CMO: par. 1 Zuinigheid, gehoorzaamheid en hard werken

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 3

Cultureel-Mentale ontwikkelingen na 1945

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

...je kent de begrippen harmoniemodel en verzorgingsstaat. (R)

...je kan beschrijven hoe de wederopbouw verliep en welke instanties daarmee te maken hadden. (T1)

...kan je een spotprent analyseren met behulp van de vier stappen. (T1)

...je weet wie Willem Drees was en dat hij de grondlegger van de verzorgingsstaat is. (T1)

1. Zuinigheid, gehoorzaamheid en hard werken.

Hoe was het leven in Nederland tussen 1945 en 1960?

Bron: Onthulling van het oorlogsmonument 'De Gevallen Soldaat' in het centrum van Nijmegen in 1951.

Wat weet je al over de
periode na 1945?

Wederopbouw

De schade na de Tweede Wereldoorlog was enorm. 

• Infrastructuur is stuk.
• Veel mensen kwamen niet thuis (Holocaust/burgerslachtoffers/etc.)
• Tewerkgestelden en overlevenden van de Holocaust kwamen thuis in een verwoest land.

Bron: Rotterdam na het bombardement van mei 1940

Wederopbouw

Periode na de Tweede Wereldoorlog waarin Nederland weer opgebouwd moest worden.

Aan het werk!

Nederland moest dus weer opgebouwd worden. Samenwerking en hard wereken was daarvoor nodig. 

De regering, werkgevers en werknemers maakten afspraken met de SER = harmoniemodel. 

Via het Marshallplan leende de Nederlandse regering geld van de Verenigde Staten om de economie weer op te bouwen.

Marshallplan

Economisch herstelprogramma van de Verenigde Staten om de economie van West-Europa te herstellen na de Tweede Wereldoorlog.

Marshallplan

Marshallplan: economische hulp (leningen) aan Europese landen om de economie weer op te bouwen

Harmoniemodel

• Nederlanders moesten zuinig leven, lonen bleven laag. In ruil daarvoor:
• Regering bepaalt hoeveel de lonen mogen stijgen, waardoor bedrijven goedkoop konden produceren. Dat was goed voor de export.
• Prijzen van producten werden niet verhoogd (soms bepaalde de regering de prijs van een product).
• Regering moest met plan komen om armoede te bestrijden (via sociale wetten). 

harmoniemodel

Samenwerking tussen de overheid, de werkgevers en de werknemers om de lonen laag te houden.

Leg uit wat het harmoniemodel was.

wederopbouw

• 2e wereld oorlog
• 1947 marshallplan
• 1950

Marshallplan

Nederland

Marshallplan

Bron: Reclame voor het Marshallplan 1949.

Stappenplan analyse spotprent:

Stap 1:

- Over welk historisch onderwerp gaat het?

- Wat is de titel of het bijschrift van de prent?

- Weet je iets over de tekenaar?

Stap 2:

- Wie stellen de personen op de prent voor?

- Zijn deze positief of negatief afgebeeld? 

- Wat doen de personen?

Stap 3:

- Welke dingen zie je op de prent?

- Wat stellen deze dingen volgens jou voor?

Stap 4:

- Wat is de boodschap van de maker?

Willem Drees

• Politicus (PvdA) > sociaaldemocraat.
• Was van 1948 tot 1958 minister-president van Nederland.
• Speelde een grote rol in de wederopbouw van Nederland. Onder zijn regering werd de verzorgingsstaat opgebouwd. 
• Was erg populair en werd 'vadertje Drees' genoemd. 

verzorgingsstaat

Staat waarin de overheid een uitkering geeft aan de mensen die door ouderdom, ziekte of werkloosheid niet in staat zijn hun eigen geld te verdienen.

Bij welke politieke partij hoorde Willem Drees?

1. de VVD (volkspartij voor vrijheid en democratie)
2. het CDA (christen democratisch appel)
3. de PvdA (partij van de arbeid)
4. de SGP (staatkundig gereformeerde partij)

Waarom wordt Willem Drees ook wel 'vadertje Drees' genoemd?

Het gezin

In de jaren '50 waren de rollen binnen een gezin duidelijk verdeeld. 

• Vader was de baas en zorgde voor het inkomen.
• Moeder zorgde voor het huishouden en de opvoeding van kinderen.

