Het ontstaan van een wereldeconomie (tijdvak 5 & 6)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

De ontwikkeling van een wereldeconomie

Exotische goederen als specerijen en zijde waren in de Middeleeuwen al bekend in Europa. Hoe liep de aanvoerroute in die tijd?

Kenmerkende Aspecten

• Het begin van de Europese overzeese expansie (5)
• Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie (6)
• De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek (6)
  

Nieuwe route

• Vanaf 15de eeuw afname handel met Azië:
• 1. Gevaarlijk door instorten Mongoolse rijk
• 2. Bevolkingskrimp door pest
• 3. Handelsblokkade door Ottomaanse Rijk
• 1453: Constantinopel valt in handen van Ottomanen --> verbod op Europese handel
• Gevolg: zoektocht naar nieuwe route

Vanaf de 15de eeuw starten de ontdekkingsreizen.
Welke oorzaak vind jij het belangrijkste?

1. Dure producten door tussenhandel
2. De val van Constantinopel
3. De reis werd te gevaarlijk
4. Bevolkingskrimp

Portugal

• Technologische uitvindingen (kompas, karveel, sterrenkaarten) maken verre zeereizen mogelijk
• 15de eeuw: Portugezen beginnen met zoektocht naar route

Portugal

• Hendrik de Zeevaarder
• 1488: Bartolomeus Diaz ontdekt Kaap van de Goede Hoop  
  
• 1498: Vasco da Gama bereikt India 
  
• Concurrentie met Portugal leidt tot Spaanse ambities een eigen route te vinden
  

Waarom zijn de moslims verrast om de Europeanen tegen te komen in India?

West-Indië

• Oktober 1492: Columbus komt in Amerika aan
• Om oorlog te voorkomen verdelen Portugal en Spanje de wereld: Verdrag van Tordesillas (1494)
• Al snel sturen de Spanjaarden legers de binnenlanden in op zoek naar rijkdommen
• Conquistadores, betere wapens en ziektes decimeren de lokale bevolking 
• Keizer Karel V gebruikt de rijkdommen om in Europa oorlogen te voeren... 

Waar zijn de indianen verbaasd over?

0

Portugezen in 'de Oost'

• Deelname in complex handelssysteem
• Proberen dominantie te verkrijgen
• Richten factorijen op

Spanjaarden in 

'de West'

• Conquistadores vallen Azteken en Inca rijken gewapend binnen
• Duizenden bewoners overlijden aan meegebrachte ziektes 
• Spanje koloniseert Amerika

Waardoor beleefde Nederland een Gouden Eeuw?

De Nederlandse Gouden Eeuw

Gunstige geografische ligging:

- specialisatie

- oostzeehandel ('moedernegotie')

- stapelmarkt

Wat valt je op aan deze cijfers?

Stapelmarkt

De Stapelmarkt

Het paleis op de Dam was het stadhuis van Amsterdam in de Gouden eeuw. 

Dit is de waag. Hier werden goederen gewogen. 

Mensen van over de héle wereld kwamen naar Amsterdam om te handelen.

Hoe zet Amsterdam zich neer als het handelscentrum van de wereld?

Amsterdam beheerst de wereld

Hoorn des overvloeds, de winsten

Handelaren uit alle windstreken

Op de achtergrond de handelsschepen

Enorme variatie in handelswaar

Een rijke stad

De god Hermes van de handel waakt over de stad

De Amsterdamse stedenmaagd is het middelpunt

Hollandse kooplieden

•  Handelskapitalisme
•  Oprichting V.O.C.
• - Eerste aandelen
• - Economisch monopolie
• - Politieke en militaire bevoegdheden

De ontwikkeling van een wereldeconomie

Driehoekshandel

Waardoor beleefde Nederland een Gouden Eeuw?

Economische rivaliteit!

Frankrijk: mercantilisme

Engeland: Engelse oorlogen + Act of Navigation

De nieuwe informatie die als gevolg van de kruistochten in Europa bekend werd (zowel over hoe de wereld er uit zag, als de kennis over de klassieken) kan gezien worden als een oorzaak voor de ontdekkingsreizen in de vroegmoderne tijd.

1. Waar
2. Niet waar

Dat Columbus naar het westen voer met de hoop India te bereiken, bewijst dat zijn wereldbeeld anders was dan dat van de vroegere Middeleeuwers.

1. Waar
2. Niet waar

Het omzeilen van de tussenhandel van de Arabieren was voor de ontdekkingsreizigers een belangrijk religieus motief om een zeeroute naar Indië te vinden.

1. Waar
2. Niet waar

De ontdekking, verovering en kolonisatie van de wereld buiten Europa verliep vrijwel overal op vergelijkbare wijze.

1. Waar
2. Niet waar

De handel in slaven, die vanuit Afrika naar Amerika werden vervoerd, houdt verband met het gebrek aan immuniteit van de ‘Indianen’ voor ziektes als de griep en de pokken.

1. Waar
2. Niet waar

Vanuit Oost-Indië werden vooral goud en specerijen naar Europa gebracht, vanuit West-Indië vooral katoen en thee.

1. Waar
2. Niet waar

Een belangrijke oorzaak voor de economische bloei van de Nederlandse Republiek in de zeventiende eeuw is de geografische ligging van het gebied.

1. Waar
2. Niet waar

De stapelmarkt had als voornaamste voordeel dat het kooplieden gemakkelijker maakt om in te spelen op vraag en aanbod.

1. Waar
2. Niet waar

Het monopolie dat de VOC kreeg op de handel met Oost-Indië past goed bij het Handelskapitalisme uit dit tijdvak.

1. Waar
2. Niet waar

De Act of Navigation is een goed voorbeeld van een economische politiek die er op gericht was de eigen belangen te beschermen én specifiek die van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden te schaden.

1. Waar
2. Niet waar

Oefenvragen examen