bladzijde 5 en 6.

Klimaatverandering

Wat is de definitie van weer?

Wat is het verschil tussen weer en klimaat?

Zet de volgende sferen op de juiste volgorde (van beneden naar boven): I. thermosfeer, II. troposfeer, III. Exosfeer, IV. mesosfeer, V. stratosfeer

1. I - II - III - IV-V
2. V - I - II - III - IV
3. II - V - IV - I - III
4. V - I - III - II - IV

Energiebalans

De zon geeft met haar zonlicht warmte en licht naar aarde. Toch is niet alle energie die de zon uitstraalt bruikbaar, een gedeelte van de energie wordt weerkaatst door de wolken en een ander deel opgenomen door de gassen in de atmosfeer. Ook straalt de aarde een gedeelte van de ontvangen energie weer terug naar het heelal. De verhouding tussen de hoeveelheid binnenkomende kortgolvige straling en uitgaande langgolvige straling is de energiebalans ook wel stralingsbalans genoemd.

Variaties in de stralingsbalans

Niet elke plaats op aarde krijgt evenveel straling van de zon, dit is namelijk afhankelijk van:

• breedteligging;
• albedo (weerkaatsing);
• gesteldheid van het aardoppervlak (land of water)

Herverdeling van de energie op aarde

Sommige plaatsen krijgen meer energie en dus warmte van de zon dan andere. Het systeem aarde zorgt voor een herverdeling van deze energie door de mondiale windsystemen en zeestromingen.

Mondiale windsysteem

Principe: warme lucht kan meer waterdamp bevatten dan koude lucht. Het ' te veel' aan waterdamp condenseert (=wordt water) = neerslag

Lage druk (hier gaat wind naar toe):

lucht stijgt - wolk - koelt af - waterdamp condenseert (wolk) - neerslag

Hoge druk (hier gaat wind weg):

lucht daalt - wordt warmer - waterdamp lost op - droog

Oceanische circulatie

De overheersende winden in een bepaald gebied brengen ook het zeewater in beweging. Deze oceanische circulatie beweegt dus met de wind mee. De andere manier waarop oceaanwater in beweging komt is het verschil in zoutgehalte, de warme golfstroom is een voorbeeld van zo'n thermohaline stroming.

Thermohaline stroming

Van energieoverschot naar -tekort, dus van .. breedte naar ... breedte.

Onderweg:

- verdampt water, blijft meer zout (haline..) in water achter, dus wordt zwaarder

- wordt water kouder (thermo..) dus zwaarder

Zwaarder water zakt (afzinkgebied) en stroomt als dieptestroom terug naar warmere gebieden.

Dit zijn dus thermohaline zeestromen

Het klimaat als systeem

Het klimaat is voor mensen een soms onbegrijpelijk systeem, het ene proces heeft gevolgen voor het andere en omgekeerd. Als mens weten we nog maar weinig over het totale functioneren van het klimaat. 

Wel weten we dat klimaatverandering ontstaat door een samenspel van:

• Conditionele factoren;
• Sturende mechanismen
• Hoeveelheid zonne-energie

Het klimaat als systeem

Binnen het systeem klimaat vormen terugkoppelingsmechanismen een belangrijke rol:

- Positieve terugkoppeling = versterking van de klimaatverandering

- Negatieve terugkoppeling = afzwakking van de klimaatverandering