Luxe was voor veel mensen niet te betalen. Vrije tijd werd thuis (met het gezin) doorgebracht. Op zondag met z'n allen naar de kerk (voor gelovigen).

Bron: Een gezin aan de eettafel in de jaren '50.

Hoe was de rolverdeling in een gezin in de jaren '50?

Zorgt voor inkomen.

Zorgt voor kinderen.

Zorgt voor huishouden.

Ontslag bij trouwen.

Hoofd van het gezin.

Financieel afhankelijk van partner.

Verzuiling

Nederland was verdeeld in vier groepen (de zuilen):

• Katholieken
• Protestanten
• Socialisten 
• Liberalen

Bron: Een katholieke school in de jaren '50.

verzuiling

Verdeling van de maatschappij in vier groepen (zuilen). Elke zuil had zijn eigen regels, bedrijven en winkels. Katholiek, protestant, liberalen, socialisten.

Leg uit dat de verzuiling gebeurde door een sterke scheiding der bevolkingsgroepen en de politieke samenwerking van de elite. Elke groep had zijn eigen organisaties, waardoor enorme cultuurverschillen ontstonden binnen de samenleving. 

Verzuiling

Je moest je houden aan de regels binnen je zuil.

Als socialist ging je dus niet naar de katholieke groenteboer. Als katholiek moest je op zondag naar de kerk. Als protestant trouwde je niet met een katholiek. 

Bron: Een katholieke school in de jaren '50.

verzuiling

Verdeling van de maatschappij in vier groepen (zuilen). Elke zuil had zijn eigen regels, bedrijven en winkels. Katholiek, protestant, liberalen, socialisten.

In welke vier zuilen werd Nederland verdeeld?

Gingen de zuilen met elkaar om?

Seks? Bah!

Seksualiteit bespreken was voor de jaren '70 taboe. 

Kinderen kregen er geen uitleg over (ook niet over menstruatie en dergelijke)! Seks voor je getrouwd was, was not done! 

LHGBTQ was al helemaal taboe!

Bron: Een agent spreekt een vrouw aan, omdat ze te bloot over straat loopt.

Bron: Ook op dansles moesten jongens en meisjes netjes met elkaar omgaan. 

Beantwoord de deelvraag:
Hoe was het leven in Nederland tussen 1945 en 1960?

Begrippen uit deze les

• hamoniemodel
• verzorgingsstaat
• verzuiling

• Marshallplan

Wat is het harmoniemodel?

1. Samenwerking tussen de overheid en werkgevers.
2. Samenwerking tussen overheid, werkgevers en werknemers.
3. Samenwerking tussen de overheid en werknemers.
4. Samenwerking tussen de werkgevers en werknemers.

Wat is de verzoringsstaat?

1. Een staat waarin de overheid zorgt voor haar burgers.
2. Een staat waarin de overheid de burgers controleert.
3. Een staat waarin de overheid persvrijheid toestaat.
4. Een staat waarin de overheid zorgt voor goed onderwijs.

Wat is verzuiling?

1. De verdeling van de hoeveelheid zuilen die verplaatst moeten worden.
2. De verdeling van het geld onder de burgers.
3. Dat alle groepen in de samenleving met elkaar omgaan.
4. De verdeling van de samenleving in vier groepen.

Personen uit deze les

• Willem Drees 

Welke persoon is Willem Drees?

1. 
2. 
3. 
4. 

Willem Drees zorgde voor ...

1. ...de opbouw van de verzorgingsstaat.
2. ...de opbouw van de autovrije zondag.
3. ...het harmoniemodel.
4. ...dat luxeproducten in Nederland kwamen.

Jaartallen uit deze les

• 1940-1945: Tweede Wereldoorlog in Nederland.
• 1948-1958: Willem Drees is minister-president van Nederland.
• 1948-1952: Marshallplan werd uitgevoerd.
• jaren '50: harmoniemodel

Zet de gebeurtenissen in de juiste volgorde.

Je mag in je CMO boek (par. 6) kijken.

De Tweede Wereldoorlog

Hitler pleegt zelfmoord

Invoering van het harmoniemodel

Invoering van het Marshallplan

Ontdekking gasbel bij Slochteren

Eerste gastarbeiders komen naar Nederland

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Stel 1 vraag over de lesstof die je niet goed hebt begrepen.