8.1 wat is gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3,4

Hoofdstuk 8 Gedrag

Lesprogramma

• Nieuwe thema: Gedrag

(sluit aan op regeling en zintuigen)

• Uitleg 8.1 Wat is gedrag? 
• Aan de slag

Thema 8: Gedrag

Thema Gedrag bestaat uit vijf basisstoffen

• 8.1 Wat is gedrag?
• 8.2 Oorzaken van gedrag
• 8.3 Aangeboren en aangeleerd gedrag
• 8.4 Sociaal gedrag
• 8.5 Gedrag bij mensen 

Leerdoel vandaag:

Aan het einde van de les kunnen jullie: 
- Omschrijven wat gedrag is en hoe gedrag wordt bestudeerd

Wat is gedrag?

Alles wat een mens of dier doet is gedrag. 

Lachen, lopen, kijken, praten, stilstaan zijn allemaal voorbeelden van gedrag. 

Gedragsketen

Gedragsketen = serie 

handelingen in vaste volgorde

Bijvoorbeeld: paringsgedrag van de stekelbaars. 

Respons

De reactie (antwoord) op een prikkel. 

Bestaat over het algemeen uit een aantal handelingen. 

De vos moet kijken, uitwijken en rennen tegelijk. 

Studie van gedrag

Ethologie = studie van gedrag

Alles objectief bekijken = alleen feiten!

Dus niet: "het hondje is nieuwsgierig en wil weten wat de camera is" (mening of interpretatie) maar wel: "het hondje komt dicht bij de camera en raakt deze aan met zijn neus" (feit of observatie).

Gedragsobservaties worden in het wild of in gevangenschap gedaan. In het wild vertonen dieren hun natuurlijk gedrag, in gevangenschap gedragen ze zich vaak anders. 

Gedragsonderzoek

Observatie van een dier. 

Beschrijven van de handelingen in een Ethogram (lijst met handelingen)

- handeling

- afkorting

- beschrijving

Gedragsonderzoek

Protocol

- lijst van handelingen van het dier: hoe vaak handeling, hoe lang duurt een handeling, zit er een vaste volgorde in?

00:59

Gedragsonderzoek

Onderzoek: Hoe vindt de graafwesp haar nest?

Probleemstelling: Een graafwespvrouwtje bedekt de ingang van haar nest als ze wegvliegt om voedsel te zoeken. Als ze terugkomt, weet ze feilloos de ingang terug te vinden. Hoe weet het graafwespvrouwtje waar haar nest is?

03:00

Onderzoeksvraag: Gebruikt een graafwespvrouwtje herkenningspunten op de grond om haar nest terug te vinden?

Hypothese: Een graafwespvrouwtje gebruikt herkenningspunten in de buurt van het nest om haar nest terug te vinden.

03:27

Verwachting

Als rondom het nest opvallende herkenningspunten worden gelegd die worden verplaatst nadat de graafwesp is weggevlogen, zal het graafwespvrouwtje zoeken in het midden van de herkenningspunten en haar nest niet terug kunnen vinden.

03:37

Werkplan

Rondom de ingang van een nest van een graafwespvrouwtje worden dennenappels gelegd. Na twee dagen, als het graafwespvrouwtje is weggevlogen, wordt de cirkel van dennenappels verplaatst. Er wordt geobserveerd of het graafwespvrouwtje haar nest terugvindt. Dit experiment wordt met tien verschillende graafwespvrouwtjes herhaald.

Benodigheden: 11 dennenappels

04:22

Resultaten: Elke keer als een graafwespvrouwtje terugkomt, gaat ze op zoek naar de ingang van haar nest in het midden van de cirkel van dennenappels.

Conclusie: De resultaten bevestigen de hypothese dat graafwespvrouwtjes herkenningspunten op de grond gebruiken om hun nest terug te vinden.

Aan het (huis) werk

Quayn 8.1 Wat is gedrag. 

Hierna nog enkele oefen vragen. 

Slapen is 'gedrag'

1. Juist
2. Onjuist

Wel of geen gedrag?

Sleep de stukjes tekst naar de juiste plaats.

Geen gedrag

Wel gedrag

Een appel valt van een boom.

Een baby slaapt.

Een bliksem slaat in de grond.

Een kip legt een ei.

Een plant bloeit.

Kaya bloost wanneer ze Marc ziet

Sem beweert dat een balts van een stekelbaars een handeling is. Is dit juist? Leg uit.

1. Ja, een balts is een enkele handeling
2. Nee, een balts zijn meerdere handelingen (gedragsketen)